ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ *
Είναι συνήθεια σε αυτόν τον τόπο, κάθε Δευτέρα, οι εφημερίδες να αφιερώνουν σημαντικό χώρο για τα τροχαία ατυχήματα του Σαββατοκύριακου। Γράφουν για τραγικό απολογισμό।
Είναι όμως μια ολότελα λαθεμένη εκτίμηση. Τα θύματα των τροχαίων είναι λίγα, σε σχέση με αυτά που συμβαίνουν στους δρόμους. Εξαιρετικά λίγα σε σχέση με την παιδεία και τον πολιτισμό μας.
Τα αίσχη, οι χοντράδες, τα εγκλήματα, που γίνονται κάθε στιγμή δεν είναι παρά ένας καθρέπτης και τα είδωλά του η σκληρή πραγματικότητα.
Πολιτισμός δεν είναι το Ηρώδειο, η Επίδαυρος, ο Μάνος, ο Μίκης, ο Κουν, ο Ελύτης, ο Καβάκος, ο Αγγελόπουλος. Όλα αυτά είναι η κορυφή της πυραμίδας του πολιτισμού. Η βάση της πυραμίδας είναι πολύ πιο πεζά πράγματα.
Ο σεβασμός του γείτονα, η τήρηση της προτεραιότητας στο λεωφορείο, στο σταυροδρόμι, στο ταμείο, η ανοχή -αν όχι η αγάπη- για τα τετράποδα, η καλοσύνη, η ευγένεια. Αυτά είναι ισορροπία, είναι πολιτισμός. Είναι αυτοπεποίθηση και επιτέλους αυτή είναι Η Μαγκιά.
Αντίθετα, η αδιαφορία για την ησυχία του άλλου στους δρόμους, στο σινεμά, στη γειτονιά, στο ξενοδοχείο, η επίδειξη του πλούτου, η περιφορά της μιζέριας, ο τσαμπουκάς, το κορνάρισμα, η θρασυδειλία και η αυθάδεια δεν είναι παρά νεοβαρβαρισμός. Στιγμές, πολλές στιγμές, αυτή η πολιτισμική πυραμίδα είναι ανάποδα σε αυτή τη χώρα. Με καρφωμένη (άρα θαμμένη) την ξεχωριστή κορυφή στο χώμα και στον αέρα (δηλαδή πουθενά) την πολύτιμη βάση.
Το μεγάλο τραύμα των τελευταίων χρόνων στο κορμί του ελληνικού πολιτισμού το κατάφεραν οι λαθεμένες επιλογές στον τομέα του τουρισμού. Περιοχές ολόκληρες καταστράφηκαν στην προσπάθεια να «φέρουν συνάλλαγμα». Λαογραφικοί ιστοί με ιστορία αιώνων κομματιάστηκαν, ήθη, έθιμα, ξεχνιούνται, γενιές ολάκερες απομακρύνονται από τις παραδόσεις. Η κατάσταση θυμίζει ιθαγενείς, καθρεφτάκια και χαντρούλες.
Με 75 μέρες παραγωγής(;) το χρόνο, οι αυτόχθονες έχουν την απαίτηση να ζήσουν τις επόμενες 290. Χτίζουν λοιπόν τα παραπήγματά τους όπουδη, στήνουν ανεξέλεγκτα άθλια μικρομάγαζα και περιμένουν αθλιότερους πελάτες. Να είναι υπεύθυνοι μονάχα αυτοί;
Μα ποτέ κανείς δεν τους είπε τίποτα. Ποτέ κανείς δεν τους συμβούλεψε. Ποτέ, καμιά υπηρεσία με γνώσεις, βούληση, τόλμη δεν σήκωσε ανάστημα να γκρεμίσει την προχειρότητα, να οικοδομήσει με προγραμματισμό, με σύνεση, με δύναμη τον καλύτερο τουρισμό της υφηλίου στην ομορφότερη μεριά της. Να έρχεται ο επισκέπτης, εδώ -βαθύπλουτος ή πένης δεν ενδιαφέρει- και να σκύβει με σεβασμό την κεφαλή. Να τον αναγκάσει το περιβάλλον, να τον συναρπάσει η ιστορία, να τον ευχαριστήσουν οι υπηρεσίες, να τον υποχρεώσει η καθαριότητα, να τον μαγέψει το λευκό και το γαλάζιο, να προσκυνήσει τον άγιο τούτο τόπο και όχι να τον χρησιμοποιήσει για φτηνή εκτόνωση. Ενδείξεις πολιτισμού, σημαντικές μάλιστα, είναι και ο τρόπος και η ποιότητα της διασκέδασης.
Όλα τα παραπάνω δεν αποτελούν μια φτηνή ανθελληνική κριτική. Για τον πολύ αφοπλιστικό λόγο ότι στην προηγμένη Ευρώπη τα πράγματα είναι πιο ταραγμένα, πιο σκοτεινά. Το περιβάλλον σαφώς πιο επιβαρυμένο, η εγκληματικότητα, ο ρατσισμός, τα ναρκωτικά σε φοβερή έξαρση, και εν πάση περιπτώσει, στην Ελλάδα δεν βρέθηκε κοινοβουλετικός ανήρ δολοφονημένος με ζαρτιέρες. Δεν είμαστε καλά. Είμαστε όμως καλύτερα από τους γείτονες, τους συμμάχους, τους συμπολίτες μας στην περίφημη Ευρωπαϊκή Ενωση!
Πέρασαν 24 χρόνια. ‘Όσοι πραγματικά αγαπούν αυτόν τον τόπο έχουν λίγα ευχάριστα να θυμηθούν. Οι περισσότερες αναμνήσεις έχουν μια γεύση πίκρας. ‘Ετσι ίσως να δικαιολογείται ο έξαλλος γιορτασμός των ελληνικών αθλητικών διακρίσεων σε διεθνές επίπεδα.
Ο κόσμος είναι φανερά διψασμένος για διακρίσεις, για τόνωση της υπερηφάνειάς του. Συγκινήσεις που δεν μπορούν να του προσφέρουν κανένα από τα υλικά αγαθά που καταφέρνει (πια) να αγοράσει. αλλά μόνο εκείνη η πρωτόγνωρη σπίθα που κρύβεται στα βάθη κάθε γνήσιας ελληνικής ψυχής εδώ και 40αιώνες.
Νικόλας Σ. Ζαλμάς







*(Απόσπασμα από το άρθρο του κου Νικόλα Σ. Ζαλμά «Λόγο στο λόγο και ξεχαστήκαμε…μας πήρε ο πόνος και νυχτωθήκαμε», 4ΤΡΟΧΟΙ, Οκτώβριος 1994, σελ. 133-135).