Τα μεταλλεία του Παγγαίου όρους

«Τα πλούσια μεταλλεία χρυσού και ασημιού του Παγγαίου, έκαναν ολόκληρη την περιοχή το μήλο της έριδος μεταξύ Ελλήνων, Περσών και Ηδωνών. Ως πρώτη προσπάθεια των Ελλήνων για αποικισμό της περιοχής αναφέρεται αυτή του Αρισταγόρα του Μιλησίου, όταν τον καταδίωκε ο Δαρείος μετά την αποτυχία της Ιωνικής επανάστασης (499 - 494 π.Χ.), η οποία όμως απέτυχε γιατί αντιστάθηκαν οι Ηδωνοί που τον έδιωξαν από την περιοχή.  Στη συνέχεια η περιοχή του Παγγαίου περιήλθε κάτω από την εξουσία των Περσών, όταν ο στρατηγός του Δαρείου Μεγάβυξος κατέλαβε τους Ηδωνούς και περιτείχισε την Ηιόνα,   λιμάνι στις εκβολές του  Στρυμόνα. Μετά τους Μηδικούς Πολέμους και την ήττα των Περσών, αναδείχθηκαν παντοδύναμοι οι Αθηναίοι, οι οποίοι ανέκαθεν εποφθαλμιούσαν το χρυσοφόρο Παγγαίο. Έτσι την άνοιξη του 475 π.Χ. ο Κίμων του Μιλτιάδη, αρχηγός των Αθηναίων και των συμμάχων τους, κατέλαβε μετά από πολιορκία την Ηιόνα, που την υπερασπιζόταν Περσική φρουρά υπό την ηγεσία του Βόγη και δημιούργησε ένα προγεφύρωμα για τον μελλοντικό αποικισμό της ενδοχώρας, που προφανώς σχεδίαζε. Πράγματι, γύρω στα 465 π.Χ. ο Κίμων προσπάθησε να ιδρύσει αποικία στη Ηδωνική πόλη των «Εννέα Οδών», στέλνοντας 10.000 αποίκους Αθηναίους και όσους άλλους ήθελαν να πάνε, με επικεφαλής τους στρατηγούς Λέαγρο και Σωφάνη. Οι άποικοι κατάφεραν να καταλάβουν την πόλη, όταν όμως επιχείρησαν να προχωρήσουν στην ενδοχώρα προκάλεσαν τη συσπείρωση των θρακικών φυλών, οι οποίες τους επιτέθηκαν και τους σκότωσαν όλους κοντά στη θρακική πόλη «Δραβησκό». Όμως οι Αθηναίοι δεν παραιτήθηκαν. Το 433 π.Χ. έστειλαν νέα αποστολή με αρχηγό τον Άγνωνα του Νικίου, ο οποίος έδιωξε τους Ηδωνούς και έκτισε την Αμφίπολη στην τοποθεσία «Εννέα Οδοί», σε μια καμπή του Στρυμόνα κοντά στην Ηιόνα, που έγινε το επίνειο της νέας Αθηναϊκής αποικίας. Ο μεγάλος χρόνος (περίπου 70 χρόνια), που μεσολάβησε από τις πρώτες απόπειρες των Αθηναίων για εποικισμό της περιοχής, ως την ίδρυση της Αμφίπολης φανερώνει τη μεγάλη αντίσταση που συνάντησαν από τις Θρακικές φυλές, οι οποίες όμως στο τέλος νικήθηκαν. Ακολούθησε η ίδρυση της Αθηναϊκής κληρουχίας της Βρέας στη Βισαλτία από τον Περικλή (446 π.Χ.), ενώ παράλληλα στη νότια πλευρά του Παγγαίου, που την κατείχαν συγγενικά με τους Ηδωνούς Θρακικά φύλλα (οι Πίερες, οι Οδόμαντοι και οι Σάτρες) άρχισαν να επεκτείνονται οι Θάσιοι, άποικοι των Παρίων, που έλαβαν στην κατοχή τους ολόκληρη την απέναντι στεριά και ίδρυσαν αποικίες, όπως την Σκαπτή Ύλη, τη Στρύμη, την Οισύμη και τη Γαληψώ.
Έτσι άρχισε ο εξελληνισμός της Θράκης, που στην αρχή περιορίσθηκε στην παραλιακή ζώνη. Μετά την Φιλοκράτειο ειρήνη (346 π.Χ.) η «Φυλλίς» προσαρτήθηκε στο Μακεδονικό κράτος, τα ανατολικά όρια του οποίου μετατοπίστηκαν στον ποταμό Νέστο, αποτέλεσε τμήμα της «επικτήτου Μακεδονίας» και αποικίσθηκε από Μακεδόνες, που εγκαταστάθηκαν στις κατακτημένες περιοχές και στις νέες Μακεδονικές αποικίες, με σπουδαιότερες αυτές της Αμφίπολης και των Φιλίππων, που κτίσθηκαν στη θέση των Κρηνίδων, παλιάς αποικίας των Θασίων. Οι πολυπληθείς Μακεδονικές αποικίες της Θρακικής ενδοχώρας, που είχαν στρατιωτικό χαρακτήρα και επομένως δεν αντιμετώπιζαν πρόβλημα ασφάλειας, μεταβλήθηκαν με την πάροδο του χρόνου σε πραγματικές εστίες εξελληνισμού και συνετέλεσαν στον εξελληνισμό της Θράκης περισσότερο απ' ότι οι ελληνικές αποικίες της παράλιας ζώνης. Η ακμή της Μακεδονικής Δυναστείας στηρίχθηκε εξ ολοκλήρου στην εκμετάλλευση των χρυσωρυχείων του Παγγαίου. Το βασιλικό νομισματοκοπείο που ήταν εγκατεστημένο στους Φιλίππους έκοβε μέχρι και 1000 χρυσά και ασημένια νομίσματα ημερησίως, ενώ με την ξυλεία του Παγγαίου οι Μακεδόνες ναυπήγησαν τον πολεμικό τους στόλο. Με οικονομικό υπόβαθρο το χρυσό του Παγγαίου ο δαιμόνιος Μακεδόνας βασιλιάς Φίλιππος Β' του Αμύντα κατόρθωσε να δημιουργήσει ακαταμάχητο στρατό».

Από το αρχείο του ΓεωργίουΚ. Ευστρατιάδη (Ερκέκογλου), Πρωτοδίκη Θεσσαλονίκης