Όμοιοι και ομόηχοι τύποι στα αρχαία Ελληνικά

·         Ορισμένοι ρηματικοί τύποι παρουσιάζουν μεταξύ τους ομοιότητες.

Όμοιοι τύποι του ενεστώτα των βαρύτονων και συνηρημένων ρημάτων

Το γ΄ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής μοιάζει με

το β΄ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα μέσης φωνής.

π.χ.:

πράττει, τιμᾷ, ποιεῖ, δουλοῖ (γ΄ ενικ. οριστ. ενεστ. ε.φ.) και

πράττει, τιμᾷ, ποιεῖ, δουλοῖ (β΄ ενικ. οριστ. ενεστ. μ.φ.).

Το γ΄ ενικό πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής ομοιάζει με

το β΄ ενικό πρόσωπο οριστικής και υποτακτικής ενεστώτα μέσης φωνής.

π.χ.:

πράττῃ, τιμᾷ, ποιῇ, δουλοῖ (γ΄ ενικ. υποτ. ενεστ. ε.φ.)

πράττῃ, τιμᾷ, ποιῇ, δουλοῖ (β΄ ενικ. οριστ. ενεστ. μ.φ.)

πράττῃ, τιμᾷ, ποιῇ, δουλοῖ (β΄ ενικ. υποτ. ενεστ. μ.φ.).

Το α΄ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής ομοιάζει με

το α΄ ενικό πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής.

π.χ.:

λύω, τιμῶ, ποιῶ, δουλῶ (α΄ ενικ. οριστ. ενεστ. ε.φ.)

λύω, τιμῶ, ποιῶ, δουλῶ (α΄ ενικ. υποτ. ενεστ. ε.φ.).

Το β΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής ομοιάζει με

το β΄ πληθυντικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής.

π.χ.:

παιδεύετε, τιμᾶτε, ποιεῖτε, ποιεῖτε, δουλοῦτε (β΄ πληθ. οριστ. ενεστ. ε.φ.)

παιδεύετε, τιμᾶτε, ποιεῖτε, ποιεῖτε, δουλοῦτε (β΄ πληθ. προστ. ενεστ. ε.φ.).

Το β΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα μέσης φωνής ομοιάζει με

το β΄ πληθυντικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα μέσης φωνής.

π.χ.:

παιδεύεσθε, τιμᾶσθε, ποιεῖσθε, δουλοῦσθε (β΄ πληθ. οριστ. ενεστ. μ.φ.)

παιδεύεσθε, τιμᾶσθε, ποιεῖσθε, δουλοῦσθε (β΄ πληθ. προστ. ενεστ. μ.φ.).

Όμοιοι τύποι των συντελικών χρόνων:

Το β΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου μέσης φωνής ομοιάζει με

το β΄ πληθυντκό πρόσωπο προστακτικής παρακειμένου μέσης φωνής.

π.χ.:

πεπαίδευσθε, τετίμησθε, πεποίησθε, δεδούλωσθε (β΄ πληθ. οριστ. παρακ. μ.φ.)

πεπαίδευσθε, τετίμησθε, πεποίησθε, δεδούλωσθε (β΄ πληθ. προστ. παρακ. μ.φ.).

Όμοιοι τύποι των άλλων χρόνων των βαρύτονων και συνηρημένων ρημάτων:

Το α΄ ενικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα ενεργητικής φωνής μοιάζει με

το α΄ ενικό πρόσωπο υποτακτικής αορίστου ενεργητικής φωνής.

π.χ.:

τάξω, τιμήσω, ποιήσω, δουλώσω (α΄ ενικ. οριστ. μελλ. ε.φ.)

τάξω, τιμήσω, ποιήσω, δουλώσω (α΄ ενικ. υποτ. αορ. ε.φ.).

Το γ΄ ενικό πρόσωπο ευκτικής αορίστου ενεργητικής φωνής ομοιάζει με

το β΄ ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου μέσης φωνής και με

το απαρέμφατο αορίστου ενεργητικής φωνής.

π.χ.:

πράξαι, τιμῆσαι, ποιῆσαι, δουλῶσαι (γ΄ ενικ. ευκτ. αορ. ε.φ.)

πρᾶξαι, τιμῆσαι, ποιῆσαι, δουλῶσαι (β΄ ενικ. προστ. αορ. μ.φ.)

πρᾶξαι, τιμῆσαι, ποιῆσαι, δουλῶσαι (απαρέμφατο αορ. ε.φ.).

Άλλοι όμοιοι τύποι των συνηρημένων ρημάτων:

Τα συνηρημένα ρήματα παρουσιάζουν αρκετούς όμοιους τύπους, όπως:

α) το α΄ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής και

το β΄ ενικό πρόσωπο προστακτικής μέσης φωνής των ρημάτων σε -άω:

π.χ. τιμῶ (α΄ ενικ. οριστ. ενεστ. ε.φ.)

τιμῶ (β΄ενικ. προστ. ενεστ. μ.φ.)

το γ΄ ενικό πρόσωπο οριστικής και υποτακτικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής και

β΄ ενικό πρόσωπο οριστικής και υποτακτικής ενεστώτα μέσης φωνής των ρημάτων σε -άω:

π.χ. τιμᾷ (γ΄ενικ. οριστ. ενεστ. ε.φ.)

τιμᾷ (γ΄ενικ. υποτ. ενεστ. ε.φ.)

τιμᾷ (β΄ενικ. οριστ. ενεστ. μ.φ.)

τιμᾷ (β΄ενικ. υποτ. ενεστ. μ.φ.)

β) το β΄ και γ΄ ενικό πρόσωπο οριστικής, υποτακτικής και ευκτικής ενεργητικής φωνής των ρημάτων σε -όω:

οριστική          υποτακτική     ευκτική

β΄εν.:  δουλοῖς           δουλοῖς           δουλοῖς

γ΄εν.:   δουλοῖ δουλοῖ δουλοῖ

Ομοιότητες παρατηρούνται ακόμη ανάμεσα σε ρηματικούς και ονοματικούς τύπους. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στους εξής:

Το γ΄ ενικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα ενεργητικής φωνής μοιάζει με τη δοτική ενικού τριτόκλιτου ουσιαστικού σε –ις.

π.χ.:

λύσει – τῇ λύσει,

ποιήσει - (τῇ) ποιήσει.

Το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής μοιάζει με

τη δοτική πληθυντικού της μετοχής ενεστώτα ενεργητικής φωνής.

π.χ.:

ἄρχουσι(ν) – τοῖς ἄρχουσι(ν)

τιμῶσι(ν) - τοῖς τιμῶσι(ν)

ποιοῦσι(ν) - τοῖς ποιοῦσι(ν)

δουλοῦσι(ν) - τοῖς δουλοῦσι(ν)

Το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα και αορίστου μοιάζει με

τη γενική πληθυντικού της μετοχής ενεστώτα και αορίστου αντίστοιχα.

π.χ.:

προστακτική - μετοχή ενεστώτα       προστακτική - μετοχή αορίστου

γραφόντων – τῶν γραφόντων

τιμώντων - (τῶν) τιμώντων

ποιούντων - (τῶ) ποιούντων

δουλούντων - (τῶν) δουλούντων      γραψάντων – τῶν γραψάντων

τιμησάντων - (τῶν) τιμησάντων

ποιησάντων - (τῶν) ποιησάντων

δουλωσάντων - (τῶν) δουλωσάντων.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΗΘΕΣΤΕΡΩΝ ΟΜΟΙΩΝ ΚΑΙ OMOHXΩΝ ΤΥΠΩΝ

Τα ρήματα αἰρῶ και λέγω σχηματίζουν ομόηχους τύπους στους συντελικούς χρόνους:

ᾕρηκα → παρακείμενος του ρ. αἱρῶ

εἴρηκα → παρακείμενος του ρ. λέγω

ᾕρημαι → παρακείμενος του ρ. αἱροῦμαι

εἴρημαι → παρακείμενος του ρ. λέγομαι

ᾑρήμην → υπερσυντέλικος του ρ. αἱροῦμαι

εἰρήμην → υπερσυντέλικος του ρ. λέγομαι

Τα ρήματα αἴρομαι και ἐρωτῶ σχηματίζουν ομόηχους τύπους:

ᾐρόμην → παρατατικός του ρ. αἴρομαι

ἠρόμην → αόριστος β΄ του ρ. ἐρωτῶ

αἰρόμενος → μετοχή ενεστώτα του ρ. αἴρομαι

ἐρόμενος → μετοχή αορίστου β΄ του ρ. ἐρωτῶ

Τα ρήματα αἰτοῦμαι και ἠττῶμαι σχηματίζουν ομόηχους τύπους:

ᾐτήθην → παθητικός αόριστος του ρ. αἰτοῦμαι

ἡττήθην → παθητικός αόριστος του ρ. ἡττῶμαι

ᾔτημαι → παρακείμενος του ρ. αἰτοῦμαι

ἥττημαι → παρακείμενος του ρ. ἡττῶμαι

ᾐτήμην → υπερσυντέλικος του ρ. αἰτοῦμαι

ἡττήμην → υπερσυντέλικος του ρ. ἡττῶμαι

ἦρξα → αόριστος του ρ. ἄρχω

εἶρξα → αόριστος του ρ. εἴργω

ἤρχθην → παθητικός αόριστος του ρ. ἄρχομαι

εἴρχθην → παθητικός αόριστος του ρ. εἴργομαι

ἦργμαι → παρακείμενος του ρ. ἄρχομαι

εἶργμαι → παρακείμενος του ρ. εἴργομαι

ἤργμην → αυπερυντέλικος του ρ. ἄρχομαι

εἴργμην → υπερσυντέλικος του ρ. εἴργομαι.

Το ρήμα βάλλω, -ομαι σχηματίζει όμοιους και ομόηχους τύπους:

ἔβαλον → αόριστος β΄ του ρ. βάλλω

ἔβαλλον → παρατατικός του ρ. βάλλω

ἐβαλόμην → αόριστος β΄ του ρ. βάλλομαι

ἐβαλλόμην → παρατατικός του ρ. βάλλομαι

βάλλε → προστακτική ενεστώτα του ρ. βάλλω

βάλε → προστακτική αορίστου β΄ του ρ. βάλλω

βαλεῖν → απαράμφατο μέλλοντα του ρ. βάλλω

βαλεῖν → απαρέμφατο αορίστου του ρ. βάλλω

βαλών, -οῦσα, -ὸν → μετοχή αορίστου β΄ του ρ. βάλλω

βαλῶν, -οῦσα, -ὸν → μετοχή μέλλοντα του ρ. βάλλω

βαλλόμενος, -η, -ον → μετοχή ενεστώτα του ρ. βάλλομαι

βαλόμενος, -η, -ον → μετοχή αορίστου β΄ του ρ. βάλλομαι

Τα ρήματα ἵεμαι, οἶδα και φέρομαι στον μέλλοντα σχηματίζουν ομόηχους τύπους:

ἥσομαι → μέλλοντας του ρ. ἵεμαι

εἴσομαι → μέλλοντας του ρ. οἶδα

οἴσομαι → μέλλοντας του ρ. φέρομαι

Το ρήμα λείπομαι σχηματίζει ομόηχους τύπους μα τα ρήματα λύομαι και λαμβάνω, -ομαι:

λείψομαι → μέλλοντας του ρ. λείπομαι

λήψομαι → μέλλοντας του ρ. λαμβάνω

λειφθήσομαι → παθητικός μέλλοντας του ρ. λείπομαι

ληφθήσομαι → παθητικός μέλλοντας του ρ. λαμβάνομαι

ἐλείφθην → παθητικός αόριστος του ρ. λείπομαι

ἐλήφθην → παθητικός αόριστος του ρ. λαμβάνομαι

λέλειμμαι → παρακείμενος του ρ. λείπομαι

λέλυμαι → παρακείμενος του ρ. λύομαι

ἐλελείμμην → υπερσυντέλικος του ρ. λείπομαι

ἐλελύμην → υπερσυντέλικος του ρ. λύομαι.

Τα ρήματα πάσχω και πείθομαι σχηματίζουν όμοια τον μέλλοντα:

πείσομαι → μέλλοντας του ρ. πάσχω

πείσομαι → μέλλοντας του ρ. πείθομαι

Τα ρήματα πείθομαι και πυνθάνομαι σχηματίζουν ομόηχους τύπους:

ἐπειθόμην → παρατατικός του ρ. πείθομαι

ἐπιθόμην → αόριστος β΄ του ρ. πείθομαι

ἐπυθόμην → αόριστος β΄ του ρ. πυνθάνομαι

πέπεισμαι → παρακείμενος του ρ. πείθομαι

πέπυσμαι → παρακείμενος του ρ. πυνθάνομαι

Τα ρήματα τρέπω, -ομαι και τρέφω, -ομαι σχηματίζουν παρόμοια τον παρακείμενο στις δύο φωνές:

τέτροφα → παρακείμενος του ρ. τρέπω

τέτροφα → παρακείμενος του ρ. τρέφω

τέτραμμαι → παρακείμενος του ρ. τρέπομαι

τέθραμμαι → παρακείμενος του ρ. τρέφομαι

Τα ρήματα φύομαι και φαίνω σχηματίζουν ομόηχους τύπους:

φῦναι → απαρέμφατο αορίστου β΄ του ρ. φύομαι

φῆναι → απαρέμφατο αορίστου α΄ του ρ. φαίνω

Τα ρήματα χρὴ και χρῶμαι σχηματίζουν όμοιους τύπους:

χρῇ → υποτακτική του απρόσωπου ρ. χρὴ

χρῇ → β΄ ενικό οριστικής και υποτακτικής ενεστώτα του ρ. χρῶμαι

Πολλοί τύποι του ρήματος εἰμὶ παρουσιάζουν ομοιότητες με τύπους άλλων ρημάτων, αλλά και με κλιτούς ή άκλιτους τύπους: εἶ → β΄ ενικό οριστικής ενεστώτα του ρ. εἰμὶ

εἶ → β΄ ενικό οριστικής μέλλοντα του ρ. εἶμι

εἰ → υποθετικός σύνδεσμος

ἡ → άρθρο

ἢ → διαζευκτικός σύνδεσμος

ἣ → αναφορική αντωνυμία (ὅς, ἥ, ὃ)

ἦ → α΄ ενικό παρατατικού του ρ. εἰμὶ

ἦ → γ΄ ενικό παρατατικού με σημασία αορίστου του ρ. ἠμὶ (=λέγω).

Το ρήμα είναι ποιητικό, ο τύπος είναι δόκιμος μόνο στον Πλάτωνα.

ἦ → επίρρημα με σημασία βεβαιωτική (= ασφαλώς, βεβαίως, πράγματι)

ή ερωτηματική (= τι; πώς παρακαλώ;)

ᾖ → γ΄ ενικό υποτακτικής ενεστώτα του ρ. εἰμὶ

ᾗ → β΄ ενικό υποτακτικής αορίστου β΄ του ρ. ἵεμαι

ᾗ → γ΄ ενικό υποτακτικής αορίστου β΄ του ρ. ἵημι

ᾗ → επίρρημα που δηλώνει τόπο (= όπου, στο μέρος το οποίο κ.ά.)

ή τρόπο

π.χ. ᾗ θέμις ἐστὶ (= όπως είναι το ορθό και το δίκαιο)

ᾗ → δοτική ενικού της αναφορικής αντωνυμίας θηλυκού γένους ἣ (ὅς, ἥ, ὃ)

ἦν (=είπα) → α΄ ενικό παρατατικού του ρ. ἠμὶ (=λέγω). Το ρήμα είναι ποιητικό, ο τύπος είναι δόκιμος μόνο στον Πλάτωνα.

ἦν → παρατατικός του ρ. εἰμὶ σε α΄ και γ΄ ενικό και πληθυντικό.

ὦ → α΄ ενικό υποτακτικής ενεστώτα του ρ. εἰμὶ

ὧ → α΄ ενικό υποτακτικής αορίστου β΄ του ρ. ἵημι

ὦ → κλητικό επιφώνημα

ᾧ → δοτική της αναφορικής αντωνυμίας ὃς (ὅς, ἥ, ὃ)

Πολλοί όμοιοι τύποι εντοπίζονται και στον σχηματισμό των παραθετικών επιθέτων και επιρρηματων. Π.χ.:

πλέον (τὸ) → επίθετο συγκριτικού βαθμού, ουδετέρου γένους

πλέον → επίρρημα συγκριτικού βαθμού

μείζονα, μείζω → αιτιατική ενικού, αρσενικού/θηλυκού γένους, συγκριτικού βαθμού

μείζονα, μείζω → ονομαστική/αιτιατική/κλητική πληθυντικού, ουδετέρου γένους, συγκριτικού βαθμού.

πηγή: minedu.gr