Τα ρήματα της Λατινικής από τη Γραμματική του ΑΧ. ΤΖΑΡΤΖΑΝΟΥ

1. Ενεργητική φωνή

		α´ συζυγίας		β´συζυγίας	γ´ συζυγίας				δ´ συζυγίας
1. Indicatīνus
Praesens		amo (από το ama-o)		dēlĕ-ō	lĕg-ō				audĭ-ō
		amā-s		delē-s	leg-ĭ-s				audī-s
		amă-t		delĕ-t	leg-ĭt				audĭ-t
		amā-mŭs		delē-mus	leg-ĭ-mus				audī-mus
		amā-tĭs		delē-tis	leg-ĭ-tis				audī-tis
		ama-nt		dele-nt	leg-unt				audi-unt
Imperfectum		amā-bă-m αγαπούσα		dēlē-băm κατάστρεφα	lĕg-ē-băm διάβαζα				audi-ē-băm άκουα
		amā-bā-s		delē-bās	leg-e-bās				audī-e-bās
		amā-bă-t		delē-băt	leg-e-băt				audi-e-băt
		amā-bā-mus		delē-bāmus	leg-e-bāmus				aud-e-bāmus
		amā-bā-tis		delē-bātis	leg-e-bātis				audi-e-bātis
		amā-ba-nt		delē-bant	leg-e-bant				audi-e-bant
Futurum		ămā-bō αγαπούσα		dēlē-bō θα καταστρέψω	lĕg-ăm θα διάβασω				audĭ-ĭăm θα ακούσω
		amā-bĭs		delē-bĭs	leg-ēs				audi-ēs
		amā-bĭt		delē-bĭt	leg-ĕt				audi-ĕt
		amā-bĭmus		delē-bĭmus	leg-ēmus				aud-ēmus
		amā-bĭtis		delē-bĭtis	leg-ētis				audi-ētis
		amā-bunt		delē-bunt	leg-ent				audi-ent
Perfectum		ămā-v-ī έχω αγαπήσει ή αγάπησα		dēlē-v-ī έχω καταστρέψει ή κατάστρεψα	lēg-ī  έχω διαβάσει ή διάβασα				audīv-ī έχω ακούσει ή άκουσα
		amāv-īstī		delev-īsti	leg-īstī				audiv-īstī
		amāv-ĭt		delev-ĭt	leg-ĭt				audiv-ĭt
		amāv-ĭmus		delev-ĭmus	leg-ĭmus				audiv-ĭmus
		amāv-īstis		delev-īstis	leg-īstis				audiv-īstis
		amāv-ērunt ή amav-ēre		delev-ērunt ή delev-ēre	leg-ērunt ή leg-ēre				audiv-ērunt ή audiv- ēre
Plusqaumperfectum		amāv-ĕrăm είχα αγαπήσει		dēlēv-ĕrăm είχα καταστρέψει	leg-ĕrăm   είχα διάβασει				audīv-ĕrăm είχα ακούσει
		amā-erās		delev-erās	leg-erās				audiv-erās
		amā-erăt		delev-erăt	leg-erăt				audiv-erăt
		amā-erāmus		delev-erāmus	leg-erāmus				audiv-erāmus
		amā-erātis		delev-erātis	leg-erātis				audiv-erātis
		amā-ĕrant		delev-ĕrant	leg-ĕrant				audiv-ĕrant
Futurum exactum		ămāv-ĕrō θα έχω αγαπήσει		dēlev-ĕrō θα έχω καταστρέψει	lēg-ĕrō θα έχω διάβασει				audīv- ĕrō είχα ακούσει
		amav-erĭs		delev-erĭs	leg-erĭs				audiv-erĭs
		amav-erĭt		delev-erĭt	leg-erĭt				audiv-erĭt
		amav-erĭmus		delev-erĭmus	leg-erĭmus				audiv-erĭmus
		amav-erĭtis		delev-erĭtis	leg-erĭtis				audiv-erĭtis
		amav-ĕrint		delev-erĭnt	leg-ĕrĭnt				audiv-ĕrint
2 Coniunctīvus
Praesens		ăm-ĕm (από το ama-em) να αγαπώ		dēle-ăm να καταστρέφω	lĕg-ăm να διαβάζω				audi-ăm να ακούω
		am-ēs		dele-ās	leg-ās				audi-ăs
		am-ĕt		dele-ăt	leg-ăt				audi-at
		am-ēmus		dele-āmus	leg-āmus				audi-āmus
		am-ētis		dele-ātis	leg-ātis				audi-ātis
		am-ent		dele-ant	leg-ant				audi-ant
Imperfectum		ămā-rĕm να αγαπούσα		dēlē-rĕm να κατάστρεφα	leg-ĕ-rĕm να διάβαζα				audī-rĕm vα άκουα
		ama-rēs		delē-rēs	leg-e-rēs				audi-rēs
		ama-rĕt		dele-rĕt	leg-e-rĕt				audi-rĕt
		ama-rēmus		dele-rēmus	leg-e-rēmus				audi-rēmus
		ama-rētis		dele-rētis	dele-rētis				audi-rētis
		ama-rent		dele-rent	leg-ĕ-rent				audī-rent
Futurum		ămatūrus, a, um sim		dēletūrus, a, um sim	lectūrus, a, um sim				auditūrus, a, um sim
		sis		sis	sis				sis
		sit		sit	sit				sit
		amatūri, ae, a simus		deletūri, ae, a simus	lectūri, ae, a simus				audituri, ae, a simus
		sitis		sitis	sitis				sitis
		sint		sint	sint				sint
Perfectumum		ămāv-ĕrĭm αν, (να) αγαπήσω		dēlev-ĕrĭm αν, (να) καταστρέψω	lēg- ĕrĭm αν, (να) διάβασω				audīv-ĕrĭm αν, (να) ακούσω
		amav-ĕrĭs		delev-ĕrĭs	leg-erĭs				audiv-erĭs
		amav-ĕrĭt		delev-ĕrĭt	leg-erĭt				audiv-erĭt
		amav-erĭmus		delev-erĭmus	leg-erĭmus				audiv-erĭmus
		amav-erĭtis		delev-erĭtis	leg-erĭtis				audiv-erĭtis
		amav-ĕrint		delev-ĕrint	leg-ĕrint				audiv-ĕrint
Plusquamperfectum		amav-issĕm αν, (να) είχα αγαπήσει		dēlev-issĕm αν, (να) είχα καταστρέψει	lēg-issĕm αν, (να) είχα διάβασει				audīv-issĕm αν, (να) είχα ακούσει
		amav-issēs		delev-issēs	leg-issēs				audiv-issēs
		amav-issĕt		delev-issĕt	leg-issĕt				audiv-issĕt
		amav-issēmus		delev-issēmus	leg-issēmus				audiv-issēmus
		amav-issētis		delev-issētis	leg-issētis				audiv-issētis
		amav-issent		delev-issent	leg-issent				audiv-issent
Futurum exactum
		Δεν έχει
3. Imperatīvus
Praesens		Sing.	2.ămā αγάπα	dēlē κατάστρεφε	lĕg-e διάβαζε				audī άκουε
		Plur.	2. amā-te	dēlē-te	legĭ-te				audī-te
Futurum		Sing.	2.ămā-to αγάπησε 3.amā-tō	dēlē-tō κατάστρεψε delē-tō	leg-ĭ-tō διάβασε leg-ĭ-tō				audī-to άκουσε audi-tō
		Plur.	2.amā-tōte 3.amā-nto	delē-tōte dele-ntō	leg-ĭ-tōte leg-u-ntō				audi-tōte audi-u-ntō
4. Infinitīvus
Praesens		ămā-re «αγαπάν»		dēlē-re «καταστρέφειν»	lĕg-ĕ-re «αναγινώσκειν»				audī-re «ακούειν»
Futurum		amatūrum,am, -um esse		deletūrum, -am -um esse	lectūrum,-am -um esse				auditūrum,-am -um esse
		amatūros, -as -a esse		deletūros, -as -a esse	lectūros, -as -a esse				auditūros, as -a esse
		«αγαπήσειν»		«καταστρέψειν»	«αναγνώσειν»				«ακούσειν»
Perfectum		amav-isse «αγαπήσαι»		delev-isse «καταστρέψαι»	lĕg-isse «αναγνώσαι»				audiv-isse «ακούσαι»
5. Gerundĭum
Gen.		ăma-ndi «του αγαπάν»		dēle-ndī «του καταστρέφειν»	lĕg-e-ndi «του αναγινώσκειν»				audi-e-ndi «τουακούειν»
Dat.		ama-ndō		dele-ndō	leg-e-ndō				audi-e-ndō
Acc.		ama-ndum		dele-ndum	leg-e-ndum				audi-e-ndum
Abl.		ama-ndō		dele-ndō	leg-e-ndō				audi-e-ndō
6. Supīnum
Acc.		ămātum		dēlēt-um	lect-um				audīt-um
Abl.		ămāt-ū		delēt-ū	lēct-ū				audīt-ū
7. Participium
Praesens		amā-ns amanti-s αγαπώντας (αγαπών, -ώσα, -ών)		delēns dele-ntis καταστρέφοντας (καταστρέφων, -ουσα, -ov)	leg-ēns leg-e-ntis διαβάζοντας (αναγινώσκω, -ουσα, -ov)				audi-ē-ns audi-e-ntis ακούοντας (ακούων, ουσα, -ov)
Futurum		amat-ūrus,  -ūra, -ūrum «αγαπήσων, -ούσα, ον»		dele-tūrus, -ūra, -ūrum «καταστρέφων, -ούσα, ον»	lect-ūrus, -ūra, ūrum «αναγνωσόμενος -μένη, -μενον»				audit-urus, -ūra, -ūrum «ακουσόμενος, -μένη, μενον»
2. Μέση ή παθητική φωνή
		α´ συζυγίας		β´συζυγίας	γ´ συζυγίας				δ´ συζυγίας
1. Indicatīνus
Praesens		ămŏr (από το amaor) αγαπιέμαι		dēle-ŏr καταστρέφομαι	lĕgŏr διάβαζομαι				audĭ-ŏr ακούoμαι
		amā-ris (ή -re)		delē-ris (ή -re)	lĕg-ĕ-ris (ή -re)				audī-ris (ή -re)
		amā-tur		delē-tur	leg-ĭ-tur				audī-tur
		amā-mur		delē-mur	leg-ĭ-mur				audī-mur
		amā-mĭnī		delē-mĭnī	leg-ĭ-mini				audī-mĭni
		ama-ntur		dele-ntur	leg-u-ntur				audi-u-ntur
Imperfectum		ămā-bar αγαπιόμουν		dēlē-băr καταστρεφόμουν	lĕg-ē-băr διάβαζομουν				audi-ē-bar ακουόμουν
		ama-bāris (ή -re)		dele-bā-ris (ή -re)	lĕg-e-bāris (ή-re)				audi-e-bāris (ή- re)
		ama-bātur		dele-bātur	leg-e-bātur				audi-e-bātur
		ama-bāmur		dele-bāmur	leg-e-bāmur				audi-e-bāmur
		ama-bāmĭnī		dele-bāmĭnī	leg-e-bāmĭni				audi-e-bămĭni
		ama-bantur		dele-bantur	leg-e-bantur				audi-e-bantur
Futrurum		ămā-bŏr θα αγαπηθώ		dēlē-bŏr θα κατάστραφώ	lĕg-ăr θα διάβαστω				audĭ-ăr ακούoμαι
		ama-bĕ-ris (ή -re)		dele-bĕ-ris (ή -re)	lĕg-ē-ris (ή -re)				audi-ē-ris (ή -re)
		amā-bĭtur		dele-bĭtur	leg-ētur				audi-ētur
		amā-bĭmur		delē-bĭmur	leg-ēmur				audi-ēmur
		amā-bimĭnī		delē-bimĭnī	leg-ēmĭni				audi-ēmĭni
		amā-buntur		dele-buntur	leg-entur				audi-entur
Perfectum		amātus, -a,-um sum, es, est έχω αγαπηθεί ή αγαπήθηκα		delētus, -a- um sum, es, est  έχω καταστραφεί ή καταστράφηκα	lēctus, -a, -um sum, es, est  έχω διαβαστεί ή διαβάστηκα				audī-tus -a, -um sum, es, est  έχω ακουστεί ή ακούστηκα
		ama-tī, -ae, -a sumus, estis sunt		delēti, -ae, -a sumus, estis sunt	lecti, -ae, -a sumus, estis sunt				auditi, -ae, -a sumus, estis sunt
Plusquamperfectum		amatus, -a,-um  eram, eras, erat  είχα αγαπηθεί		deletus, -a- um  eram, eras, erat  είχα καταστραφεί	lēctus, -a, -um eram, eras, erat  είχα διαβάστει				auditus -a, -um eram, eras, erat  είχα ακουστεί
		amati, -ae, -a eramus, eratis, erant		deleti, -ae, -a eramus, eratis, erant	lecti, -ae, -a eramus, eratis, erant				auditi, -ae, -a eramus, eratis, erant
Futurum exactum		amatus, -a, -um   ero, eris, erit θα έχω αγαπηθεί		deletus, -a- um  ero, eris, erit θα έχω καταστραφεί	lectus, -a, -um ero, eris, erit θα έχω διαβάστει				audi-tus -a, -um ero, eris, erit θα έχω ακουστεί
		amati, -ae, -a erimus, eritis, erunt		deleti, -ae, -a erimus, eritis, erunt	lecti, -ae, -a erimus, eritis, erunt				auditi, -ae, -a erimus, eritis, erunt
2 Coniunctīνus
Praesens		ămĕr (από το ama-er) να αγαπιέμαι		dēlĕ-ăr να καταστρέφομαι	lĕg-ăr να διάβαζομαι				audĭ-ăr να ακούομαι
		amē-ris (ή -re)		dele-ā-ris (ή -re)	leg-āris (ή -re)				audi-āris (ή -re)
		amē-tur		dele-ā-tur	leg-ātur				audi-ātur
		amē-mur		dele-āmur	leg-āmur				audi-āmur
		amē-mĭnī		dele-amĭni	leg-āmĭnī				audi-āmĭnĭ
		ame-ntur		dele-antur	leg-antur				audi-antur
Ιmperfectum		ămā-rĕr να αγαπιόμουν		dēlē-rer να καταστρεφόμουν	lĕg-ĕ-rĕr να διάβαζομουν				audī-rĕr να ακουόμουν
		ama-rēris (ή -re)		dele-rēris (ή -re)	leg-e-rēris (ή -re)				audi-rēris(ή -re)
		ama-rētur		dele-rētur	leg-e-rētur				audi-rētur
		ama-rēmur		dele-rēmur	leg-e-rēmur				audi-rēmur
		ama-remĭnī		dele-remĭnī	leg-e-remĭnī				audi-remĭnī
		ama-rentur		dele-rentur	leg-e-rentur				audi-rentur
Perfectum		amatus, -a, -um sim, sis, sit (αν) έχω αγαπηθεί ή αγαπηθώ		deletus, -a- um  sim, sis, sit (αν) έχω καταστραφεί ή καταστραφώ	lectus, -a, -um sim, sis, sit (αν) έχω διαβάστει ή διαβαστώ				audi-tus -a, -um sim, sis, sit (αν) έχω ακουστεί ή ακουστώ
		ama-ti, -ae, -a simus, sitis, sint		deleti, -ae, -a simus, sitis, sint	lecti, -ae, -a simus, sitis, sint				auditi, -ae, -a simus, sitis sint
Plusquamperfectum		amatus, -a, -um essem, esses, esset (αν) είχα αγαπηθεί		deletus, -a- um  essem, esses, esset (αν) είχα καταστραφεί	lectus, -a, -um essem, esses, esset (αν) είχα διαβάστει				audi-tus -a, -um essem, esses, esset (αν) ακουστεί
		amātī, -ae, -a essemus, essetis, essent		deleti, -ae, -a essemus, essetis, essent	lecti, -ae, -a essemus, essetis, essent				auditi, -ae, -a essemus, essetis, essent
Futurum exactum
		Δεν έχει
3. Imperatīvus
Praesens		Sing.	2.ămā-re να αγαπιέσαι	delē-re να καταστρέφεσαι	legĕ-re να διαβάζεσαι				audī-re να ακούεσαι
		Plur.	2. amā-mĭni	dēlē-mĭni	leg-ĭ-mĭni				audi-mĭni
Futurum		Sing.	2.ămā-tor να αγαπιέσαι 3. amā-tōr	dēlē-tor να καταστρέφεσαι dele-tor	leg-ĭ-tor να διάβαζεσαι leg-ĭ-tor				audī-tor να ακουόμουν audī-tor
		Plur.	ama-ntor	dele-ntor	leg-untur				audi-u-ntor
4. Infinitīvus
Praesens		amā-ri «αγαπάσθαι»		delē-ri «καταστρέφεσθαι»	leg-ī «αναγιγνώ- σκεσθαι»				audī-ri «ακούεσθαι»
Futurum		amatum iri «αγαπηθή- σεσθαι»		deletum iri «καταστραφή- σεσθαι»	lectum īrī «αναγνωσθή- σεσθαι»				auditum iri «ακουσθή- σεσθαι»
Perfectum		amatum, -am, -um esse ότι ή να έχει αγαπηθεί amatos,-as, -a esse		deletum, -am, -um esse ότι ή να έχει καταστραφεί deletos,-as, -a esse	lectum, -am, -um esse ότι ή να έχει διαβαστεί lectos,-as,-a esse				auditum,-am,-um esse ότι ή να έχει ακουστεί auditos,-as,-a esse
Futurum exactum		amatum, -am, -um fore ότι θα έχει αγαπηθεί amatos, -as, -a fore		deletum, -am, -um fore ότι θα έχει καταστραφεί deletos, -as, -a fore	lectum, -am,- um fore ότι θα έχει διαβαστεί lectos, -as, -a fore				auditum,-am,-um fore ότι θα έχει ακουστεί auditos, -as, -a fore
5. Participĭum
Perfectum		amātus, amāta amātum αγαπημένος		delētus, delēta delētum καταστραμμένος	lēctus, lēcta, lēctum διαβασμένος				audītus, audīta, audītum ακουσμένος
6. Gerundīvum
		ama-ndus ama-nda ama-ndum «αγαπητέος, -τέα, -τέον»		dele-ndus dele-nda dele-ndum «καταστρεπτέος, -έα, -έον»	leg-e-ndus leg-e-nda leg-e-ndum «αναγνωστέος, -έα, -έον»				audi-e- ndus audi-e-nda audi-e-ndum «ακουστέος, -έα, -έον»

79. Οι κυρίως προσωπικές καταλήξεις των ρημάτων

Ενεργητικής φωνής			Μέσης (ή Παθητικής) φωνής
	Οριστ. και υποτακτ.	Προστακτ.	Οριστ. και υποτακτ.		Προστακτ.
Ενικός	1. -m ή – 2. -s (οριστική παρακειμ. -sti) 3. -t	………… – ή -to -to	-r -ris (ή -re) -tur		………… -re ή tor tor
Πληθυντικός	1. -mus 2. -tis (οριστική παρακειμ. -stis) 3. -nt (οριστική παρακειμ. -runt ή -re	-te ή -tote -nto	-mur -mini -ntur		-mini -ntor

Σημείωση 1. To α´ ενικό πρόσωπο των χρόνων της μέσης φωνής που σχηματίζονται μονολεκτικώς βρίσκεται από το α´ πρόσωπο του αντίστοιχου χρόνου της ενεργητικής φωνής, αν λήγει σε ο με την προσθήκη ενός r, αν λήγει σε m με την τροπή του m σε r, όπως amo-amor, amabam-amabar, amabo-amabor, amem-amer, amarem, amarer, κ.τ.λ.

Σημείωση 2.Το απαρέμφατο του μέλλοντα της μέσης (παθητικής) φωνής (amatum iri, deletum iri κτλ.) αποτελείται από το σουπίνο (§75,3 ) και το iri, που είναι απαρέμφατο του παθητικού ενεστώτα του ρήματος eo = πορεύομαι.

Αρχαϊκότεροι τύποι είναι: α´) του παρατατικού της δ´ συζυγίας audībam, audības κτλ. και του μέλλοντα audībo, audibis κτλ. β´) του απαρεμφάτου του παθητικού ενεστώτα amarĭer, legĭer κτλ. (=amari, legi)· γ´) του γερουνδιακού της γ´ και της δ´ συζυγίας σε -undus, όπως legundus, audiundus, (= legendus, audiendus).

Αποθετικά ρήματα (verba deponentia)

80. Και η Λατινική έχει αποθετικά ρήματα ενεργητικής (ή ουδέτερης) διαθέσεως, ρήματα δηλ. που έχουν μόνο τη μέση (παθητική) φωνή (γι' αυτό λέγονται και media tantum §74, 2β´), όπως hortor (προτρέπω) - hortātus sum- hortātum - hortāri, vereor (ευλαβούμαι) - verĭtus sum - verĭtum- verēri, loquor (ομιλώ) - locūtus sum locūtum - loqui, blandior (κολακεύω) - blandītus sum - blandītum - blandīri.

Τα ρήματα αυτά κλίνονται όπως ακριβώς τα αντίστοιχα ρήματα μέσης φωνής (μέσης ή παθητικής διαθέσεως, §78 2) με τη διάφορά ότι από τη μέση φωνή δεν έχουν απαρέμφατο του μέλλοντα, ενώ από την ενεργητική έχουν υποτακτική και απαρέμφατο του μέλλοντα, σουπίνο, μετοχή του ενεστώτα και του μέλλοντα και το γερούνδιο.

Futurum
	hortor πρβ. amor	vereor πρβ. deleor	loquor πρβ. legor	blandior πρβ. audior
Coniunctivus	hortatūrus, -a, -um sim, sis, sit	veritūrus, -a, -um sim, sis, sit	locutūrus, -a, -um sim, sis, sit	blanditūrus, -a, -um sim, sis, sit
	hortaturi, -ae, -a simus, sitis, sint	veritūri, -ae, -a simus, sitis, sint	locutūri, -ae, -a simus, sitis, sint	blanditūri, -ae, -a simus, sitis, sint
Infinitivus	hortatūrum, -am,	veritūrum, -am,	locutūrum, -am,	blanditūrum, -am
	- um esse	- um esse	- um esse	- um esse
	hortatūros, -as, -a esse	veritūros, -as, -a esse	locutūros, -as, -a esse	blanditūros, -as, -a esse
Supinum	hortātum, tū	verĭtum, tū	locūtum, tū	blandītum, tū
Participium
Praesens	hortans (gen. hortantis)	verens (gen. verentis)	loquens (gen. loquentis)	blandiens (gen. blandientis)
Futurum	hortatūrus, -a, -um	veritūrus,  -a, -um	locutūrus, -a, -um	blanditūrus, -a, -um
Gen.	hortandi	verendi	loquendi	blandiendi
Dat.	hortando	verendo	loquendo	blandiendo
Acc.	hortandum	verendum	loquendum	blandiendum
Abl.	hortando	verendo	loquendo	blandiendo

81. Η λατινική γλώσσα έχει ακόμη και μερικά ημιαποθετικά ρήματα (verba semideponentia), δηλ. ρήματα τα οποία έχουν:

1) ενεστώτα και απαρέμφατο ενεργητικού τύπου, παρακείμενο μέσου τύπου. Σ' αυτή την κατηγορία ανήκουν τα εξής ρήματα:

audeo	τολμώ	ausus sum τόλμησα	ausum	audēre
gaudeo	χαίρω	gavīsus sum χάρηκα	gavīsum	gaudēre
soleo	συνηθίζω	solĭtus sum συνήθισα	solĭtum	solēre
fido	έχω πεποίθηση	fisus sum ήμουν πεπεισμένος	fisum	fidĕre.

To ίδιο και τα σύνθετα confĭdo έχω πεποίθηση, diffĭdo δύσπιστώ κτλ.

2) ενεστώτα και απαρέμφατο μέσου τύπου και παρακείμενο ενεργητικού. Τέτοια ρήματα είναι:

devertor καταλύω - deverti κατέλυσα, deversum, deverti.

revertor επιστρέφω - reverti (και reversus sum) επέστρεψα - reversum, reverti.

adsentior παραδέχομαι - adsensi παραδέχτηκα - adsensum, adsentiri (πβ. ίσταμαι - έστηκα, έστην, φύομαι - πέφυκα, έφυν κ.τ.ό.).

Σημείωση.Όπως η μετοχή του μέσου παρακειμένου των αποθετικών ρημάτων αντιστοιχεί στην αρχαία ελληνική προς τη μετοχή του ενεργητικού παρακειμένου ή αορίστου (π.χ. loquor-locūtus = ειρηκώς ή ειπών, hortor-hortātus = παραινέσας, audeo - ausus = τετολμηκώς ή τολμήσας), έτσι και άλλων ρημάτων η μετοχή του μέσου παρακειμένου λαμβάνεται με σημασία ενεργητικoύ παρακειμένου ή αορίστου, π.χ. (ceno δειπνώ) (cenātus = δεδειπνηκώς ή δειπνήσας, (prandeo αριστώ) pransus = ηριστηκώς ή αριστήσας, (iuro όμνυμι) iurātus = ομόσας. Των ρημάτων potāre (πίνειν) και tacēre (σιγάν) η μετοχή του μέσου παρακειμένου λαμβάνεται και με ενεργητική και με παθητική σημασία, π.χ. potus (= potatus) = πεπωκώς ή πιών και ποθείς, tacĭtus = σιγήσας (σιγηλός) και σιγηθείς. (Πρβ. νεοελλ. δειπνώ - δειπνημένος = ο δειπνήσας, πίνω - πιωμένος = ο πεπωκώς). Πολλές φορές η μετοχή του μέσου παρακειμένου λαμβάνεται και με σημασία παθητικού ενεστώτα, όπως tutior est certa pax quamsperāta victoria = ασφαλέστερη είναι βέβαιη ειρήνη παρά ελπιζόμενη νίκη.

Aυτές οι χρήσεις της μετοχής του μέσου παρακειμένου σε -tus, -ta, -tum εξηγούνται από το ότι η μετοχή αυτή από την αρχή ήταν επίθετο που αντιστοιχούσε προς τα ρηματικά επίθετα της αρχαίας Ελληνικής σε -τος, -τη, -τον∙ αυτά από την αρχή εσήμαιναν 1) τον υποκείμενο σ' αυτό που δήλωνε το ρήμα (π.χ. θνητός = εκείνος που υπόκειται στο θάνατο), 2) εκείνο που ήταν δυνατό να γίνει (π.χ. βατός δρόμος = στον οποίο μπορεί κανείς να βαδίσει, αντίθετα άβατος) και 3) ό,τι και η μετοχή του ενεργητικού ή μέσου ενεστώτα ή αορίστου ή παρακειμένου (π.χ. δυνατός = (ο δυνάμενος) εκείνος που μπορεί, νεοελλ. καυτός = εκείνος που καίει (ο καίων),αστράτευτος = (ο μη στρατευσάμενος) εκείνος που δε στρατεύθηκε, άπρακτος = αυτός που δεν έπραξε (ο μη πράξας), θαυμαστός = ο θαυμαζόμενος, ο τεθαυμασμένος κτλ.). Ετσι και στη λατινική π.χ. ignōtus = ο άγνωστος και ο αγνοών, occultus = ο κεκρυμμένος και ο (κρύπτων), ασφαλίζων κ.ά.τ.

82. Περιφραστική συζυγία (Coniugatio periphrastĭca). Εκτός από τους συνηθισμένους περιφραστικούς τύπους των ρημάτων των τεσσάρων συζυγιών (§76) σχηματίζονται ακόμη περιφραστικοί ρηματικοί τύποι σε όλους τους χρόνους και τις εγκλίσεις με τις διάφορες μετοχές των ρημάτων, κυρίως με τη μετοχή του ενεργητικού μέλλοντα σε -ūrus και το γερουνδιακό σε -ndus, -nda, -ndum (§27,5) και το βοηθητικό ρήμα esse· π.χ.

1) scripturus sum (μέλλω γράφειν) πρόκειται να γράψω, scriptūrus eram (έμελλον γράφειν) επρόκειτο να γράψω, scriptūrus ero, scriptūrus fui, κτλ.

2)  docendus sum (διδακτέος εἰμί) πρέπει να διδαχθώ, docendus eram έπρεπε να διδαχθώ, docendus ero, κτλ.

Μερικές μεταβολές σε ρηματικούς τύπους των τεσσάρων συζυγιών

83. Οι ρηματικοί τύποι που σχηματίζονται από χρονικό θέμα παρακειμένου με χαρακτήρα νπολλές φορές αποβάλλουν το ν, όταν ύστερα από τη συλλαβή ve ή νi ακολουθεί στην κατάληξη r ή s. Μετά την αποβολή του ν τα φωνήεντα που συναντιώνται (εκτός από τα i-e), συναιρούνται ως εξής: (στην α´ συζυγία) το a + i = α, (στην β´ συζυγία) το e + i = e και (στην δ´ συζυγία) το i + i = i. Είναι δυνατό όμως τα δύο i να μένουν και ασυναίρετα π.χ.

amo, ama-v-i, amavērunt και amarunt, amavistis και amastis, amavero και amāro, amavisse και amasse, κτλ.

deleo, dele-v-i, deleveram και delēram, delevistis και delēstis κτλ.

audio, audi-v-i, audivisti και audisti ή audiisti, audiverunt και audie-runt, audiveram και audiĕram κτλ.

Σημείωση.Των παρακειμένων σε -iνί είναι δυνατό να εκπίπτει το ν και στο α´ και γ´ ενικό πρόσωπο της οριστικής, αλλά τότε δε συναιρούνται τα δύο i. Σύμφωνα μ' αυτό τον κανόνα σχηματίζονται κανονικά οι τύποι αυτοί στον παρακείμενο των συνθέτων του ρήματος eo πορεύομαι, όπως redeo επιστρέφω - (redīvi και) redĭi - (redīvit και) redĭit, καθώς και του ρήματος peto ζητώ - petīvi και petĭi -(petīvit και) petĭit.

84. Δεκαπέντε ρήματα της γ´ συζυγίας (από τα οποία τα τρία αποθετικά) λήγουν σε -iο (όπως δηλ. τα ρήματα της δ´ συζυγίας). Αυτά είναι τα εξής:

capio (λαμβάνω) παίρνω	cēpi	captum	capĕre
cupio επιθυμώ	cupīvi	cupītum	cupĕre
facio κάνω	fēci	factum	facĕre
fodio σκάζω	fōdi	fossum	fodĕre
fugiο φεύγω	fūgi	(fugĭtum)	fugĕre
iacio ρίχνω	iēci	iactum	iacĕre
lacio (έλκω) σύρω (εύχρηστο στα σύνθετα π.χ. elicio σύρω έξω,
	elicui	elicĭtum)	lacĕre
pario γεννώ	pepĕri	partum	parĕre
quatio σείω	(quassi)	quassum	quatĕre
rapio αρπάζω	rapui	raptum	rapĕre
sapio έχω γεύση (σωφρονώ) (sapīvi ή sapĭi)
specio παρατηρώ	spexi	spectum	specĕre
gradior βαδίζω	gressus sum	gressum	gradi
morior αποθνήσκω	mortuus sum	(mortuum)	mori
patior πάσχω	passus sum	passum	pati

Των ρημάτων αυτών ο χαρακτήρας του ενεστωτικού θέματος i αποβάλλεται, όπου ακολουθεί άλλο i στην κατάληξη ή -ĕr ή τελικό e. Κατά τα άλλα κλίνονται όπως το lego - legor (§78).

Ενεργητική φωνή			Μέση φωνή
1. Ιndicatiνus
Praesens
capi-o			capi-or
cap-ĭs		(από το capi-is)	cap-ĕris	(από το capi-ĕris)
capĭt		(από το capi-it)	cap-ĭtur	(από το capi-itur)
cap-ĭmus		(από το capi-imus)	cap-ĭmur	(από το capi-imur)
cap-ĭtis		(από το capi-itis)	capi-mĭni
capi-unt			capi-untur
Imperfectum: capi-ēbam, capi-ebăs, capi-ebăt κτλ. Futurum: capi-am, capi-es, capi-et κτλ.
2 Coniunctiνus
Praesens:	capi-ăm,		capi-ăs,	capi-ăt κ.τ.λ.
	capi-ăr,		capiāris	capi-ātur κ.τ.λ.
Imperfectum
cap-ĕrem	(από το capi-erem)		cap-ĕrĕr	(από το capi-erer)
caperēs	(από το capi-eres)		cap-erēris	(από το capi-ereris)
cap-erĕt			cap-erētur
cap-erēmus			cap-erēmur
cap-erētis			cap-eremĭni
cap-ĕrent			cap-erentur
3.Imperatīvus
cape	(από το capi-e)		cap-ĕre	(από το capi-ere)
cap-ite			cap-imini
cap-ito			cap-itor	(από το capi-itor)
cap-ĭtο	(από το capi-ito)		cap-ĭtor
cap-itōte
capi-unto			capi-untor
4.Infinitivus
cap-ĕre	(από το capi-ere)		capi	(από το capi-i)

Σημείωση.Του ρήματος facio το β´ ενικό της προστακτικής του ενεργητικού ενεστώτα σχηματίζεται χωρίς την κατάληξη e, με το θέμα μόνο: fac (ποίει) κάνε. Όμοια σχηματίζεται το ίδιο πρόσωπο και των ρημάτων dico (λέγω), duco (οδηγώ), fero (φέρω): dic, duc, fer.

Όμως τα σύνθετα με πρόθεση του ρήματος facio (που σ' αυτά το a του θέματος τρέπεται σε i), σχηματίζουν το β´ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεργητικού ενεστώτα με την κανονική κατάληξη e: conficio (κατασκευάζω) - confĭce, per-ficio (κατορθώνω) - perfĭce κτλ.

85. Χρονικά θέματα.- Οι διάφοροι τύποι όλων των ρημάτων της Λατινικής σχηματίζονται από τρία κυρίως θέματα: 1) από το θέμα του ενεστώτα, 2) από το θέμα του ενεργητικού παρακειμένου και 3) από το θέμα του σουπίνου.

Για το λόγο αυτό ο ενεστώτας, ο (ενεργητικός) παρακείμενος και το σουπίνο (με το απαρέμφατο του ενεστώτα) λέγονται αρχικοί χρόνοι του ρήματος (tempora primitiva), π.χ.

amo                           amāvi            amātum             amāre

deleo                         delēvi            delētum             delēre

lĕgo                           lēgi                lectum               legĕre κτλ.

1) Από το θέμα του ενεστώτα σχηματίζονται ο ενεστώτας και ο παρατατικός οριστικής και υποτακτικής, ο μέλλοντας της οριστικής, η προστακτική, το απαρέμφατο του ενεστώτα, η μετοχή του ενεργητικού ενεστώτα και το γερούνδιο.

(θ. ama-) amo, amor (από το ama-o, ama-or) - amem - amer (από το ama-em, ama-er) — ama-bam, ama-bar, ama-rem, ama-rer, ama-bo, ama-bor, — ama, ama-to κτλ. — ama-re, ama-ri — ama-ns, ama-ndi κτλ.

2) Από το θέμα του (ενεργ.) παρακειμένου σχηματίζονται οι συντελικοί χρόνοι της ενεργητικής φωνής, δηλ. ο ενεργητικός παρακείμενος και ο υπερσυντέλικος σε όλες τις εγκλίσεις και ο τετελεσμένος μέλλοντας της οριστικής:

(θ. amav-) amā-vi, amav-ĕrim, amav-ĕram, amav-issem, amav-isse, amav-ĕro κτλ.

3) Από το θέμα του σουπίνου σχηματίζονται το σουπίνο, η μετοχή του ενεργητικού μέλλοντα και η μετοχή του παθητικού παρακειμένου (καθώς και όλοι οι περιφραστικοί τύποι που σχηματίζονται με τις μετοχές αυτές ή με το σουπίνο):

(θ. amat-) amāt-um, amāt-u, amat-ūrus, -a, -um, amāt-us, -a, -um — amatū-rus sim, sis κτλ.— amatus, -a, -um sum, es κτλ. amatum īri κτλ.

Παρατηρήσεις στο σχηματισμό των χρονικών θεμάτων.

86. α´) Χρονικό θέμα του ενεστώτα.- Θέμα του ενεστώτα πολλών απλών ρημάτων είναι το ίδιο το ρηματικό θέμα τους, π.χ.

(ρ. θ. para-) paro (από το para-o) παρασκευάζω, parāvi, parātum, parāre∙

(ρ. θ. dele-) dele-o καταστρέφω, delēvi, delētum, delēre·

(ρ. θ. lĕg-) lĕg-o διαβάζω lēg-i, lectum, legĕre

(ρ. θ. parti-) parti-o μοιράζω, partīvi, partītum, partīre.

Όμως σε πάρα πολλά ρήματα το θέμα του ενεστώτα σχηματίζεται από το ρηματικό θέμα με την προσθήκη προσφυμάτων ή με αναδιπλασιασμό:

1) με πρόσφυμα φωνήεντος a ή e ή i, όπως

α´) (ρ. θ. nec-) neco (από το nec-a-o) φονεύω, necāvi, necātum, necāre∙

β´) (p. θ. aug-) aug-e-o αυξάνω auxi, auctum, augēre∙ (πρβ. στην αρχ. ελληνική δοκω από το δοκ-έ-ω)·

γ´) (ρ. θ. rap-) rap-i-o αρπάζω, rapui, raptum, rapĕre (§ 84)· (ρ. θ. mor-) mor-i-or αποθνήσκω, mortuus sum, mortuum (αλλά η μετοχή του ενεργητικού μέλλοντα moriturus), mŏri (§ 80)∙

2) με πρόσφυμα συμφώνου n ή t ή sc, όπως

α´) (ρ. θ. cer-) cer-n-o κρίνω, crevi, cretum, cernĕre (πρβ. αρχ. ελλ. κάμ-ν-ω), αόρ. ἔ-καμ-ον).

Σε μερικά ρήματα το πρόσφυμα n παρεμβάλλεται ανάμεσα στο θεματικό φωνήεν και στο χαρακτήρα του ρηματικού θέματος, όπως (ρ. θ. tag-) ta-n-go εγγίζω, tetĭgi, tactum, tangĕre.

(ρ. θ. fud-) fu-n-do χύνω, fūdi, fūsum, fundĕre (πρβ. αρχ. ελλ. μα-ν-θ-άνω, αόρ. έ-μαθον)·

β´) (ρ. θ. plec-) plect-o πλέκω, plexi (και -xui), plexum, plectĕre∙

γ´) (ρ. θ. pa-) pa-sc-o βόσκω, pāvi, pāstum, pascĕre. Με το πρόσφυμα sc σχηματίζεται κανονικά το θέμα του ενεστώτα των εναρκτικών ρημάτων (verba inchoatīva ή incohatīva), όπως

(ρ. θ. sene-) sene-sc-o γεράζω (γηρά-σκ-ω), senui, senescĕre∙

(ρ. θ. cale-) cale-sc-o γίνομαι θερμός, calui, calescĕre∙

 3) με ενεστωτικό αναδιπλασιασμό, όπως:

(ρ. θ. gen-) gi-gn-o (από το gi-gen-o) γεννώ, genŭi, genĭtum, gignĕre (πρβ. γί-γν-ομαι, από το γι-γέν-ομαι)∙.

87. β´) Χρονικό θέμα του παρακειμένου.- 1) Το θέμα του παρακειμένου των ομαλών ρημάτων της α´, της β´και της δ´ συζυγίας σχηματίζεται από το ρηματικό θέμα με την προσθήκη του χαρακτήρα ν, όπως amo (από το ama-o) amāv-i, dele-o, delēv-i — audio, audīv-i, κτλ.

Όμως πολλά ρήματα της β´ συζυγίας σχηματίζουν τον παρακείμενο σε -ui και όχι σε –evi, όπως habe-o έχω, hab-ui — mone-o συμβουλεύω, mon-ui κτλ.

2) Το θέμα του παρακειμένου των ρημάτων της γ´συζυγίας σχηματίζεται συνήθως κατά τρεις τρόπους,ως εξής:

α´) από το ίδιο το ρηματικό θέμα με έκταση του θεματικού φωνήεντος, του ă ή ĕ σε ē, του ĭ σε ī, του ŏ σε ō και του ŭ σέ ū, όπως:

(ρ. θ. ăg-) ag-o (άγω) οδηγώ, ēg-i, actum, agĕre·

(ρ. θ. leg-) leg-o διαβάζω, lēg-i, lectum, legĕre

(p. θ. lĭqu-) linqu-o αφήνω, līqu-i, (lictum), linquĕre·

(p. θ. fŏd-) fodio σκάβω, fōd-i, fossum, fodĕre (§ 84)·

(ρ. θ. fŭg-) fugio φεύγω, fūgi, fugĭtum, fugĕre (§ 84)·

β´) με αναδιπλασιασμό και με τροπή συνήθως του θεματικού φωνήεντος του ă σε ĕ ή ĭ και του ae σε ī, όπως:

(ρ. θ. tend-) tendo τεντώνω, te-tend-i, tentum (ή tensum), tendĕre (πρβ. τείνω τέ-τα-κα κτλ.)

(ρ. θ. păr-) pario γεννώ, pe-pĕ-ri (από το pe-pă-ri), partum, parere (μετοχή ενεργητ. μέλλοντα paritūrus )∙

(ρ. θ. căn-) cano τραγουδώ, ce-cĭn-i, canĕre (σουπίνο cantātum)

(p. θ. căd-) cado πέφτω, ce-cĭ-di, (cāsum), cadĕre·

(p. θ. caed-) caedo κόβω, χτυπώ, ce-cī-di, caesum, caedĕre·

(p. θ. posc-) posco ζητώ, po-posc-i (από το pe-posc-i), poscĕre·

(p. θ. curr-) curro τρέχω, cu-curr-i (από το ce-curr-i), cursum, currĕre.

Σημείωση.Ο αναδιπλασιασμός συνήθως παραλείπεται, όταν το ρήμα είναι σύνθετο, π.χ. (tendo, te-tendi), αλλά ex-tendo εκτείνω, extendi, extentum (ή extensum). ex-tendĕre.

γ´) με προσθήκη στο ρηματικό θέμα του χαρακτήρα s, όπως:

(ρ. θ. carp-) carpo δρέπω, carp-s-i, carptum, carpĕre (πρβ. δρέπ-ω, έδρεψα από το έδρεπ-σα)·

(ρ. θ. dic-) dico λέγω, dixi (από το dic-s-i), dictum, dicĕre (§ 84, Σημ. 1)·

(πρβ. πλέκω - έπλεξα από το έπλεκ-σ-α)·

(ρ. θ. lud-) ludo παίζω, lūsi (από το lud-si) - lūsum, ludĕre (πρβ. κομίζω - εκόμισα από το εκόμιδ-σ-α).

88. γ´) Χρονικό θέμα του σουπίνου.- 1) Το θέμα του σουπίνου σχηματίζεται κανονικά με την προσθήκη στο ρηματικό θέμα του χαρακτήρα t, και σπανιότερα, κυρίως στα ρήματα της γ´ συζυγίας, με την προσθήκη του χαρακτήρα s.

α´) (ρ. θ. ama-) amo, amāt-um, (ρ. θ. dele-) deleo, delēt-um, (ρ. θ. leg-) lego, lect-um (από το leg-tum πρβ. λέγ-ω, λεκτ-ός από το λεγ-τός), (ρ. θ. audi-) audio, audīt-um∙

β´) (ρ. θ. scand-) scando ανεβαίνω, scandi, scan-s-um (από το scand-s-um), scandere.

2) Από τα ρήματα της β' συζυγίας όσα έχουν παρακείμενο σε -ui (§ 87, 1) σχηματίζουν το σουπίνο σε ĭtum, όπως habeo έχω, habui, hab-ĭtum, habēre∙ moneo συμβουλεύω, monui, monĭtum, monere.

89.  1) Μερικά ρήματα σχηματίζουν το θέμα του παρακειμένου και του σουπίνου ή το θέμα του ενός από αυτά όχι από το ρηματικό θέμα, αλλά από το θέμα του ενεστώτα που έχει επαυξηθεί με πρόσφυμα (§ 86, 1-2), όπως:

α´) (ρ. θ. iug-) iung-o ζεύγω, iunx-i (από το iung-s-i § 87, 2 γ´), iunctum (από το iung-t-um), iungĕre∙

β´) (ρ. θ. pig-) ping-o ζωγραφίζω, pinx-i (από το ping-s-i), pictum (από το pig-t-um), pingĕre∙

(ρ. θ. pug-) pung-o κεντώ, pŭpŭgi (από το pe-pu-gi, § 88, 2β´), punctum (από το pung-t-um), pungere.

2) Αρκετά ρήματα δεν έχουν σουπίνο, μερικά δεν έχουν και παρακείμενο και σουπίνο, όπως:

α´) mico πάλλομαι, λάμπω, micŭi, — micāre·

horreo φρίττω, horrui, — horrēre·

posco ζητώ, poposci, — poscĕre (§ 87, 2, β´)·

disco μαθαίνω, διδάσκομαι, didĭci, — discĕre·

β´) ferio πλήττω, —, —, ferire·

furo μαίνομαι, —, —, furĕre.

3) Πολλά ρήματα σχηματίζουν παρακείμενο και σουπίνο, ή το ένα από τα δύο, σύμφωνα με συζυγία διαφορετική από εκείνη στην οποία ανήκει ο ενεστώτας και το απαρέμφατο τους, όπως:

domo (δαμάζω), domāre (α´ συζυγίας), domui, domĭtum (β' συζυγίας)

(πρβ. habui, habitum του ρ. habeo, habēre)·

seco (κόβω), secāre (α´ συζυγίας), secui (β´ συζυγίας), sectum (γ´συζυγίας)·

(πρβ. lectum του ρήματος lego, legĕre)∙

augeo (αυξαίνω), augēre (β´ συζυγ.) auxi, auctum (γ´ συζυγ.) πρβ. flixi, flictum του ρ. fligo χτυπώ, fligĕre·

rideo (γελώ), ridēre (β´ συζυγ.), risi, risum (γ´ συζυγ.) πρβ. lusi, lusum του ρ. ludo παίζω, ludĕre·

strepo (κάνω θόρυβο), strepĕre (γ´ συζυγ.), strepui, strepĭtum (β´ συζυγ.)· πρβ. habui, habitum του ρ. habeo-habēre·

rudo (μουγκρίζω) rudĕre (γ´ συζυγ.)· rudīvi, (rudītum) (δ´ συζυγ.) πρβ. audīvi, audītum του ρ. audio, audīre·

venio (έρχομαι), venīre (δ´ συζυγ.)· vēni, ventum (γ´ συζυγ.) πρβ. legi, lectum του ρ. lego legĕre.

4) Αρκετά ρήματα σχηματίζουν τον παρακείμενο και το σουπίνο, ή το ένα από τα δύο, από δύο (ή και περισσότερα) θέματα, όπως:

α´) implĭco εμπλέκω, implicui ή implicāvi, implicĭtum ή implicātum, implicāre (βλ. και neco, § 86, 1)∙

β´) lino αλείφω, lēvi, lĭtum, linĕre·

iuvo ωφελώ, βοηθώ, iuvi, iutum (ή iuvātum), iuvāre (μτχ. μέλ. iuvatūrus)·

γ´) pango πήζω, (pepĭgi ή) pēgi ή panxi, panctum ή pactum, pangĕre∙

pinso κοπανίζω, pinsi ή pinsui, pinsum ή pinsĭtum ή pistum ή pīsum, pinsĕre∙

Σημείωση 1.Τα σουπίνα που λήγουν σε -atum ή -etum ή -utum έχουν το φωνήεν της παραλήγουσας (a, e, u) κανονικά μακρό, όπως:

amo (amāre), amātum,

deleo (delēre), delētum

tribuo (tribuĕre) tribūtum· ενώ

do (δίνω), dĕdi, dătum, dăre·

sero (σπέρνω), sēvi, sătum, serĕre·

ruo (καταφέρομαι), rui (rŭtum) ruĕre.

Όσα σουπίνα λήγουν σε –itum, έχουν το i της παραλήγουσας μακρό, αν ο παρακείμενος του ρήματος λήγει σε -iνi, και βραχύ, αν ο παρακείμενος λήγει σε -ui ή i, όπως:

audio (ακούω), audire, audīvi, audītum·

quaero (ζητώ), quaerĕre, quaesīvi, quaesītum. Αλλά

veto (απαγορεύω), vetāre, vetui, vetĭtum·

habeo (έχω), habēre, habui, habĭtum·

lambo (γλείφω), lambĕre, lambi, lambĭtum·

fugio (φεύγω) fugĕre, fūgi, (fugĭtum).

Εκτός από τα παραπάνω και τα:

cieo (πορεύομαι) cīvi, cĭtum, ciēre·

eo (πορεύομαι), īvi (ή ii, § 83 Σημ.), ĭtum, īre·

lino (αλείφω), līνi ή lēvi, lĭtum, linĕre·

sino (αφήνω), sĭvi, sĭtum, sinĕre.

Σημείωση.2. To ρήμα do έχει το χαρακτήρα του θέματος (da), δηλ. το a βραχύ σε όλους τους άλλους τύπους εκτός από τους τύπους das (= δίνεις) και da (= δίνει) και dāns (γεν. dantis).

Για το λόγο αυτό πρέπει να τονίζονται στην προπαραλήγουσα (§ 7, 2 β´) οι τύποι π.χ. του circumdo (περιβάλλω) circumdămus, circumdătis, circumdăre, circumdăbam, circumdărem, circumdătur.

Από το do (= δίνω) διαφέρει το -do που είναι εύχρηστο όταν είναι σύνθετο με μονοσύλλαβες προθέσεις (βλ. κατάλογο ανώμαλων ρημάτων).

Τα κυρίως ανώμαλα ρήματα.

90. Μερικά ρήματα παρουσιάζουν ανωμαλίες τόσο στα διάφορα χρονικά θέματα όσο και στους διάφορους τύπους τους (πρβ. αρχ. ελλ. εἰμί, εἶμι, οἶδα, φημί κτλ.). Τέτοια ρήματα είναι 1) sum (γι' αυτό βλ. § 77), 2) possum, 3) edo, 4) eo, 5) queo και nequeo, 6) volo, nolo και malo, 7) fero και 8) fiο.

Τα παραπάνω ρήματα σχηματίζονται ως εξής:

91. Possum (δύναμαι), potui, posse (§ 89, 2). Είναι σύνθετο από το pot (pote ή potis = δυνατός, §42, 1) και το sum· οι περισσότεροι τύποι του σχηματίζονται όπως και του sum.

	Indicativus	Coniunctivus		Indicativus	Coniunctivus
Praesens	pos-sum	pos-sim	Imperfectum	pot-ĕram	possem
	pot-es	pos-sis		pot-eras	posses
	pot-est	pos-sit		pot-erat	posset
	pos-sumus	pos-sīmis		pot-erāmus	possemus
	pot-estis	pos-sītis		pot-erātis	possetis
	pos-sunt	pos-sint		pot-ĕrant	possent
Futurum	pot-ero, poteris, pot-erit pot-erimus, poteritis, pot-ĕrunt
Perfectum	pot-ui	pot-uĕrim	Plusquamperfectum	pot-uĕram	pot-uissem
	pot-uisti	pot-ueris		pot-ueras	pot-uisses
	pot-uit	pot-uerit		pot-uerat	pot-uisset
	pot-uimus	pot-uerĭmus		pot-uerāmus	pot-uissēmus
	pot-uistis	pot-ueritis		pot-ueratis	pot-uissētis
	pot-uērunt	pot-uĕrint		pot-uerant	pot-uissent
Futurum exactum	pot-uĕro, pot-ueris, pot-uerit pot-uerĭmus, pot-uerĭtis, pot-uĕrint
Infinitivus	Praesens posse	Perfectum pot-uisse

Imperativus δεν έχει. Participium: potens (gen. potent-is) (χρησιμεύει μόνο ως επίθετο = δυνατός, § 40, γ´ και § 43, 2).

92. ĕdo (εσθίω = τρώγω), ēdi, ēsum, ĕdĕre. Το ρήμα αυτό κλίνεται ομαλά όπως τα ρήματα της γ´συζυγίας (§78 lego)· όμως στην οριστική του ενεστώτα, στην υποτακτική του παρατατικού, στην προστακτική και το απαρέμφατο του ενεστώτα εκτός από τους κανονικούς του τύπους έχει και άλλους βραχύτερους, οι οποίοι είναι όμοιοι με τους αντίστοιχους του ρ. sum (§77), με τη διαφορά ότι το e στους τύπους του edo κανονικά είναι μακρό.

Indicativus, Praesens		Coniunctivus, Imperfectum
edo, ĕdis ή ēs, ĕdit ή ēst		edĕrem ή ēssem, edĕres ή ēsses,
edĭmus, edĭtis ή ēstis, edunt		ederet ή ēsset
		ederemus ή ēssemus, ederetis ή
		ēssetis, ederent ή ēssent.
ede ή ēs, edĭte ή ēste — edito ή ēsto, editōte ή estōte
Infinitivus, praesens: edĕre ή ēsse

Από το παθητικό (edor, esus sum, edi) έχουν και δεύτερο τύπο μόνο το γ´ ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα και της υποτακτικής του παρατατικού: edĭtur και estur, ederētur και essētur. Κατά τον ίδιο τρόπο σχηματίζονται και τα σύνθετα com-ĕdo κατατρώγω ex-ĕdo per-ĕdo.

93. ĕō (είμι) πορεύομαι, (īvi και) ĭī, ĭtum, īre (βλ. §83 Σημ. και §89,4, Σημ. 1). Το ρήμα eo έχει δύο ρηματικά θέματα, 1) μπροστά από τα φωνήεντα a, ο, u έχει θέμα e, 2) μπροστά από σύμφωνο ή i έχει θέμα i. (πβ. αρχ. ελλην είμι. ίμεν κτλ.). Κλίνεται όπως τα ρήματα της δ´ συζυγίας (§ 78, audio), αλλά ο παρατατικός της οριστικής είναι ibam και ο μέλλοντας ibo (βλ. § 79, Σημ. 2).

	Indicativus	Coniunctivus
Praesens	ĕō, īs, ĭt īmus, ītis, ĕunt	ĕam, eās, eat eāmus, eātis, eant
Imper- fectum	ībam, ības, ibăt ībāmus, ībātis, ibant	īrem, īres, iret irēmus, irētis, irent
Futurum	ībō, ībis, ībit ībĭmus, ībĭtis, ibunt	ĭtūrus, -a, -um sim, sis sit ĭturī, -ae, -a, simus, sitis, sint
Perfectum	(ivi) ĭī, īsti, ĭit ĭĭmus, īstis, iērunt ή iēre	iĕrim, ieris, ierit ĭĕrimus, ieritis, ierint
Plusquam Perfectum	ĭĕram, ĭĕras κτλ.	īssēm, īssēs κτλ.
Futurum	ĭĕro, iĕris κτλ.
Imperativus: ī, īte-īto, īto-ītōte, euntō
Infinitivus
	Praesens: īre
	Perfectum: isse
	Futurum: itūrum, ituram, iturum esse κτλ.
parti- cipium	Praesens: ĭens, gen. ĕuntis, dat. eunti κτλ. Futurum: ĭtūrus,ĭtūra, iturum
	Supinum: itum, itū (§ 89, 4 Σημ. 1)
	Gerundium: eundi, eundo, eundum, eundo

Από την παθητική φωνή εύχρηστο είναι του (απλού) ρήματος eo το γ´ ενικό πρόσωπο όλων των χρόνων ως απρόσωπο: ītur (= γίνεται πορεία), ibātur, ibĭtur, itum est κτλ. και απαρέμφατο īrī, (βλ. §79, Σημ. 2).

Σημείωση.Κατά τον ίδιο τρόπο κλίνονται και τα σύνθετα του eo, όπως το ab-eo αναχωρώ, ad-eo προσέρχομαι, ex-eo εξέρχομαι κτλ. Από τα ρήματα αυτά όσα λαμβάνονται με ενεργητική μεταβατική σημασία σχηματίζουν όλους τους τύπους της παθητικής φωνής, π.χ. adeo προσβάλλω -adeor (προσβάλλομαι), adīris, adītur, adīmur, adimini, adeuntur. Perf. adībar, adībaris κτλ. Fut. adībor, adiberis, adibitur κτλ.

Ένα από τα σύνθετα του eo, το ambīo (από το ambi-eo περικυκλώνω), σχηματίζει όλους τους τύπους του κανονικά όπως τα ρήματα της δ´ συζυγίας (όπως το audio, §79), ambīvi, ambītum, ambīre.

94. quĕo (δύναμαι) μπορώ (quīvi και quĭi, quĭtum), quīre- neque (δε δύναμαι), nequīvi, nequīre (§ 89, 2). Τα δύο αυτά ρήματα σχηματίζονται όπως το eo (§93), όμως λίγοι τύποι τους είναι εύχρηστοι, όπως queo, queunt - nequeunt, queam, queant κτλ. - nequibant, nequirent κτλ. Και χωριστά non queo, non queunt, non quivit κτλ.

95. volo (θέλω), volui, velle - nolo, από το ne-volo, non volo (δε θέλω, αρνούμαι), nolui, nōlle - mālo, από το magis volo (περισσότερο θέλω, προτιμώ), malui, mālle (§89, 2).

Τα ρήματα αυτά κλίνονται ως εξής:

Indicativus			Coniunctivus
Praesens
vŏlō	nōlō	malō	vĕlim	nōlim	mālim
vīs	nōn vis	māvis	vĕlīs	nōlis	malīs
vult	nōn vult	māvult	velit	nōlit	malit
volŭmus	nolŭmus	mālŭmus	velīmus	nōlīmus	malīmus
vultis	nōn vultis	māvultis	velītis	nōlītis	malītis
volunt	nōlunt	mālunt	velint	nōlint	malint
Imperfectum
vŏlēbam	nōlēbam	mālēbam	vĕllem	nōllem	māllem
vŏlēbas	nōlēbas	mālēbas	velles	nolles	malles
vŏlēbat	nōlēbat	mālēbat	vellet	nollet	mallet
κτλ.	κτλ.	κτλ.	κτλ.	κτλ.	κτλ.
Futurum
vŏlăm	nōlăm	mālăm
vŏlēs	nōlēs	mālēs	Δεν έχει
vŏlĕt	nolĕt	malĕt
κτλ.	κτλ.	κτλ.
Perfectum
vŏlŭi	nolui	malui κτλ.	vōluĕrim	nōluĕrim	māluĕrim
νοluisti	noluisti	maluisti	volueris	nolueris	malueris
κτλ.	κτλ.	κτλ.	κτλ.	κτλ.	κτλ.
Plusquamperfectum
vŏluĕram	nōluĕram	māluĕram	vŏluissem	nōluissem	māluissem
	κτλ.			κτλ.
Futūrum exactum
vŏluĕro	nōluĕro	māluĕro	κτλ.	ελλείπει

Imperatīvus του nolo: nōlī, nōlīte - nōlītō, nōlītō, nōlĭtōte, nōlunto (του volo και malo δεν υπάρχει)

Infinitivus: Praesens: vĕlle, nōlle, mālle.

Perfectum: voluisse, noluisse, maluisse.

Participium, Praesens: (volens), (nolens) (το malo δεν έχει ).
Αντί του volens λέγεται συνήθως cupĭēns (§84) και αντί του nolens λέγεται invītus (ακούσια). Αλλοι τύποι των ρημάτων αυτών δεν είναι εύχρηστοι.

Σημείωση.Αντί του visne? (άραγε θέλεις;) λέγεται vin? και παρενθετικώς αντί του si vis (αν θέλεις) λέγεται sis και αντί του si vultis (αν θέλετε) λέγεται vultis.

96. fĕro (φέρω). tŭl-i, lāt-um, ferre. Του ρήματος αυτού:

1) ο παρακείμενος και το σουπίνο δε σχηματίζονται από το θέμα του ενεστώτα∙

2) οι τύποι που σχηματίζονται από το θέμα του ενεστώτα (fer-) συγκόπτουν α) το συνδετικό φωνήεν i μπροστά από το s και t των καταλήξεων και β´) το συνδετικό φωνήεν ĕ, όταν το ακολουθεί r.

Activum		Passivum
Indicativus
Praesens	fērō, fers, fert	feror, ferris, fertur
	fĕrĭmus, fĕrtis, fĕrunt	ferĭmur κτλ.
Coniunctivus
Praesens	fĕrăm,ferās κτλ.	ferar, ferāris, κτλ.
Imperfectum	ferrem, ferrēs, ferret ferremus κτλ.	ferrer, ferrēris, ferretur ferrēmur κτλ.
Imperativus
	fĕr, fĕrte (§84 Σημ.) fertō, fertō, fertote, ferunto	ferre, ferimini fertor, fertor - feruntor
Infinitivus
	ferre	ferrī

Όλοι οι άλλοι τύποι σχηματίζονται ομαλά,όπως σχηματίζονται τα ρήματα της γ´  συζυγίας (fĕrēbam, fĕram, feres, κτλ. ferar, ferēris, κτλ.).

97. fīo (γίνομαι), factus sum, fiĕri. Η μετοχή του factus, με την οποία σχηματίζονται οι συντελικοί χρόνοι του ρήματος ομαλά (factus sum, factus erarn, factus ero, §85,3), είναι του ρ. facior∙ αντί του facior χρησιμοποιείται και το fiο ως παθητικό του facio (§84).

Οι τύποι που γίνονται από το θέμα του ενεστώτα (fi-) σχηματίζονται σύμφωνα με την δ´ συζυγία, εκτός από την υποτακτική του παρατατικού και το απαρέμφατο του ενεστώτα που σχηματίζονται σύμφωνα με την γ´ συζυγία.

	Indicativus	Coniuctivus
Praesens	fīō, fīs, fĭt	fiăm, fiās, fīat
	(fīmus, fītis), fīunt	fīamus κτλ. ομαλά
Imper- fectum	fīēbam,fiēbas	fiĕrem,fiĕres,fieret
	κτλ. ομαλά	fieremus, fieretis, fierent
Futurum	fiam, fiēs, fiet fiemus κτλ. ομαλά	Δεν έχει

Imperativus: fī, fīte.

Infinitīvus, Praesens: fiĕri, Futurum: factum iri.

Gerundivum: faciendus, facienda, faciendum.

Σημείωση.To i του θέματος fi- σ' όλους τους άλλους τύπους, εκτός από τον τύπο fit, το απαρέμφατο fiĕri και τους τύπους της υποτακτικής του παρατατικού fiĕrem, fiĕres κτλ. είναι μακρό.

Ελλειπτικά ρήματα

98. Ελλειπτικά ρήματα (verba defectīva) είναι:

1) τα ρήματα memĭni (ενθυμούμαι), ōdi (μισώ) και coepi (άρχισα) είναι παρακείμενοι χωρίς ενεστώτα. Από τους παρακειμένους αυτούς οι δύο πρώτοι έχουν σημασία ενεστώτα και ο υπερσυντέλικος παρατατικού (meminĕram θυμόμουν, odĕram μισούσα), ο τετελεσμένος μέλλοντας έχει σημασία απλού μέλλοντα (meminĕro θα ενθυμούμαι ή θα ενθυμηθώ, odĕro θα μισώ ή θα μισήσω).

Κλίνονται ομαλά όπως τα ρήματα της γ´ συζυγίας (§ 78, γ´, legi) σε όλους τους τύπους του παρακειμένου, του υπερσυντελίκου και του τετελεσμένου μέλλοντα. To memini έχει και δύο τύπους προστακτικής, το odi και coepi και απαρέμφατο και μετοχή ενεργητ. μέλλοντα, ακόμη το coepi έχει και μετοχή παθ. παρακειμένου.

Imperativus:	mementō	να θυμάσαι
	mementōte	να θυμάστε
Infinitivus
Perf	meminisse,	odisse				coepisse
Fut.	—	osurum, -am, -um esse				coepturum, -am, -um esse
Participium
Fut.	—	osurus, -a, -um				coeptums. -a, -um
Perf. Pass.	—	—				coeptus, -a, -um

Σημείωση.Του ρ. coepi οι χρόνοι που λείπουν αναπληρώνονται με τους αντίστοιχους χρόνους του ρ. incipio αρχίζω (incēpi, inceptum) incipĕre.

Η μετοχή coeptus, -a, -um μαζί με το sum, eram, ero κτλ., χρησιμοποιείται αντί για το coepi, coeperam, coepero κτλ. όταν ακολουθεί ως συμπλήρωμα της εννοίας του ρήματος αυτού παθητικό απαρέμφατο παθητικής διαθέσεως, όπως aedes aedificari caepta est (άρχισε να οικοδομείται ο ναός)· αλλά: mons movēri coepit.

Μετοχή παθητ. παρακειμένου, αλλά με ενεργητική συνήθως σημασία, έχει και το ρ. odi (οsus). κυρίως εύχρηστο στα σύνθετα exōsus, perōsus (= πολύ μισώντας §81, 2, Σημ.).

2) τα ρήματα āio, inquam, quaeso, (for) fāri.

α) To āio (λέγω, αρχ. ελλην. ἠμί) είναι εύχρηστο στους εξής τύπους:

Indicativus			Coniunctivus
aio	ais	ăit	—	aias	aiat
—	—	āiunt	—	—	aiant

Imperfectum: aiēbam, aiēbas, κτλ. ομαλά και αρχ. aībam, aības, κτλ.

Perfectum: (γ´ εν. μόνο) ait.

Imperativus: (ăi)

Participium: aiens.

Σημείωση.Συνήθως λέγεται ain? αντί ais-ne? (λες; νομίζεις;).Πρβ. § 95 Σημ.

β´) το inquam (φημί) λέγω, είναι εύχρηστο στους εξής τύπους: Indicativus, Praesens: inquam, inquis, inquit, (inquimus, inquĭtis), inquiunt. Imperfectum: inquiēbat. Futurum: inquiēs, inquiet. Pertectum: (inquii), inquisti, inquit, (inquimus), Imperativus: (inque, inquīto). Participium: inquiens.

Σημείωση.Όλοι οι παραπάνω τύποι χρησιμοποιούνται μόνο παρενθετικώς μέσα σε ευθύ λόγο, όπως Tum ille «pater, inquit, precor, ut...» Τότε εκείνος, «Πατέρα, λέγει, παρακαλώ να...» (Πρβ. αρχ. ελλην. φημί και ἠμί).

γ´) του quaeso (παρακαλώ) εύχρηστος είναι ο τύπος quaesŭmus (παρακαλούμε). Τους τύπους αυτούς χρησιμοποιούν παρενθετικώς μετά από προστακτική για να μετριαστεί η έννοια της προσταγής: hic mihi, quaeso, πες μου, παρακαλώ∙ (πρβ. κάθισε, παρακαλώ, εδώ)∙

δ´) for (φημί) λέγω, fātus sum, fāri (αποθετικό, § 80). Του ρήματος αυτού στους πεζούς συγγραφείς εύχρηστος είναι μόνο ο τύπος fando από το γερούνδιο (στη φράση fando audire = ακούω να λέγεται) και ο τύπος fanda από το γερουνδιακό (στη φράση fanda atque nefanda = ρητά και απόρρητα, § 75, 4 και 5). Όμως στους ποιητές είναι εύχρηστοι και άλλοι τύποι του ρήματος αυτού και κυρίως των συνθέτων (όπως adfari προσαγορεύω, praefari προλέγω, κτλ.), δηλ. όλοι οι τύποι του μέλλοντα της οριστικής (fabor, fabĕris, fabĭtur, κτλ.), του παρακειμένου και του υπερσυντελίκου οριστικής και υποτακτικής (fatus sum, fatus sim, fatus eram, fatus essem )· εκτός από τους τύπους αυτούς και οι εξής:

Indic., Praes. fatur, fantur. Indic., Imperf. fabar, fabantur. Coniunct. lmperf. (prae) fārer, farēris, κτλ. Imperativus: fare. Infinitivus: fari (και farier, § 79 σημ. 2). Supinum: fatu. Participium: fans. Gerundium: fando. Gerundivum: fandus, -a, -um.

3) μερικοί τύποι προστακτικής εγκλίσεως και απαρεμφάτου

ăvē (ή have) χαίρε, avēto - avēte, απαρμφ. avēre.

salve χαίρε, υγίαινε, salvē-tō, salvēte, απαρμφ. salvēre.

cĕdo δώσε, πες, πληθ. cette (πρβ. να,- νάτε).

Σημείωση.Στα ελλειπτικά ρήματα ανήκουν και οι τύποι forem, fores- forent, απαρμφ. fore. Οι τύποι αυτοί αντικαθιστούν ορισμένους τόπους του ρ. esse (§ 77).

Απρόσωπα ρήματα (Verba impersonalia)

99. Απρόσωπα ρήματα, που είναι δηλ. εύχρηστα μόνο στο γ´ ενικό πρόσωπο (και το απαρέμφατο) όλων των χρόνων, χωρίς υποκείμενο, είναι,

1) όπως στην ελληνική γλώσσα ρήματα που σημαίνουν κάποιο φυσικό φαινόμενο, όπως dilucēscit, illucescit φέγγει (η ημέρα), fulget και fulgŭrat αστράφτει, rorat πέφτει δροσιά, tonat βροντά κτλ.

Σημείωση.Κατά τη χρήση των ανωτέρω ρημάτων, όταν στο νου εκείνου που γράφει ή ομιλεί επικρατεί η θρησκευτική αντίληψη, τότε τα ρήματα εκφέρονται με υποκείμενο το όνομα κάποιου θείου προσώπου, όπως Juppiter tonat ο Δίας βροντά. Χρησιμοποιούνται δε τότε με τον ίδιο τρόπο και στη μετοχή: Jove fulgurante καθώς αστράφτει ο Δίας.

2) αρκετά ρήματα της β´ συζυγίας (κυρίως απρόσωπα),

dĕcet πρέπει, decuit - decēre·

libet αρέσει, libuit και libĭtum est, libēre·

lĭcet επιτρέπεται, licuit και licĭtum est, licēre·

oportet (χρη) είναι ανάγκη, oportuit, oportēre·

pudet (me) ντρέπομαι, puduit και pudĭtum est, pudēre.

Τα ρήματα αυτά δεν έχουν προστακτική, σουπίνο και μετοχή. Την προστακτική αναπληρώνει η υποτακτική τους, π.χ. pudeat te να ντρέπεσαι, μόνο του ρήματος licere υπάρχει σε νόμους ο τύπος της προστακτικής licēto ας επιτρέπεται.

Υπάρχει επίσης η μετοχή μερικών από τα απρόσωπα αυτά ρήματα, αλλά αυτή έχει σημασία επιθέτου, όπως licens ελεύθερος, pudens ντροπαλός, κτλ. (§ 40, γ´).

100. Απροσώπως λαμβάνεται στη λατινική γλώσσα ακόμη.

1) το γ´ ενικό πρόσωπο της παθητικής φωνής (καθώς και το απαρέμφατο) ρημάτων ουδέτερων (§ 74, 1, δ´) ή ενεργητικών, αλλά αμετάβατων όπως:

(vivo) ζω, vivĭtur ζει κάποιος, ζουν, απρμφ. vivi·

(curro) τρέχω, currĭtur γίνεται δρόμος, τρέχουν, απρμφ. curri∙ (βλ. και eo, itur, itum est, iri, § 93)∙

(canto) τραγουδώ, cantātur τραγουδιέται τραγούδι, τραγουδούν∙

2) όπως στην ελληνική γλώσσα, το γ´ ενικό πρόσωπο διαφόρων προσωπικών ρημάτων, όταν μέσα στο λόγο έχουν κάποια ιδιαίτερη σημασία, όπως:

(ac-cĭdo προσπίπτω, -cĭdi, -cidĕre), accĭdit συμβαίνει∙

(con-sto αποτελούμαι, -stĭti, -āre), constat είναι αποδεκτό (ομολογείται)·

(expedio απολύω, -īvi, -ītum, -īre), expĕdit ωφελεί, συμφέρει·

(inter-sum κείμαι ανάμεσα, -fui, -esse), intĕrest ενδιαφέρει.