Συντακτικό της αρχαίας ελληνικής: 19 Ασκήσεις

Επιμέλεια ασκήσεων: Σόνια Σιούτη

1. Να αναγνωρίσετε πλήρως τις δευτερεύουσες προτάσεις (είδος, εισαγωγή, εκφορά, συντακτικός ρόλος) :

§  Ὅταν τις ἴδῃ τοὺς τὴν ἡγεμονίαν ἔχειν ἀξιοῦντας ἐπὶ μέν τοὺς Ἕλληνας καθ’ ἑκάστην ἡμέραν στρατευομένους, ἔστι πάντων  δεινότατον.

§  Καὶ μηδεὶς ὑπολάβῃ με δυσκόλως ἔχειν, ὅτι τραχύτερον τούτων ἐμνήσθην.

§  Ἵνα δὲ εἰδῆτε, ὦ ἄνδρες, ὅτι τὰ πεποιημένα ὑμῖν εἰς ὁμόνοια οὐ κακῶς ἔχει, ἀλλὰ τὰ προσήκοντα καὶ τὰ συμφέροντα ὑμῖν αὐτοῖς ἐποιήσατε, βραχέα βούλομαι καὶ περὶ τούτων εἰπεῖν.

§  Καὶ μή μοι ἀχθεσθῆτε, ὦ ἄνδρες, εἰ πολλάκις μέμνημαι τῶν ἀνδρῶν τούτων.

§  Λέγουσι γὰρ ὡς ἔστι δεινότατον τῷ δήμῳ, γενομένης εἰρήνης, ἡ νῦν οὖσα πολιτεία μὴ καταλυθῇ.

2.  Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τις μετοχές :

§  Σκέψασθε τὰ γενόμενα.

§  Ἡγοῦντο γὰρ Κύρου μὲν καὶ Κλεάρχου κατορθωσάντων μᾶλλον ἔτι δουλεύσειν, βασιλέως δὲ κρατήσαντος ἀπαλλαγήσεσθαι τῶν κακῶν τῶν παρόντων.

§  Εἰ δὲ γὰρ ἀποψηφιεῖσθε, ὀφθήσθε τῶν αὐτῶν ἔργων ἐπιθυμηταὶ τούτοις ὄντες.

§  Ἀπορῶ ποίοις ἂν λόγοις μετὰ ταῦτα χρησάμενος ὀρθῶς εἴην βεβουλευμένος.

§  Ὁρῶ δὲ τὰς πράξεις τὰς ἔξω λεγομένας τῶν ὑποθέσεων οὐκ ἐπαινουμένας, ἀλλὰ ταραχώδεις εἶναι δοκούσας καὶ πολλοὺς μὲν ὄντας τοὺς κακῶς χρωμένους αὐταῖς, πολὺ δὲ πλείους τοὺς ἐπιτιμῶντας.

§  Τίνα γὰρ ἀναβιβάσωμαι δεησόμενον ὑπὲρ ἐμαυτοῦ;

§  Ἀναμνησθέντες τῶν ἔργων νομίσατε τὰ σώματα αὐτῶν ὁρᾶν αἰτουμένων ἐμὲ παρ’ ὑμῶν σῷσαι.

3.   Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τα απαρέμφατα :

§  Πάντας ὑμᾶς οἴομαι γιγνώσκειν.

§  Ἐν παντὶ δεῖ καιρῷ τὸ δίκαιον ἐπικρατεῖν.

§  Ηὔχετο πρὸς τοὺς θεοὺς τἀγαθὰ διδόναι.

§  Τοῦτό ἐστι τὸ δίκαιον, ἀποδιδόναι ἑκάστῳ τὸ προσῆκον.

§  Ἄξιος αὐτοῖς ἐδόκεις εἶναι τοῦ τοιαῦτα ἀκούειν.

§  Πάντες ἦσαν δεινοὶ λέγειν.

§  Ὤμοσαν οἱ Ἕλληνες καὶ ὁ Ἀριαῖος μὴ προδώσειν ἀλλήλους.

§  Πάντες ὀλίγου δεῖν ἀπώλοντο.

§  Οὐκ ἔφασαν ἐπιτρέψειν ταῦτα γενέσθαι.

4.Στο απόσπασμα που ακολουθεί να εντοπίσετε τους ονοματικούς ομοιόπτωτους και ονοματικούς ετερόπτωτους  προσδιορισμούς και στη συνέχεια να τους αναγνωρίσετε συντακτικά :

Ἐναντίον δὲ τῆς ἀδελφῆς τῆς ἐμῆς Διονυσόδωρος τά τε οἰκεῖα  τὰ αὑτοῦ διέθετο ὅπως αὐτῷ ἐδόκει, καὶ περὶ Ἀγοράτου τουτονὶ ἔλεγε ὅτι οἱ αἴτιος ἦν τοῦ θανάτου, καὶ ἐπέσκηπτεν ἐμοὶ καὶ Διονυσίῳ τουτῳί, τῷ ἀδελφῷ τῷ αὑτοῦ, καὶ τοῖς φίλοις πᾶσι τιμωρεῖν ὑπὲρ αὑτοῦ Ἀγόρατον καὶ τῇ γυναικὶ τῇ αὑτοῦ ἐπέσκηπτε, νομίζων αὐτὴν κυεῖν ἐξ’ αὐτοῦ, ἐὰν γένηται αὐτῇ παιδίον, φράζειν τῷ γενομένῳ ὅτι τὸν πατέρα αὐτοῦ Ἀγόρατος ἀπέκτεινε, καὶ κελεύειν τιμωρεῖν ὑπὲρ αὐτοῦ ὡς φονέα ὄντα. ὡς οὖν ἀληθῆ λέγω, μάρτυρας τούτων παρέξομαι.

Λυσίου, Κατὰ Ἀγοράτου, 41-42.

5. Να γράψετε την υπόθεση και την απόδοση των υποθετικών λόγων και να τους χαρακτηρίσετε.   

·        Ἐὰν δὲ μὴ προσποιῆται ὑμῶν ἀκούειν, μηδὲ ὑμεῖς ἐκείνου ἐθέλετε ἀκούειν.

·        Ἐὰν δ’ ὑπερπηδήσας τὴν δικαίαν ἀπολογίαν Δημοσθένην παρακαλῇ, μάλιστα μὲν μὴ προσδέχεσθε σοφιστὴν οἰόμενον ῥήμασιν τοὺς νόμους ἀναιρήσειν, μηδ’ ἐν ἀρετῇ τοῦθ’ ὑμῖν μηδεὶς καταλογιζέσθω, ὃς ἂν

ἐπανερομένου Κτησιφῶντος εἰ καλέσῃ Δημοσθένην, πρῶτος ἀναβοὴσῃ «κάλει, κάλει».

·        Εἰ γάρ τις αὐτοὺς ἔροιτο διὰ τί ἀξιοῦσι κληρονόμοι γενέσθαι τῶν Κλεωνύμου, τοῦτ’ ἂν εἰπεῖν ἔχοιεν.

·        Εἰ δ’ ὁ μὲν εἶπεν, ὡς οἷόν τε τὰ ἄριστα, ὥσπερ εἶπεν, ὑμεῖς δ’ ἀπερρᾳθυμήσατε καὶ μηδὲν ὑπηκούσατε, ἆρ’ ἂν ἦν γεγονός τι τῶν τότε συμβάντων τῇ πόλει;

·        Εἰ μὲν ἡγούμην οἷόν τε εἶναι, ὦ παρόντες έπὶ τῷδε τῷ τάφῳ, λόγῳ δηλῶσαι τὴν τῶν ἐνθάδε κειμένων ἀνδρῶν ἀρετήν, ἐμεμψάμην ἂν τοῖς ἐπαγγείλασιν ἐπ αὐτοῖς ἐξ’ ὀλίγων ἡμερῶν λέγειν.

6.  Να αναγνωρίσετε τους υποθετικούς λόγους και να τους μετατρέψετε στο είδος που ζητείται:

·        Εἰ γὰρ τούτου καταψηφιεῖσθε, δῆλοι ἔσεσθαι ὀργιζόμενοι τοῖς πεπραγμὲνοις.

(μετατροπή: απλή σκέψη του λέγοντος)

·        Ἤν τις ταῦτα παραβαίνῃ, θάνατον ζημίαν ἐπέθεσαν.

(μετατροπή: το μη πραγματικὸ)

·        Εἴ τις δοκοίη αὐτῷ βλακεύειν, ἔπαισεν ἄν.

(μετατροπή: το προσδοκώμενο)

·        Εἰ τοῦτο πράξει, καλῶς ἕξει.

(μετατροπή: η αόριστη επανάληψη στο παρελθόν)

7.  Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη των παρακάτω προτάσεων / περιόδων σε παθητική :

·        Οἱ βάρβαροι τὸν Θεμιστοκλέα μεγίστων δωρεῶν ἠξίωσαν.

·        Οἱ Θηβαῖοι ἱππεῖς ἀπέκτειναν πολλοὺς τῶν Ἀθηναίων.

·        Ταῦτα ἐγὼ ὑπὲρ τῆς ὑμετέρας πόλεως πέπραχα.

·        Οἱ Ἀθηναῖοι εἷλον πέντε ναῦς.

·        Σωκράτης τοῦ σώματος οὐκ ἠμέλει.

·        Τὴν τοιαύτην δύναμιν σοφίαν ἔγωγε καλῶ.

8.  Να εντοπίσετε και να αναλύσετε τα ρηματικά επίθετα:

·        Τούτου ἕνεκα ἥ τε σιωπὴ ἀσκητέα καὶ ἡ τάξις φυλακτέα.

·        Ἀντιληπτέον ἐστὶν ὑμῖν τῶν πραγμάτων ἐκείνων.

·        Τὸν νομοθέτην πειρατέον ταῖς πόλεσι φρόνησιν ἐμποιεῖν.

·        Ἀπαλλακτέον αὐτὸν τοῦ κακοῦ.

·        Ἐγὼ γιγνώσκω τοὺς τοιούτους ἀνθρώπους ἐξαιρετέους εἶναι ἐκ τῆς στρατιᾶς.

·        Ἐπιχειρητέον ἐστὶ σοι τῷ ἔργῳ.

9. Να εντοπίσετε τον β’ όρο σύγκρισης και να σημειώσετε τον τρόπο εκφοράς του.

·        Ὁ ἔπαινος κρείττων  χρημάτων ἐστί.

·        Ἀνάγκῃ μᾶλλον ἢ γνώμῃ ἔπραξε.

·        Εἵλετο ἐν δημοκρατουμένῃ πόλει οἰκεῖν ἢ ἐν ὀλιγαρχουμένῃ.

·        Αἱρετώτερος ὁ καλὸς θάνατος ἀντὶ τοῦ αἰσχροῦ βίου.

·        Ἐπύαξα προτέρα Κύρου ἀφίκετο.

10. Να εντοπίσετε τα υποκείμενα των ρηματικών τύπων.

§  Οἱ στρατιῶται ἀφίκοντο ἑκταῖοι.

§  Νικίας ἐπειδὴ ἡμέρα ἐγένετο ἦγε τὴν στρατιάν.

§  Κορίνθιοι νομίζουσιν ἀδικεῖσθαι ὑφ’ ἡμῶν.

§  Οἱ στρατιῶται ηὔχοντο Κῦρον εὐτυχῆσαι.

§  Ἀχιλλεὺς ἐπανελθὼν οἴκαδε γηραιὸς ἀποθανεῖται.

§  Βοιωτοὶ ἀπειλοῦσιν έμβαλεῖν εἰς τὴν Ἀττικήν.

§  Πᾶσαι αἱ πόλεις ἑκοῦσαι ἐπείθοντο αὐτῷ.

§  Ναυμαχίας γενομένης τριήρεις λαμβάνει ὁ Γοργίας.

§  Δεῖ τούσδε κολάζεσθαι ἢ ὑμᾶς παύεσθαι τῆς ἀρχῆς.

§  Κῦρον ἐπεθύμουν μοι φίλον γενέσθαι.

§  Χαλεπόν ἐστι τὴν πόλιν τοῦ κινδύνου ἀπαλλαγῆναι. 

§  Ἐβούλοντο ἀφαιρεῖσθαι τοὺς Ἕλληνας τὴν γῆν.

§  Δῆλον ἦν ὅτι βασιλεὺς ἐγγὺς ἦν.

§  Καὶ ἅτε θεωμένων τῶν ἑταίρων πολλὴ φιλονικία ἐγίγνετο.

11. Να εντοπίσετε τα αντικείμενα των ρηματικών τύπων:

§  Τὴν πενίαν τῶν Ἀθηναίων μόνον ὁρῶσι, τῆς δ’ ἀρετῆς ἀμνημονοῦσιν. 

§  Ἀγγέλλει τοῖς στρατιώταις τὰ γεγονότα.

§  Ναῦς καὶ χρήματα παρέσχον τοῖς Κορινθίοις.

§  Οὐδεὶς τῆς κληρονομίας ἠμφεσβήτησε.

§  Τοῦτο δὲ ποιήσαντες ἐς τὰς Ἀθήνας ἄγγελον ἔπεμπον.

§  Πολλὰς μηχανὰς μηχανώμεθα, δι’ ὧν τῶν ἀγαθῶν ἀπολαύσομεν.

§  Στέργε τὰ παρόντα, ζήτει δὲ τὰ βελτίω.

§  Υμεῖς ἐμμένετε τοῖς ὄρκοις.

§  Ἐγὼ νομίζω χάριν τοῖς θεοῖς ὀφείλειν.

§  Ἡ μήτηρ Κῦρον ἠρώτα πότερον βούλοιτο μένειν ἢ ἀπιέναι.

§  Οὗτοι ἔφασαν τοὺς ἄνδρας τῶν Θηβαίων ἀποκτενεῖν.

12. Να εντοπίσετε τα είδη του κατηγορουμένου στις προτάσεις που ακολουθούν:

·        Οἱ Μῆδοι ἑκόντες ἠκολούθησαν.

·        Ἡ θυγάτηρ αὐτοῦ ἔφυ καλλίστη τὸ εἶδος.

·        Κῦρος αἰφνίδιος ἀφίκετο.

·        Κροῖσος εὐτυχὴς προσηγορεύετο.

·        Κατέβαινον ἐς τὸν δῆμον σκοταῖοι.

·        Τὸ τεῖχος ἦν εἴκοσι πλέθρων.

·        Ὄλβιος ἐστὶν ὅστις τῆς ἱστορίας ἔσχεν μάθησιν.

·        Τὰ σκεύη ἦν σιδήρου.

·        Ἐγένοντο οἱ ὁπλῖται περὶ τοὺς μυρίους.

·        Περικλῆς τῶν ἐνδοξοτάτων ἦν.

13. Να μετατρέψετε τις ακόλουθες υποθετικές προτάσεις σε υποθετικές μετοχές.

α. Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην, εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι.

β. Ἀπέθανον γάρ, εἰ μὴ ἡ τῶν τριάκοντα ἀρχὴ κατελύθη.

γ. Φαίη ἂν ἡ θανοῦσα, εἰ φωνὴν λάβοι.

δ. Ἐάν τι λέγῃς παρὰ ταῦτα, μάτην ἐρεῖς.

ε. Εἰ αὕτη ἡ πόλις ληφθήσεται, ἔχεται καὶ ἡ πᾶσα Σικελία.

14. Να μετατρέψετε τις ακόλουθες προτάσεις από τον πλάγιο στον ευθύ λόγο.

1. Σωκράτης ἔλεγεν ὅτι, εἰ ἀναγκαῖον εἴη ἀδικεῖν ἢ ἀδικεῖσθαι, ἕλοιτ’ ἂν άδικεῖσθαι.

2.  Ἡγεῖται τὸ νόμιμον εἶναι δίκαιον.

3.  Ἤισθοντο ὅτι ἡ πόλις ἂν καταληφθείη.

4.  Καὶ τούτους ὁρᾶτε προθύμως σῴζοντας τοὺς φίλους.

5. Οἱ Μυτιληναῖοι ἐβούλοντο ἀποπέμψασθαι τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων.

6.  Καὶ τοὺς φυγάδας ἐκέλευσε σὺν αὐτῷ στρατεύεσθαι.

7. Ὁ Ἀγησίλαος ἔλεγεν ὅτι, εἰ βλαβερὰ τῇ Λακεδαίμονι πεπραχὼς εἴη, δίκαιος εἴη ζημιοῦσθαι.

8.  Πρωταγόρας ἐρωτᾷ, εἰ οὐκ αἰσχύνομαι τἀγαθὰ δεινὰ καλῶν.

9.  Μάθε πρῶτον τίνες εἰσίν.

10. Παρεκελεύοντο Κύρῳ, μὴ μάχεσθαι, ἀλλ’ ὄπισθεν ἑαυτῶν τάττεσθαι.

11. Λέγουσιν ὡς, ἐπειδάν τις ἀγαθὸς ὢν τελευτήσῃ, μεγάλην τιμὴν ἔχει.

15. Να τρέψετε σε ευθύ λόγο τις επόμενες σύνθετες περιόδους του πλαγίου λόγου.

1. Ἔλεγεν ὅτι ἕτοιμος εἴη ἡγεῖσθε αὐτοῖς, ἔνθα πολλὰ καὶ ἀγαθὰ λήψοιντο.

2. Τοὺς φυγάδας ἐκέλευσε σὺν αὐτῷ στρατεύεσθαι ὑποσχόμενος αὐτοῖς, εἰ καλῶς καταπράξειεν, ἐφ’ ἃ ἐστρατεύετο, μὴ πρότερον παύσεσθαι,  πρὶν αὐτοὺς καταγάγοι.

3. Καὶ παρήγγειλαν, ἐπειδὴ δειπνήσειαν, πάντας ἀναπαύεσθαι καὶ ἕπεσθαι, ἡνίκα τις παραγγέλοι.

4. Ἀλκιβιάδης οὐκ ἐν καλῷ ἔφη τοὺς Ἀθηναίους ὁρμεῖν, ἀλλὰ μεθορμίσαι παρῄνει εἰς Σηστόν, οὗ ὄντες ναυμαχήσετε, ἔφη.

5. Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος ὁ Προμηθεύς, ἥντινα σωτηρίαν τῷ ἀνθρώπῳ εὕροι, κλέπτει Ἡφαίστου καὶ Ἀθηνᾶς τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί.

6. Ἐδέοντο οἱ Μαντινεῖς τῶν Ἀθηναίων ἱππέων βοηθῆσαι, εἴ τι δύναιντο.

16. Στα παρακάτω παραδείγματα να τρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο.

1. Ἀλλὰ διαλέγου καὶ μάθε πρῶτον τίνες εἰσὶν. (ρήμα εξάρτ. : παρῄνει).

2. Τι φῶμεν πρὸς ταῦτα, ὦ Κρίτων; ἄλλο ἢ ὁμολογῶμεν; (ρήμα εξάρτ. : ἠπόρει).

3. Ἀλλ’ ἡμεῖς, ὦ ἄνδρες, μὴ πάθωμεν ταῦτα, ἀλλ’ ἴωμεν ἐπὶ τοὺς πολεμίους. (ρήμα εξάρτ. : παραινεῖ).

4. Πότερον ὡς αἱ τέχναι νενέμηνται, οὕτω καὶ ταύτας νείμω; (ρήμα εξάρτ. : ἠρώτα).

5.Ὦ Σώκρατες, ἐγὼ μὲν ᾤμην τοὺς φιλοσοφοῦντας εὐδαιμονεστέρους χρῆναι γίγνεσθαι. (ρήμα εξάρτ. : λέγει).

17. Να αναλύσετε σε προτάσεις τις μετοχές :

1. Οἱ Θηβαῖοι συνεκάλεσαν ἀπὸ τῶν πόλεων ἁπασῶν ἀκουσομένους τῆς παρὰ βασιλέως ἐπιστολῆς.

2. Οἱ Ἕλληνες παρεσκευάζοντο ὡς δεξόμενοι αὐτόν.

3. Ἐλθόντος τοῦ θανάτου οὐδεὶς βούλεται ἀποθανεῖν.

4. Νικήσαντες ἁπάντων τούτων ὑμεῖς κύριοι ἔσεσθε.

5. Ἐπορεύοντο κατοψόμενοι τοὺς πολεμίους.

6. Καὶ γὰρ ὡς ἐγὼ οἶμαι, ὀνήσεσθε ἀκούοντες.

7. Τοιαῦτα αὐτοῖς τὸ μέγεθος καὶ τοσαῦτα τὸ πλῆθος εἴργασται, ὥστε μήτ’ ἂν ψευδόμενον δεινότερα τῶν ὑπαρχόντων κατηγορῆσαι.

8. Οὕτω περὶ μικρῶν ἐκινδυνεύομεν ἐξὸν ἀδεῶς πολλὰ κεκτῆσθαι.

9. Καὶ αἰσχρὸν τοὺς μὲν περὶ τὰ Τρωϊκὰ γενομένους μιᾶς γυναικὸς ἁρπασθείσης οὕτως ἅπαντας συνοργισθῆναι τοῖς ἀδικηθεῖσιν.

10. Τὴν μὲν οὖν γενομένην ναυμαχίαν αὐτοὶ κατὰ μόνας ἀπεωσάμεθα Κορινθίους.

11. Ἕλλην ὢν Ἕλληνας ἀδικεῖ.

12. Εὖ δ’ ἴσθι μηδὲν ἂν με τούτων ἐπιχειρήσαντά σε πείθειν.

18. Να βρεθούν και να αναγνωριστούν οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί στο παρακάτω κείμενο.

Καίτοι ἔγωγε καὶ τιμῶμαι ἐκ τοῦ τοιούτου καὶ ἧσσον ἑτέρων περὶ τῷ ἑμαυτοῦ σώματι ὀρρωδῶ, νομίζων ὁμοίως ἀγαθὸν πολίτην εἶναι […]∙ μάλιστα γὰρ ἄν ὁ τοιοῦτος καὶ τὰ τῆς πόλεως δι’ ἑαυτὸν βούλοιτο ὀρθοῦσαι. ὅμως δὲ οὔτε ἐν τῷ πρότερον χρόνῳ διὰ τὸ προτιμᾶσθαι εἶπον παρὰ γνώμην οὔτε νῦν ἂλλ’ ἧ ἂν γιγνώσκω βέλτιστα ἐρῶ.

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, ΙΣΤΟΡΙΑΙ ΣΤ §9.3.

19. Να εντοπίσετε και να αναγνωρίσετε το είδος της δοτικής προσωπικής στις παρακάτω προτάσεις.

1.  Ἐκέλευσε […] στεφανοῦσθαι πάντας τῷ θεῷ.

2.  Καί μοι, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μὴ θορυβήσητε.

3.  Σκέψασθε εἰ ἄρα ἐπ’ ἀνδρείᾳ ὑμῖν μέγα φρονητέον.

4.  Λυπηρόν ἐστι παισὶν ὀρφανοὺς γεγενῆσθαι πατρός.

5. Ἐτύγχανον λέγων ὅτι πολλαὶ καὶ καλαὶ ἐλπίδες ἡμῖν εἶεν σωτηρίας.

6.  Ἔξεστιν ὑμῖν πορεύεσθαι οἴκαδε.

7.  Πόλει εὐτυχοῦντες οἱ κακοὶ νόσος εἰσίν .

8.  Ὠφελητέα σοι ἡ πόλις ἐστιν.