Τα παραθετικά των επιθέτων της λατινικής

·         Παραθετικά σχηματίζουν τα επίθετα, τα επιρρήματα αλλά και οι επιθετικές μετοχές.

Δεν έχουν όμως όσα δηλώνουν ύλη, τόπο ή χρόνο, μέτρο, συγγένεια ή καταγωγή, τέλεια ή αρνητική έννοια (immortalis -34, αθάνατος), προέρχονται από ουσιαστικά (sonorus-27, ηχηρός από το sonor) ή έχουν ως α΄ συνθετικό τις προθέσεις super-, per-, prae-. Εξαιρείται το praecox (25). 

·        

Α. Σχηματισμός:

α) Ο συγκριτικός βαθμός προκύπτει από την προσθήκη της κατάληξης -ior (για το αρσενικό και θηλυκό) και -ius (για το ουδέτερο) στο θέμα του επιθέτου, το οποίο το βρίσκουμε πάντα από τη γενική ενικού αν αφαιρέσουμε την κατάληξη -i (για τα 2κλιτα) και -is (για τα 3κλιτα)

	αρσενικό + θηλυκό	ουδέτερο
(modestus, -a, -um) (grandis, -is, -e) (pulcher, -chra, -chrum) (tener, -era, -erum) (acer, acris, acre) (celer, -eris, -ere)	modest -ior, grand -ior, pulchr -ior, tener -ior, acr -ior, celer                  -ior,	modest -ius grand -ius pulchr -ius tener -ius acr -ius celer                -ius

β) Ο υπερθετικός βαθμός, αντίστοιχα, προκύπτει από την προσθήκη της κατάληξης -issimus, -issima, -issimum στο θέμα της γενικής. Εξαιρούνται τα δευτερόκλιτα και τριτόκλιτα επίθετα που το αρσενικό γένος στην ονομαστική του ενικού λήγει σε -er. Σε αυτά τα επίθετα, για τον σχηματισμό του υπερθετικού, προσθέτουμε την κατάληξη -rimus, -rima, -rimum στην ονομαστική ενικού του αρσενικού γένους. 

θετικός	συγκριτικός	υπερθετικός
(modestus, -a, -um) (grandis, -is, -e) (pulcher, -chra, -chrum) (tener, -era, -erum) (acer, acris, acre) (celer,- eris, -ere)	modest -ior, modest -ius grand -ior, grand -ius pulchr-ior, pulchr-ius tener-ior, tener-ius acr-ior, acr-ius celer-ior, celer-ius	modest-issimus, -a, -um grand-issimus, -a, -um pulcher-rimus, -a, -um tener-rimus, -a, -um acer-rimus, -a, -um celer-rimus, -a, -um

Αξιοπρόσεκτες παρατηρήσεις

·        Τα δευτερόκλιτα επίθετα που λήγουν σε -quus, -a, -um σχηματίζουν κανονικά τα παραθετικά,
π.χ. antiquus: antiquior, -ius/ antiquissimus, -a, -um (41)

·        Τα επίθετα facilis (36), difficilis, similis, dissimilis, humilis, gracilis σχηματίζουν τον υπερθετικό με την κατάληξη -limus, -a, -um (στο θέμα του θετικού) 

π.χ. facillimus, -a, -um
       simillimus, -a, -um

·        Τα επίθετα dexter, -tra, -trum (34) (= δεξιός) και sinister, -tra, -trum (= αριστερός) σχηματίζουν αντίστοιχα συγκριτικό dexterior, -ius και υπερθετικό dextimus και συγκριτικό sinisterior, -ius (γιατί τα επίθετα dexter και sinister σπανιώτερα απαντώνται και ως dexter, -era, -erum και sinister, -era, -erum)

·        Το επίθετο maturus, -a, -um (27) σχηματίζει ομαλό συγκριτικό maturior, maturius και υπερθετικόmaturissimus, -a, -um αλλά και maturrimus, -a, -um

·        Έχουν διπλό υπερθετικό:

exterus, -a, -um	exterior, -ius	extremus, -a, -um/ extimus,  -a, -um (25)
posterus, -a, -um	posterior, -ius	postremus, -a, -um/ postumus, -a, -um (48)
superus, -a, -um	superior, -ius	supremus, -a, -um/ summus, -a, -um (28)
inferus, -a, -um	inferior, -ius	infimus, -a, -um/ imus, -a, -um

·        Τα δευτερόκλιτα επίθετα που πριν από την κατάληξη -us έχουν φωνήεν e, i, u σχηματίζουν τα παραθετικά τους περιφραστικά, με τη βοήθεια των παραθετικών του επιρρήματος magnopere

nimius, -a, -um

magis nimius, -a, -um

maxime nimius, -a, -um (25)

·        Παραθετικά επίθετα χωρίς θετικό βαθμό (γιατί σχηματίστηκαν από προθέσεις ή επιρρήματα):

(prae = εμπρός)	prior, -ius	primus, -a, -um (41)
(prope = κοντά)	propior, -ius	proximus, -a, -um

·        Επίθετα χωρίς συγκριτικό ή υπερθετικό βαθμό:

α. χωρίς συγκριτικό:

novus	(recentior, -ius)	novissimus, -a, -um(26)
sacer	(sanctior, -ius)	sacerrimus, -a, -um

β. χωρίς υπερθετικό:

alacer	alacrior (13)
iuvenis	iunior
senex	senior (40)

·        Όσα δευτερόκλιτα σύνθετα επίθετα λήγουν σε -ficus, -dicus, -volus σχηματίζουν παραθετικά σε -entior,-ius και -entissimus, -a, -um

beneficus

beneficentior, -ius

beneficentissimus, -a, -um(4)

·        Ανώμαλος σχηματισμός παραθετικών

bonus	melior, -us	optimus, -a, -um (41)
malus	peior, -ius	pessimus, -a, -um
magnus	maior, -ius	maximus, -a, -um (36)
parvus	minor, -us	minimus, -a, -um (27)
multi-ae-a	plures, (i)a	plurimi, -ae, -a (27)
inops	egentior, -ius	egentissimus, -a, -um (44): δανείζεται παραθετικά από το egens, -ntis

·        Του επιθέτου libens συναντούμε μόνο το επίρρημα libenter (30)

Β. Κλίση παραθετικών

α. Ο συγκριτικός των επιθέτων κλίνεται όπως των τριτοκλίτων δικαταλήκτων επιθέτων αλλά σχηματίζουν:

αφαιρετική ενικού, όλων των γενών, -e
ονομ., αιτιατ., κλητ. πληθ. ουδετέρου γένους -a
γενική πληθυντικού, όλων των γενών, -um 
Εξαιρείται ο συγκριτικός του multi,-ae,-a που είναι plures, plura/ pluria και στη γενική πληθυντικού κάνει plurium (όμοια και το complures -34) 

(Να θυμίσουμε ότι στα τριτόκλιτα επίθετα έχουμε: 
αφαιρετική ενικού, -i
πληθυντικός ουδετέρου, -ia
γενική πληθυντικού, -ium

ενώ στην τριτόκλιτη μετοχή του Ενεστώτα: αφαιρετική ενικού σε -e, αν είναι επιρρηματική, -i, αν είναι επιθετική μετοχή (ως επιθετικός προσδιορισμός) 
πληθυντικό ουδετέρου, ονομαστική, αιτιατική και κλητική, -ia
γενική πληθυντικού όλων των γενών -ium) 

β. Ο υπερθετικός των επιθέτων κλίνεται όπως των δευτεροκλίτων τρικαταλήκτων επιθέτων. Παραθέτουμε την κλίση ενός επιθέτου στον συγκριτικό βαθμό. 

Ενικός Αριθμός

	αρσενικό + θηλυκό	ουδέτερο
Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ. Αφαιρ.	melior melioris meliori meliorem melior meliore	melius melioris meliori melius melius meliore

Πληθυντικός Αριθμός

	αρσενικό + θηλυκό	ουδέτερο
Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ. Αφαιρ.	meliores meliorum melioribus meliores meliores melioribus	meliora meliorum melioribus meliora meliora melioribus