ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΘΕΜΑΤΩΝ: Σόνια Σιούτη
ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 14: Ηθική
αρετή και μεσότητα
ΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Ἠθικὰ Νικομάχεια, Β 6.4-8, 1106a26-b7
Ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ καὶ διαιρετῷ ἔστι λαβεῖν τὸ μὲν πλεῖον
τὸ δ’ ἔλαττον τὸ δ’ ἴσον, καὶ ταῦτα ἢ κατ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ἢ πρὸς ἡμᾶς [...]. Λέγω
δὲ τοῦ μὲν πράγματος μέσον τὸ ἴσον ἀπέχον ἀφ’ ἑκατέρου τῶν ἄκρων, ὅπερ ἐστὶν ἓν
καὶ τὸ αὐτὸ πᾶσιν, πρὸς ἡμᾶς δὲ ὃ μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει· τοῦτο δ’ οὐχ ἕν,
οὐδὲ ταὐτὸν πᾶσιν. Οἷον εἰ τὰ δέκα πολλὰ τὰ δὲ δύο ὀλίγα, τὰ ἓξ μέσα λαμβάνουσι
κατὰ τὸ πρᾶγμα· ἴσῳ γάρ ὑπερέχει τε καὶ ὑπερέχεται· τοῦτο δὲ μέσον ἐστὶ κατὰ τὴν
ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν. Τὸ δὲ πρὸς ἡμᾶς οὐχ οὕτω ληπτέον· οὐ γὰρ εἴ τῳ δέκα μναῖ
φαγεῖν πολὺ δύο δὲ ὀλίγον, ὁ ἀλείπτης ἓξ μνᾶς προστάξει· ἔστι γὰρ ἴσως καὶ τοῦτο
πολὺ τῷ ληψομένῳ ἢ ὀλίγον· Μίλωνι μὲν γὰρ ὀλίγον, τῷ δὲ ἀρχομένῳ τῶν γυμνασίων
πολύ. Ὁμοίως ἐπὶ δρόμου καὶ πάλης. Οὕτω δὴ πᾶς ἐπιστήμων τὴν ὑπερβολὴν μὲν καὶ
τὴν ἔλλειψιν φεύγει, τὸ δὲ μέσον ζητεῖ καὶ τοῦθ’ αἱρεῖται, μέσον δὲ οὐ τὸ τοῦ
πράγματος ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡμᾶς.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α1. Ο Αριστοτέλης προκειμένου
να διασαφηνίσει τα είδη της «µεσότητας» αντλεί
ένα παράδειγµα από τον χώρο του αθλητισµού. Ποιο είναι αυτό; Να γράψετε
το αντίστοιχο χωρίο του κειμένου.
(μονάδες 6)
Α2. Τι αναφέρει για τον Μίλωνα ο Αριστοτέλης;
(μονάδες 4)
Μονάδες 10
Β1. Να εντοπίσετε στο κείμενο
που σας δόθηκε δύο αντιθέσεις και να
σχολιάσετε τον λειτουργικό τους ρόλο.
Μονάδες 10
Β2. «Οὕτω δὴ πᾶς ἐπιστήμων τὴν ὑπερβολὴν
μὲν καὶ τὴν ἔλλειψιν φεύγει, τὸ δὲ μέσον ζητεῖ καὶ τοῦθ’ αἱρεῖται, μέσον δὲ οὐ
τὸ τοῦ πράγματος ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡμᾶς»: Να σχολιάσετε το συμπέρασμα του
αριστοτελικού συλλογισμού και να εξηγήσετε γιατί η αυτογνωσία είναι απολύτως
αναγκαία για την κατάκτηση της ηθικής αρετής.
Μονάδες 10
Β3. Να γράψετε στο
τετράδιό σας τις λέξεις που λείπουν, έτσι ώστε να συμπληρώνεται σωστά το νόημα των παρακάτω θέσεων.
α) Ο δρόμος που ακολούθησε ο Σωκράτης για να αναζητήσει ακριβώς
την απόλυτη ουσία των ηθικών εννοιών, ήταν η ………………… μέθοδος.
β) Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα από το ………….. ταξίδι του
στην Σικελία, ο Πλάτωνας ίδρυσε τη σχολή του, την Ακαδημία.
γ) Ο δεύτερος κύκλος
εκπαίδευσης των φυλάκων της πλατωνικής Πολιτείας
περιλαμβάνει κυρίως τις …………… επιστήμες.
δ) Στη Μακεδονία ο Αριστοτέλης έμεινε ως το 335. Το κλίμα
που επικρατούσε στην Αθήνα ευνοούσε την επάνοδό του εκεί. Συνοδευμένος από τον
………………. ξαναγύρισε στον τόπο που είχε γίνει γι' αυτόν μια δεύτερη πατρίδα.
ε) Ο ………………. είχε πει
«εὐδαιμονίη ψυχῆς καὶ κακοδαιμονίη».
Μονάδες 10
Β4. τὸ
πρᾶγμα: Να γράψετε τη σημασία
που έχει η λέξη στο αρχαίο κείμενο. Διατηρεί τη σημασία αυτή στα νέα ελληνικά;
Στη συνέχεια να σχηματίσετε πέντε ομόρριζα
σύνθετα ρήματα της αρχαίας
ελληνικής γλώσσας.
Μονάδες 10
Β5. Ο Σόλωνας στα έργα του εμφανίζει
μια βασική ιδέα της ηθικής του: τη μεσότητα, το υγιές μέτρο. Ο ποιητής επισημαίνει ότι παντού υπάρχουν όρια και ότι
ενδεχόμενη υπέρβασή τους σημαίνει ύβρη. Λαμβάνοντας υπόψη σας το απόσπασμα που
ακολουθεί αλλά και όσα επισημαίνει ο Αριστοτέλης στο πρωτότυπο κείμενο για την
υποκειμενική μεσότητα να σχολιάσετε τη σημασία της τήρησης του μέτρου στη ζωή
του ανθρώπου για την κατάκτηση των
ηθικών αρετών.
Σόλων, απ.4 West
Αυτό είναι το μάθημα που επιθυμώ
να διδάξω στους Αθηναίους: ότι άπειρα είναι τα κακά που γεννά η Δυσνομία,
ενώ η Ευνομία αποκαθιστά τη γενική
τάξη και αρμονία, και τελικά περνάει τις αλυσίδες στον άδικο·
ό,τι είναι τραχύ το λειαίνει,
παύει τις υπερβολές, αποδυναμώνει την ύβρη, και μαραίνει πάνω στην ακμή τους
της αμαρτίας τ᾽ άνθη·
τις στρεβλές κρίσεις τις ευθύνει·
την υπερηφάνεια την κατευνάζει· διαλύει κάθε μορφή διχογνωμίας·
θέτει τέρμα στον χόλο της οξύθυμης
έριδας· χάρη σ᾽ αυτήν τα ανθρώπινα αποκτούν το δικό τους μέτρο και ξαναβρίσκουν
τη σοφία τους.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Ι.Ν. Καζάζης
Μονάδες 10
Σχόλια