Του Τάκη Αθανασόπουλου (Enet διάλογοι)
Ενός κακού μύρια έπονται και ένα από αυτά είναι η
κατάθλιψη. Διάβασα προχθές στην Independent για τη ραγδαία αύξηση της
κατανάλωσης ηρεμιστικών. Η ασθένεια της εποχής, όσο και αν ακούγεται
παράξενο, είναι η κατάθλιψη.
Αν κάνει κάποιος το λάθος και αφεθεί στην ατμόσφαιρα της οικονομικής
κρίσης των ημερών, κινδυνεύει άμεσα να πάθει κατάθλιψη. Μελετώ αυτές τις
μέρες ό,τι άρθρα βρίσκω πάνω σε προηγούμενες κρίσεις, τα αίτια και τις
συνέπειές τους και βλέπω ότι συνοδεύονται κάθε φορά από μεγάλη αύξηση
αυτοκτονιών. Η άλλη μεγάλη αύξηση στις μέρες μας είναι αυτή της χρήσης
βάλιουμ και ηρεμιστικών, το βάλιουμ ξεπέρασε σε πωλήσεις, σε Αμερική
και Ευρώπη, ακόμη και την ασπιρίνη, όπως πληροφορούμαι από την
προχθεσινή Independent.
Οι απαιτήσεις της ζωής απαιτούν συνεχή προσπάθεια. Για να προσπαθήσουμε, χρειάζεται να συγκεντρώσουμε την ενέργειά μας, να είμαστε έτοιμοι να αγωνιστούμε, έτσι όπως είναι έτοιμοι οι ποσοσφαιριστές του τελικού του Champions League τη στιγμή που ο διαιτητής σφυρίζει την έναρξη του αγώνα. Η διαδικασία μοιάζει με τη βενζίνη που χύνεται στον κύλινδρο της μηχανής και ενεργοποιεί τα πιστόνια. Τις στιγμές που είμαστε κουρασμένοι, ή βαριεστημένοι, ή ακόμη χειρότερα, θλιμμένοι, είναι σαν να υπάρχει διαρροή στο μηχανισμό του αυτοκινήτου και η βενζίνη να χύνεται η περισσότερη έξω. Λίγη φτάνει στον κύλινδρο, η μηχανή λειτουργεί, αλλά υποτυπωδώς, δεν μπορεί να ξεπεράσει, σε ταχύτητα, τα 5 χιλιόμετρα την ώρα.
Αυτό που με εντυπωσιάζει, είναι ότι εμείς οι άνθρωποι, όπως γίνεται όλο και πιο ξεκάθαρο μετά από πολυετείς και ποικίλες έρευνες, επιστημόνων, φιλοσόφων, καλλιτεχνών, διαθέτουμε εσωτερικά, ψυχικά καύσιμα που μπορούν να θέσουν σε κίνηση το μηχανισμό μας. Αυτό που χρειάζεται είναι κάποια δυνατή αίσθηση σκοπού. Φαίνεται ότι όταν υπάρχει διαρροή ενέργειας στον ψυχισμό μας, έχουμε την τάση να χάνουμε την αίσθηση του σκοπού και καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολο να αντλήσουμε την απαιτούμενη ενέργεια. Σε καταστάσεις λιγοστής άντλησης ενέργειας, ανατέλλει στον ψυχικό μας ορίζοντα η αίσθηση ματαιότητας και η ζωή μας μοιάζει εξωπραγματική, τίποτα δεν αξίζει τον κόπο. Λες και έχουμε αποσυνδεθεί από την πραγματικότητα, τα προβλήματα και οι δυσκολίες, το μόνο που κάνουν είναι να αυξάνουν την απροθυμία μας να κάνουμε την οιανδήποτε προσπάθεια. Και αυτό έχει ως συνέπεια να αισθανθούμε περισσότερο αβοήθητοι και ανήμποροι και να πέσουμε πιο βαθιά στην αίσθηση της ματαιότητας. Φαύλος κύκλος...
Τι γίνεται όμως όταν είμαστε γεμάτοι ενέργεια και ζωτικότητα; Επιθυμούμε κάτι και με τη βοήθεια της φαντασίας μας φτιάχνουμε μια εικόνα του πώς θα ήταν τα πράγματα αν καταφέρναμε να το πραγματοποιήσουμε. Ανυψώνεται το ηθικό μας, αντλούμε δύναμη και, γεμάτοι ενέργεια, ορμάμε στο στόχο, κάνουμε, χωρίς πολύ σκέψη, όλα όσα πρέπει να κάνουμε για να τα καταφέρουμε. Αυτό που λαβώνεται πραγματικά σε στιγμές όπου επικρατεί μέσα μας η αίσθηση ματαιότητας, είναι η φαντασία μας, δεν μπορεί να φτιάξει την εικόνα που θα μας “ανεβάσει”, αντίθετα, όπως έχει κατ’ επανάληψη παρατηρηθεί, έχουμε την τάση να σκεφτόμαστε καταθλιπτικά πράγματα. Η ψυχική ενέργεια που αντλούμε είναι πάρα πολύ λίγη και αυτό έχει ως συνέπεια να μεγαλώνει η αίσθηση της ματαιότητας κάθε προσπάθειας, που απ’ όσο λένε οι ψυχίατροι, αποτελεί τον προθάλαμο της κατάθλιψης, με την οποία είχαμε ασχοληθεί σε παλαιότερο σχόλιό μας πάνω στον David Foster Wallace.
Μήπως μας προδίδει το μυαλό μας; Η λογική μοιάζει να μας υπαγορεύει ότι κάθε προσπάθεια είναι άχρηστη. Θυμάμαι, πολύ έντονα επειδή με εντυπωσίασε, ένα περιστατικό από την εποχή που ήμουν έφηβος. Είχα πάει στο χωριό για διακοπές και κουβέντιαζα στο καφενείο με ένα, μακαρίτη σήμερα, θείο μου η γυναίκα του οποίου είχε πεθάνει μόλις πριν από δυο μήνες. Ο θείος είχε κυριολεκτικά παραλύσει, δεν άντεχε τον πόνο, δεν δούλευε πια στα χωράφια, έπινε πολύ, για πρώτη φορά στη ζωή του και μου έβγαζε ένα λόγο, τον οποίο δεν μπορούσα τότε να αντικρούσω, πάνω στο πόσο ψεύτικη ήταν η ζωή, πόσο κακοί ήταν οι συνάνθρωποι, πόσο πουλημένοι ήταν οι πολιτικοί, πόσο άπιστοι οι ιερείς, με μια λέξη, πόσο άχρηστη και μάταιη ήταν η ζωή (αυτό θυμίζει τον Σαρτρ που έλεγε ότι η ζωή είναι ένα άχρηστο πάθος). Εκείνη τη στιγμή μπήκε στο καφενείο αλαφιασμένος ο παπάς και φώναξε στον θείο μου ότι καιγόταν το σπίτι του. Ο θείος πετάχτηκε και άρχισε να τρέχει σαν κατοστάρης τα 500 μέτρα που τον χώριζαν από το σπίτι. Στην πραγματικότητα, δεν καιγόταν το σπίτι, αλλά ο σταύλος όπου είχε τα ζώα, αλλά το ίδιο ήταν, ο θείος μου, σε 5 λεπτά είχε σβήσει τη φωτιά. Αν και η λογική του υπαγόρευε ότι η ζωή ήταν μάταιη και ότι όλες μας οι προσπάθειες εξυπηρετούν ψευδαισθήσεις, το κάψιμο του σταύλου και η απανθράκωση των ζώων του, δεν ήταν, όπως φάνηκε, καθόλου ψευδαίσθηση.
Κάθε κρίση μας υποχρεώνει να ξανασυνειδητοποιήσουμε ότι η αίσθηση ματαιότητας είναι ένα ψέμα. Μπορεί να μη θέλουμε να κάνουμε κάτι θετικό, υπάρχουν όμως εκατοντάδες πιθανές κρίσεις για τις οποίες θα κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας ώστε να τις αποφύγουμε. Και όταν περναει η κρίση, όταν σώζεται τελικά ο “σταύλος”, εξαφανίζεται, ως δια μαγείας, και η αίσθηση ματαιότητας. Αναστενάζουμε με ανακούφιση και παίρνουμε βαθιά ανάσα, η ζωή είναι όμορφη και πληρώνει συνήθως πλουσιοπάροχα τις προσπάθειές μας. Αυτό που συνέβη εκείνη τη στιγμή της κρίσης, είναι ότι σταμάτησαν οι ψυχικές διαρροές που προκαλούσαν ελαττωματική άντληση ενέργειας. Επανέρχεται η αίσθηση των αξιών και συνειδητοποιούμε ότι η αίσθηση ματαιότητας ήταν, ανάμεσα σε άλλα, ένα πείσμα, ένα καπρίτσιο επειδή τα πράγματα δεν ήρθαν έτσι όπως τα περιμέναμε. Και μέσα από αυτό το καπρίτσιο χάνουμε την επαφή μας με τις αξίες που, μεταξύ μας, βρίσκονται πάντα εκεί και περιμένουν την προσοχή μας για να μας κινητοποιήσουν.
Η πρόσφατη κρίση είναι πολύ κακή για όλους, αλλά έχει και ένα μεγάλο καλό. Μας ξυπνάει όλους από έναν ύπνο στον οποίο πέσαμε από τη μεταπολίτευση και μετά, ψηφίζοντας πολιτικούς που τότε χειροκροτούσαμε και σήμερα βρίζουμε, και μας υποχρεώνει να αναλάβουμε τις ευθύνες μας.
Τειλώνοντας, συνιστώ σε όλους τους φίλους να διαβάσουν τις πρόσφατες και πολύ ενδιαφέρουσες αναρτήσεις των φίλων των Διαλόγων georget (http://spartacusbund.blogspot.com/2010/05/blog-post.html#comment-form) και psaranto (http://petrossarantopoulos.blogspot.com/2010/05/blog-post.html) που λένε τα πράγματα με το ονομά τους.
ΥΓ. Στη φωτογραφία, η Wall street την ημέρα που ξέσπασε η οικονομική κρίση του 1929.
Οι απαιτήσεις της ζωής απαιτούν συνεχή προσπάθεια. Για να προσπαθήσουμε, χρειάζεται να συγκεντρώσουμε την ενέργειά μας, να είμαστε έτοιμοι να αγωνιστούμε, έτσι όπως είναι έτοιμοι οι ποσοσφαιριστές του τελικού του Champions League τη στιγμή που ο διαιτητής σφυρίζει την έναρξη του αγώνα. Η διαδικασία μοιάζει με τη βενζίνη που χύνεται στον κύλινδρο της μηχανής και ενεργοποιεί τα πιστόνια. Τις στιγμές που είμαστε κουρασμένοι, ή βαριεστημένοι, ή ακόμη χειρότερα, θλιμμένοι, είναι σαν να υπάρχει διαρροή στο μηχανισμό του αυτοκινήτου και η βενζίνη να χύνεται η περισσότερη έξω. Λίγη φτάνει στον κύλινδρο, η μηχανή λειτουργεί, αλλά υποτυπωδώς, δεν μπορεί να ξεπεράσει, σε ταχύτητα, τα 5 χιλιόμετρα την ώρα.
Αυτό που με εντυπωσιάζει, είναι ότι εμείς οι άνθρωποι, όπως γίνεται όλο και πιο ξεκάθαρο μετά από πολυετείς και ποικίλες έρευνες, επιστημόνων, φιλοσόφων, καλλιτεχνών, διαθέτουμε εσωτερικά, ψυχικά καύσιμα που μπορούν να θέσουν σε κίνηση το μηχανισμό μας. Αυτό που χρειάζεται είναι κάποια δυνατή αίσθηση σκοπού. Φαίνεται ότι όταν υπάρχει διαρροή ενέργειας στον ψυχισμό μας, έχουμε την τάση να χάνουμε την αίσθηση του σκοπού και καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολο να αντλήσουμε την απαιτούμενη ενέργεια. Σε καταστάσεις λιγοστής άντλησης ενέργειας, ανατέλλει στον ψυχικό μας ορίζοντα η αίσθηση ματαιότητας και η ζωή μας μοιάζει εξωπραγματική, τίποτα δεν αξίζει τον κόπο. Λες και έχουμε αποσυνδεθεί από την πραγματικότητα, τα προβλήματα και οι δυσκολίες, το μόνο που κάνουν είναι να αυξάνουν την απροθυμία μας να κάνουμε την οιανδήποτε προσπάθεια. Και αυτό έχει ως συνέπεια να αισθανθούμε περισσότερο αβοήθητοι και ανήμποροι και να πέσουμε πιο βαθιά στην αίσθηση της ματαιότητας. Φαύλος κύκλος...
Τι γίνεται όμως όταν είμαστε γεμάτοι ενέργεια και ζωτικότητα; Επιθυμούμε κάτι και με τη βοήθεια της φαντασίας μας φτιάχνουμε μια εικόνα του πώς θα ήταν τα πράγματα αν καταφέρναμε να το πραγματοποιήσουμε. Ανυψώνεται το ηθικό μας, αντλούμε δύναμη και, γεμάτοι ενέργεια, ορμάμε στο στόχο, κάνουμε, χωρίς πολύ σκέψη, όλα όσα πρέπει να κάνουμε για να τα καταφέρουμε. Αυτό που λαβώνεται πραγματικά σε στιγμές όπου επικρατεί μέσα μας η αίσθηση ματαιότητας, είναι η φαντασία μας, δεν μπορεί να φτιάξει την εικόνα που θα μας “ανεβάσει”, αντίθετα, όπως έχει κατ’ επανάληψη παρατηρηθεί, έχουμε την τάση να σκεφτόμαστε καταθλιπτικά πράγματα. Η ψυχική ενέργεια που αντλούμε είναι πάρα πολύ λίγη και αυτό έχει ως συνέπεια να μεγαλώνει η αίσθηση της ματαιότητας κάθε προσπάθειας, που απ’ όσο λένε οι ψυχίατροι, αποτελεί τον προθάλαμο της κατάθλιψης, με την οποία είχαμε ασχοληθεί σε παλαιότερο σχόλιό μας πάνω στον David Foster Wallace.
Μήπως μας προδίδει το μυαλό μας; Η λογική μοιάζει να μας υπαγορεύει ότι κάθε προσπάθεια είναι άχρηστη. Θυμάμαι, πολύ έντονα επειδή με εντυπωσίασε, ένα περιστατικό από την εποχή που ήμουν έφηβος. Είχα πάει στο χωριό για διακοπές και κουβέντιαζα στο καφενείο με ένα, μακαρίτη σήμερα, θείο μου η γυναίκα του οποίου είχε πεθάνει μόλις πριν από δυο μήνες. Ο θείος είχε κυριολεκτικά παραλύσει, δεν άντεχε τον πόνο, δεν δούλευε πια στα χωράφια, έπινε πολύ, για πρώτη φορά στη ζωή του και μου έβγαζε ένα λόγο, τον οποίο δεν μπορούσα τότε να αντικρούσω, πάνω στο πόσο ψεύτικη ήταν η ζωή, πόσο κακοί ήταν οι συνάνθρωποι, πόσο πουλημένοι ήταν οι πολιτικοί, πόσο άπιστοι οι ιερείς, με μια λέξη, πόσο άχρηστη και μάταιη ήταν η ζωή (αυτό θυμίζει τον Σαρτρ που έλεγε ότι η ζωή είναι ένα άχρηστο πάθος). Εκείνη τη στιγμή μπήκε στο καφενείο αλαφιασμένος ο παπάς και φώναξε στον θείο μου ότι καιγόταν το σπίτι του. Ο θείος πετάχτηκε και άρχισε να τρέχει σαν κατοστάρης τα 500 μέτρα που τον χώριζαν από το σπίτι. Στην πραγματικότητα, δεν καιγόταν το σπίτι, αλλά ο σταύλος όπου είχε τα ζώα, αλλά το ίδιο ήταν, ο θείος μου, σε 5 λεπτά είχε σβήσει τη φωτιά. Αν και η λογική του υπαγόρευε ότι η ζωή ήταν μάταιη και ότι όλες μας οι προσπάθειες εξυπηρετούν ψευδαισθήσεις, το κάψιμο του σταύλου και η απανθράκωση των ζώων του, δεν ήταν, όπως φάνηκε, καθόλου ψευδαίσθηση.
Κάθε κρίση μας υποχρεώνει να ξανασυνειδητοποιήσουμε ότι η αίσθηση ματαιότητας είναι ένα ψέμα. Μπορεί να μη θέλουμε να κάνουμε κάτι θετικό, υπάρχουν όμως εκατοντάδες πιθανές κρίσεις για τις οποίες θα κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας ώστε να τις αποφύγουμε. Και όταν περναει η κρίση, όταν σώζεται τελικά ο “σταύλος”, εξαφανίζεται, ως δια μαγείας, και η αίσθηση ματαιότητας. Αναστενάζουμε με ανακούφιση και παίρνουμε βαθιά ανάσα, η ζωή είναι όμορφη και πληρώνει συνήθως πλουσιοπάροχα τις προσπάθειές μας. Αυτό που συνέβη εκείνη τη στιγμή της κρίσης, είναι ότι σταμάτησαν οι ψυχικές διαρροές που προκαλούσαν ελαττωματική άντληση ενέργειας. Επανέρχεται η αίσθηση των αξιών και συνειδητοποιούμε ότι η αίσθηση ματαιότητας ήταν, ανάμεσα σε άλλα, ένα πείσμα, ένα καπρίτσιο επειδή τα πράγματα δεν ήρθαν έτσι όπως τα περιμέναμε. Και μέσα από αυτό το καπρίτσιο χάνουμε την επαφή μας με τις αξίες που, μεταξύ μας, βρίσκονται πάντα εκεί και περιμένουν την προσοχή μας για να μας κινητοποιήσουν.
Η πρόσφατη κρίση είναι πολύ κακή για όλους, αλλά έχει και ένα μεγάλο καλό. Μας ξυπνάει όλους από έναν ύπνο στον οποίο πέσαμε από τη μεταπολίτευση και μετά, ψηφίζοντας πολιτικούς που τότε χειροκροτούσαμε και σήμερα βρίζουμε, και μας υποχρεώνει να αναλάβουμε τις ευθύνες μας.
Τειλώνοντας, συνιστώ σε όλους τους φίλους να διαβάσουν τις πρόσφατες και πολύ ενδιαφέρουσες αναρτήσεις των φίλων των Διαλόγων georget (http://spartacusbund.blogspot.com/2010/05/blog-post.html#comment-form) και psaranto (http://petrossarantopoulos.blogspot.com/2010/05/blog-post.html) που λένε τα πράγματα με το ονομά τους.
ΥΓ. Στη φωτογραφία, η Wall street την ημέρα που ξέσπασε η οικονομική κρίση του 1929.
