ΒΟΗΘΗΜΑΤΩΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑ

Άλλος ένας διαδικτυακός τόπος που σας προσφέρει βοηθήματα για τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου είναι και ο εξής: http://freeclick313.blogspot.com/2009/12/blog-post.html

ΜΗ ΑΝΑΣΤΡΕΨΙΜΗ;;

      Τα τελευταία δύο χρόνια όλοι είμαστε μάρτυρες των μεγάλων αλλαγών που συντελούνται παγκοσμίως σε κοινωνικοπολιτικό και, κυρίως, σε οικονομικό επίπεδο. Περπατώντας στους δρόμους της Αθήνας, μπαίνοντας στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, οπουδήποτε.. αντικρύζει κανείς πρόσωπα μελαγχολικα, βουβά τις περισσότερες φορές, με μία απόγνωση στο βλέμμα.Και αμέσως τίθενται τα εξής ερωτήματα : Φταίει η οικονομική κρίση για όλα αυτά; Μέχρι πριν  από δύο χρόνια δηλαδή όλοι ήταν χαρούμενοι κι ευτυχισμένοι; Μήπως όλα ήταν μία αυταπάτη; Μήπως τελικά όλοι είμαστε θύματα της καταστροφολογίας που σκόπιμα προωθούν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης; Και εν τέλει, πού επιτέλους βρίσκεται η αλήθεια;
          Δεν ξέρω αν ποτέ θα δοθούν απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα και σίγουρα κανείς από εμάς δεν είναι σε θέση να απαντήσει με βεβαιότητα. Από την πλευρά μου, ωστόσο, το μόνο που έχω να πω είναι ότι λόγω επαγγέλματος συναναστρέφομαι καθημερινά με δεκάδες παιδιά που βρίσκονται στην εφηβεία. Και αυτά τα παιδιά έχουν ανησυχίες. Βιώνουν το άγχος και την ανασφάλεια των "μεγάλων". Σκέφτονται αν πρέπει να σπουδάσουν. Να μείνουν στην Ελλάδα που, όπως εύκολα λένε κάποιοι, τρώει τα παιδιά της, ή να μεταναστεύσουν, όπως κάποτε έκαναν οι παππούδες τους; Ποιος θα τους δώσει απαντήσεις, όταν βλέπουν την κατάρρευση του συστήματος στη χώρα τους και την απαξίωση του πολιτικού κόσμου; Κανένας δεν μπορεί. Όμως δεν πρέπει να χάσουν την ελπίδα τους για ένα καλύτερο αύριο. Γιατί τότε η κατάσταση θα είναι πράγματι μη αναστρέψιμη...

Σόνια Σιούτη, Φιλόλογος

"Η πρώτη λέξη", Βασίλης Αλεξάκης (Εξάντας)

• 

1 εικόνα

Ο Μιλτιάδης, καθηγητής της συγκριτικής φιλολογίας στο Παρίσι, θα ήθελε πολύ να μάθει, πριν το θάνατό του, ποια ήταν η πρώτη λέξη που ξεστόμισε ο άνθρωπος. «Έτσι θα φύγω πιο ήσυχος», λέει. Δυστυχώς πεθαίνει πριν προλάβει να την ανακαλύψει. Την ημέρα της κηδείας του η αδελφή του τού υπόσχεται να λύσει το αίνιγμα για λογαριασμό του. Θα συναντήσει επιστήμονες κάθε λογής, που θα της μιλήσουν για τον ανθρώπινο εγκέφαλο, τη γλώσσα των βρεφών, τους χιμπατζήδες και τους Homo sapiens, τον Δαρβίνο και τους δημιουργιστές, τον Φρόιντ και το πείραμα του φαραώ Ψαμμήτιχου. Επίσης, θα διασταυρωθεί με μια σειρά χαρακτήρες, οι οποίοι, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, θα φωτίσουν κάποια πτυχή του μυστηρίου της ανθρώπινης επικοινωνίας, χαρίζοντας στην ίδια πλήθος νέες γνώσεις και εμπειρίες.

Θα προχωρήσει την έρευνά της μέχρι το τέλος, γιατί αυτή η υπόσχεση είναι από αυτές που δεν μπορεί να μην κρατήσει κανείς. Ξέρει καλά ότι ο αδελφός της περιμένει μια απάντηση. Θα τα καταφέρει άραγε να του τη δώσει;

Προδημοσίευση:
Δεν το είχα φανταστεί ότι ο ήλιος θα μου έφερνε τόσο έντονα στο νου τον αδελφό μου. Δεν αγαπούσε ιδιαίτερα τον ήλιο. Φορούσε πάντα το καλοκαίρι ένα καπέλο από καφέ τσόχα που είχε αγοράσει στην Ιταλία. Πίστευε ότι τον προστάτευε καλύτερα από τα ψάθινα. Δεν το αποχωριζόταν παρά μόνο όταν έκανε μπάνιο. Το άφηνε πάνω στην άμμο ή πάνω στα βότσαλα, μαζί με το πουκάμισό του, το πεσκίρι του, τα σανδάλια του και το βιβλίο του. Τον κούραζε το φως του ήλιου, ισχυριζόταν ότι συνέθλιβε το τοπίο.

— Κανένα τοπίο δεν είναι ωραίο το μεσημέρι, έλεγε.
Φορούσε και γυαλιά ηλίου. Τον θυμάμαι μικρό να δοκιμάζει τα γυαλιά του πατέρα μας. Δεν κατάφερνε να τα στερεώσει πάνω στη μύτη του παρά μόνο στρέφοντας το πρόσωπό του προς τον ουρανό.
— Θα τα σπάσεις! τον προειδοποιούσα.

Μια φορά τού έπεσαν πράγματι και ράγισε το ένα γυαλί.
— Είδες, μου δήλωσε με αυταρέσκεια, δεν τα έσπασα, απλώς τα ράγισα!
Έδινε από τότε μεγάλη σημασία στην ορθή χρήση των λέξεων.

Ελάχιστα έμενε στην παραλία μετά το μπάνιο. Μόλις στέγνωνε, έσπευδε να χωθεί κάτω από την πέργκολα της πλησιέστερης ταβέρνας.
— Ο ήλιος αγνοεί τις σκιές, έλεγε. Δεν υποψιάζεται καν ότι υπάρχουν.

Το γεγονός είναι ότι με κυρίευσε μια έντονη συγκίνηση προχθές το πρωί όταν ξεπρόβαλε ένας λαμπρός ήλιος μέσα από τα σύννεφα που σκέπαζαν τον αττικό ουρανό. Καθόμουν σ’ ένα καφενείο της πλατείας Κολωνακίου, όπου είχα ραντεβού με τη Μαργαρίτα. Αμέσως γέμισαν δάκρυα τα μάτια μου. «Βρε Μιλτιάδη, βρε Μιλτιάδη», μουρμούρισα, «πώς μας το έκανες αυτό;» Είδα τη Μαργαρίτα να πλησιάζει μέσα από τα δάκρυά μου.
— Ο ήλιος φταίει, της εξήγησα.
— Πάμε τότε να καθίσουμε μέσα, αποφάσισε και με έπιασε από τη μασχάλη για να με βοηθήσει να σηκωθώ.

Ο ήλιος με επισκέφθηκε ξανά χθες το πρωί ενώ έπινα καφέ στο μπαλκόνι μου. Δεν με φώτιζε απευθείας. Έλουζε όμως το αντικρινό διαμέρισμα, όπου μια κοπέλα καθάριζε τα τζάμια. Πότε-πότε μου έστελνε μια ισχυρή ανταύγεια, που διέτρεχε πέρα δώθε το μπαλκόνι και χανόταν εξίσου ξαφνικά. Το ποτήρι με το νερό που είχα μπροστά μου αποκτούσε κατά διαστήματα μια εκτυφλωτική λάμψη, ζωντάνευε, σαν κάτι να ήθελε να μου πει. «Έτσι είναι, κάτι θέλει να μου πει, αλλά δεν το ξέρει», συλλογίστηκα, και για άλλη μια φορά κόντεψα να βάλω τα κλάματα.

Ο καιρός είναι εξαιρετικός. Νομίζεις ότι ήρθε η άνοιξη, ενώ είμαστε ακόμη στις αρχές του Γενάρη. Μήπως διανύουμε τις περίφημες Αλκυονίδες μέρες, που διακόπτουν προσωρινά τη ροή του χειμώνα; Ουδέποτε κατάφερα να μάθω πότε πέφτει αυτή η εκεχειρία. Γιατί βιάστηκα τόσο να φύγω από το διαμέρισμα του boulevard Haussmann; Έφυγα την επομένη της κηδείας, που έγινε το Σάββατο, 5 του μηνός. Σήμερα έχουμε 9. Ο καιρός ήταν χειμωνιάτικος στο Παρίσι, έβρεξε μάλιστα την ημέρα της ταφής. Έβλεπα τις σταγόνες να πέφτουν στο παρμπρίζ του αυτοκινήτου της Αλίκης ενώ πηγαίναμε προς το νεκροταφείο του Μονπαρνάς. Αυτές που δεν τις έφταναν οι υαλοκαθαριστήρες έμεναν καρφωμένες στο τζάμι. Τις συγκρατούσε η πίεση του αέρα όσο τρέχαμε. Μόλις όμως παρκάραμε το αυτοκίνητο, κατρακύλησαν όλες μαζί. Η βροχή σταμάτησε λίγο αργότερα. Διαπίστωσα ότι είχε προλάβει να καθαρίσει το φύλλωμα των δέντρων, να ξεπλύνει τα μνήματα, να κάνει την τουαλέτα του νεκροταφείου ώστε να υποδεχθεί αξιοπρεπώς τον αδελφό μου. Μάλλον η βροχή θα έπρεπε να μου τον θυμίζει παρά ο ήλιος, εφόσον πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στο Παρίσι.

Είναι άραγε ελληνική η λέξη «ήλιος»; Ο Μιλτιάδης μού έλεγε το περασμένο καλοκαίρι ότι πολλές από τις λέξεις που χρησιμοποιούμε ανήκουν σε παλιότερες γλώσσες από τη δική μας, όπως τα πελασγικά, κι ότι η ετυμολογία τους μας είναι άγνωστη. Είχε αναφέρει διάφορα κύρια ονόματα, όπως Όλυμπος, Παρνασσός, Υμηττός, Ιλισός, Θήβα, Κόρινθος. Η συζήτηση αυτή είχε γίνει στην κουζίνα του σπιτιού μου, απ’ όπου φαίνεται ωραιότατα ο Λυκαβηττός.
— Το όνομα Λυκαβηττός δεν είναι ούτε αυτό ελληνικό, με είχε πληροφορήσει. Κάνουν λάθος όσοι νομίζουν ότι μνημονεύει τους λύκους που υποτίθεται ότι έμεναν άλλοτε εκεί. Στην πραγματικότητα δεν ξέρουμε από πού προέρχεται.

Ο γνώριμος λόφος μού είχε φανεί αίφνης πιο μυστηριώδης, πιο απόμακρος.
— Θέλεις να πεις ότι όλα τα ονόματα που διαβάζουμε στο χάρτη είναι ξένα; τον είχα ρωτήσει ελαφρώς θορυβημένη.
— Όχι όλα! Άργος, για παράδειγμα, είναι ελληνική λέξη που σημαίνει «πεδιάδα». Αλλά το όνομα της Αθήνας μάς είναι ακατανόητο, όπως και της θεάς Αθηνάς… Οι μισοί περίπου από τους κατοίκους του Ολύμπου έφεραν σκοτεινά ονόματα. Ο επικεφαλής τους ήταν ωστόσο Έλληνας, όπως και ο θεός του πολέμου. Το όνομα Άρης πηγάζει κατά πάσα πιθανότητα από τη λέξη «άρος», που θα πει «δυστυχία».

Τον άκουγα ως συνήθως με μεγάλη προσοχή. Καμάρωνα που είχα έναν τόσο σοφό αδελφό. Είχα την αίσθηση ότι προόδευα κοντά του, ότι βελτιωνόμουν, όπως θα έλεγε κι η μάνα μου. Πάντα μου άρεσε να μαθαίνω, αλλά, δυστυχώς, δεν έμαθα πολλά πράγματα. Δεν έκανα πανεπιστημιακές σπουδές, μόνο δυο διπλώματα έχω, ένα γαλλικών και ένα ισπανικών.
— Κανένας λαός δεν δικαιούται να ξιπάζεται για τη γλώσσα του, γιατί καμία δεν είναι δημιούργημα ενός μόνο λαού, είχε προσθέσει. Τα γαλλικά θυμούνται εκατό διαφορετικές γλώσσες. Ξέρουν ένα σωρό γερμανικές και ιταλικές λέξεις, πολλές αραβικές και αναρίθμητες λατινικές και ελληνικές. Την εποχή της Αναγέννησης, που τα ιταλικά ήταν της μόδας, κάποιοι Γάλλοι λόγιοι επιχείρησαν να αποκαταστήσουν το κύρος της γλώσσας τους χρησιμοποιώντας ένα ιδιότυπο επιχείρημα: υποστήριξαν ότι τα γαλλικά ήταν ανώτερα των ιταλικών επειδή διέθεταν περισσότερες ελληνικές λέξεις! Από τον 19ο αιώνα και μετά η Γαλλία δανείζεται κυρίως από την Αγγλία. Πρόκειται όμως συχνά για όρους που πρώτοι οι Άγγλοι πήραν από τους Γάλλους, όπως το interview, που προέρχεται από το γαλλικό entrevue. Επί πολλούς αιώνες μετά την κατάκτηση της γηραιάς Αλβιόνας από τους Νορμανδούς η αυλή της Αγγλίας μιλούσε γαλλικά.
— Υπάρχουν και στα γαλλικά λέξεις άγνωστης ετυμολογίας; τον είχα ρωτήσει ακόμη.
— Ασφαλώς! Σύμφωνα με τους ειδικούς, η λέξη rose, «ρόδο», rosa στα λατινικά, δεν ανήκει στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια, είναι ίσως σημιτικής καταγωγής.

Αν και το αντικείμενο της διδασκαλίας του στη Σορβόνη ήταν η συγκριτική φιλολογία, ενδιαφερόταν ζωηρά για την ιστορία της γλώσσας και για τις διαλέκτους. Στα νησιά όπου πήγαινε διακοπές έψαχνε συστηματικά να βρει λεξικά του τοπικού ιδιώματος. Είχε δημιουργήσει μια μεγάλη συλλογή από τέτοια βιβλία, η οποία βρίσκεται στο διαμέρισμα όπου έμενε τα καλοκαίρια, κοντά στον περιφερειακό του Λυκαβηττού, δυο βήματα από δω. Προσέγγιζε κάθε λογής μάστορες για να μαθαίνει τον γλωσσικό τους κώδικα, συνομιλούσε με τσαγκάρηδες, με σιδεράδες, με αγγειοπλάστες, με μαρμαράδες, με οικοδόμους. Σημείωνε τις πληροφορίες που του έδιναν σ’ ένα μαύρο παχύ μπλοκ με σκληρό εξώφυλλο, το οποίο σφάλιζε μ’ ένα χοντρό λάστιχο σαν να φοβόταν μη δραπετεύσουν οι λέξεις.

*Πολλά βιβλία του Βασίλη Αλεξάκη έχουν βραβευτεί στην Ελλάδα και στη Γαλλία: το μ.Χ. τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο μυθιστορήματος της Γαλλικής Ακαδημίας το 2007, οι Ξένες λέξεις πήραν το ελληνικό Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος το 2004, η Μητρική γλώσσα το βραβείο Médicis, το Πριν το βραβείο Αλμπέρ Καμύ, ο Μπαμπάς το βραβείο διηγήματος της Γαλλικής Ακαδημίας.
Το Τάλγκο, που δημοσιεύτηκε πριν 25 χρόνια, έχει ξεπεράσει τα εκατό χιλιάδες αντίτυπα. Ανάμεσα στα έργα του που αγαπήθηκαν ιδιαίτερα από το κοινό συγκαταλέγονται το μυθιστόρημα Η καρδιά της Μαργαρίτας και το αυτοβιογραφικό αφήγημα Παρίσι-Αθήνα.
Πολλά από αυτά κυκλοφορούν στην Ισπανία, την Ιταλία, τη Γερμανία, τις ΗΠΑ, την Αρμενία,τη Ρουμανία, την Πολωνία και την Τουρκία.
Έχει ασχοληθεί επίσης με το χιουμοριστικό σκίτσο, τον κινηματογράφο (η ταινία του Αθηναίοι απέσπασε το Α΄ βραβείο στο διεθνές φεστιβάλ κωμωδίας του Σανρούς) και το θέατρο (Εγώ δεν, Μη με λες Φωφώ).