Λατινικά: Συντακτική αναγνώριση δευτερεύουσας πρότασης

Κάθε φορά που έχετε να αναγνωρίσετε μια δευτερεύουσα πρόταση, θα πρέπει να έχετε υπόψη τις εξής παραμέτρους, προκειμένου να την χαρακτηρίσετε πλήρως:

1) Είδος δευτερεύουσας πρότασης.

2) Συντακτικός Ρόλος.

3) Σύνδεσμος Εισαγωγής (και γιατί;).

4) Με τι έγκλιση εκφέρεται (και γιατί;) χρόνος (και γιατί; λόγω του ρήματος εξάρτησης).

5) Τι δηλώνει; (όταν έχουμε υποτακτική έγκλιση επισημαίνουμε την ακολουθία των χρόνων).

π.χ. 

ΜΑΘΗΜΑ XXIV

"cum Nasica...venisset": δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με υποτακτική, διότι εκφράζει την βαθύτερη σχέση κύριας και δευτερεύουσας πρότασης-σχέση αιτίας κι αιτιατού,  χρόνου υπερσυντελίκου (venisset), διότι εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (sensit της κύριας πρότασης) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Αναλόγως πράττουμε για οποιαδήποτε άλλη δευτερεύουσα πρόταση.

Σε περίπτωση εκφοράς της δευτερεύουσας πρότασης με οριστική έγκλιση επισημαίνουμε απλώς ότι εκφράζει το πραγματικό γεγονός.

Φωνηεντόληκτα ρήματα που παρουσιάζουν διαφορές/ανωμαλίες

• ἀκούω: σχηματίζει μέλλοντα ἀκούσομαι, παρακείμενο ἀκήκοα, υπερσυντέλικο ἠκηκόειν.
• ἀνύω/ἀνύτω (=τελειώνω): σχηματίζει παρατατικό ἤνυον και ἤνυτον, παρακείμενο ἤνυκα.
• γεύω: σχηματίζει στην ενεργητική φωνή μόνο τον ενεστώτα. Στη μέση φωνή σχηματίζει ενεστώτα γεύομαι, μέλλοντα γεύσομαι, αόριστο ἐγευσάμην, παρακείμενο γέγευσμαι.
• θραύω: σχηματίζει στην ενεργητική φωνή μόνο τον ενεστώτα και τον αόριστο ἔθραυσα. Στη μέση φωνή σχηματίζει μόνο ενεστώτα θραύομαι και παρακείμενο τέθραυσμαι. Στην παθητική έχει αόριστο ἐθραύσθην.
• καίω/κάω: σχηματίζει παρατατικό ἔκαιον και ἔκαον, μέλλοντα καύσω, αόριστο ἔκαυσα, παρακείμενο κέκαυκα.
• κλαίω/κλάω: σχηματίζει παρατατικό ἔκλαον, μέλλοντα κλαύσομαι και κλαήσω και κλαιήσω. αόριστο ἔκλαυσα.
• κλῂω/κλείω: σχηματίζει παρατατικό ἔκλῃον/ἔκλειον, μέλλοντα κλῂσω/κλείσω, αόριστο ἔκλῃσα/ἔκλεισα. Στη μέση φωνή παρουσιάζεται συνήθως ως σύνθετο με α’ συνθετικό μία πρόθεση.
• λούω: σχηματίζει στην ενεργητική φωνή μόνο τον ενεστώτα. Στη μέση φωνή σχηματίζει παρατατικό ἐλούμην, μέλλοντα λούσομαι, αόριστο ἐλουσάμην, παρακείμενο λέλουμαι/λέλουσμαι.
• ξύω: σχηματίζει μόνο μέσο αόριστο ἐξυσάμην. Στην παθητική φωνή σχηματίζεται μόνο ο παθητικός αόριστος συνήθως ως σύνθετος με α’ συνθετικό μία πρόθεση.
• χρίω (=αλείφω): σχηματίζει στην ενεργητική φωνή μόνο τον ενεστώτα. Στη μέση φωνή δε σχηματίζει τον μέλλοντα.

Αρχαία ελληνικά: Προτεινόμενο διαγώνισμα στο αδίδακτο κείμενο

Οὗτος γὰρ, ὅτ’ ἐπεδήμει ἐνθάδε , πρῶτον μὲν εἰς τὸ δεσμωτήριον ὡς κλέπτης ὢν ἐπ’ αὐτοφώρῳ ἀπήχθη , τότε δὲ ἀφεθεὶς μεθ’ ἑτέρων τινῶν ὑπὸ τῶν ἕνδεκα, οὓς δημοσίᾳ ἅπαντας ὑμεῖς ἀπεκτείνατε, πάλιν ἀπογραφεὶς εἰς τὴν βουλήν κακουργῶν, ὑποχωρῶν ᾤχετο καὶ οὐχ ὑπήκουσεν , ἀλλ’ ἀπ’ ἐκείνου ἑπτακαίδεκα ἐτῶν ’Αθήναζε οὐκ ἀφίκετο, πλὴν ἐπειδὴ Νικόστρατος ἀπέθανε. Καὶ ὑπὲρ μὲν ὑμῶν οὔτε στρατείαν οὐδεμίαν ἐστράτευται οὔτε εἰσφορὰν οὐδεμίαν εἰσενήνοχε, πλὴν εἴ τι ἄρα ἐξ ὅτου τῶν Νικοστράτου ἠμφεσβήτησεν, οὔτ’ ἃ οὐδὲν ὑμῖν λελειτούργηκεν.

’Ισαίου Περὶ τοῦ Νικοστράτου κλήρου §§ 28-29

Λεξιλόγιο

ἀπάγομαι: οδηγούμαι

ἀπογραφεὶς κακουργῶν: αφού κατηγορήθηκε ως κακοποιός

ὑποχωρῶν ᾤχετο: δραπέτευσε

ἀμφισβητῶ: εγείρω αξιώσεις, διεκδικώ

Ερωτήσεις

1. Να μεταφράσεις το παραπάνω κείμενο στα νέα ελληνικά.

Μονάδες 40

2. α. Να γράψεις τους τύπους που ζητούνται:

• κλέπτης: την κλητική ενικού
• αὐτοφώρῳ: τη γενική ενικού στο θηλυκό γένος
• τινῶν: όλες τις πτώσεις του πληθυντικού αριθμού στο ουδέτερο γένος
• ἐτῶν: τις πλάγιες πτώσεις στους δύο αριθμούς
• ἅ: τη γενική ενικού αριθμού στα τρία γένη

Μονάδες 20

β. άφίκετο, ἐστράτευται: να κλίνεις τον παρακείμενο διατηρώντας την έγκλιση και τη φωνή.

Μονάδες 10

γ. ὑπήκουσεν: να γράψεις το ίδιο πρόσωπο στους υπόλοιπους χρόνους διατηρώντας την έγκλιση και τη φωνή.

Μονάδες 10

3. α. «ὅτ’ ἐπεδήμει ἐνθάδε», «ἐπειδὴ Νικόστρατος ἀπέθανε»: να αναγνωρίσεις πλήρως τις δευτερεύουσες προτάσεις (είδος, εισαγωγή, εκφορά, συντακτική λειτουργία).

Μονάδες 10

β. ἀφεθεὶς, ἅπαντας, ὑποχωρῶν, στρατείαν, τῶν Νικοστράτου: να χαρακτηρίσεις συντακτικώς τους παραπάνω τύπους του κειμένου.

Μονάδες 10

Σόνια Σιούτη, φιλόλογος

Αρχαία ελληνικά: Ασκήσεις στον αναδιπλασιασμό

1. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με τους κατάλληλους τύπους:

ρήμα	οριστική παρακειμένου	οριστική υπερσυντελίκου
αἰσθάνομαι
πνέομεν
φθείρεις
ῥίπτετε
διαγράφομαι
ἐλέγχομαι
πίπτεις
φέρουσι
ἐγείρομαι
λαμβάνω
λαγχάνω
λέγω

2. Να κλίνετε την οριστική του παρακειμένου και του υπερσυντελίκου της ενεργητικής φωνής των εξής ρημάτων: ἐλαύνω, γνωρίζω, διαφέρω.

3. Να συμπληρώσετε τους παρακάτω πίνακες;

ΠΙΝΑΚΑΣ Ι

Ενεστώτας	Παρακείμενος	Ενεστώτας	Παρακείμενος
γιγνώσκω		ὁρῶ
γνωρίζω		ὠθοῦμαι
κτῶμαι		ὠνοῦμαι
μιμνήσκομαι		ἐθίζω
πίπτω		ἕλκω
ἀνοίγω		ἐργάζομαι
εἴκω		ἑστιῶ
κατάγνυμι		ἐῶ
ἁλίσκομαι		λαμβάνω
λέγω		συλλέγω
διαλέγομαι		ἔθω

ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ

Ενεστώτας	Παρακείμενος	Ενεστώτας	Παρακείμενος
ἀκούω		ἐσθίω
άλείφω		ὄμνυμι
ἐλαύνω		ὄλλυμι ὄλλυμαι
ἐλέγχομαι		φέρω
ἔρχομαι		ἐγείρω

4. Συμπληρώστε τα ρήματα θέτοντας τον κατάλληλο αναδιπλασιασμό:

ρήμα	οριστική παρακειμένου	οριστική υπερσυντελίκου
ἄρχω	…..ρχα	…..ρχειν
ἐθέλω	…..θέληκα	…..θελήκειν
ῥίπτω	…..ιφα	…..ίφειν
στρατεύω	…..στράτευκα	…...στρατεύκειν
διώκω	…..δίωχα	……διώχειν
φύω	….φυκα	…..φύκειν
τάττω	…..ταχα	…..τάχειν
φθείρω	…..φθαρκα	……φθάρκειν
κόπτω	…..κοφα	…..κόφειν
θνῄσκω	….θνηκα	…..θνήκειν

5. Να γράψετε τα απαρέμφατα του παρακειμένου της ενεργητικής φωνής των ρημάτων της άσκησης 4.

Σόνια Σιούτη, φιλόλογος

Ασκήσεις στα ρήματα της αρχαίας ελληνικής

1. Να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί με τον αντίστοιχο τύπο του παρατατικού, διατηρώντας τη φωνή και το πρόσωπο:

ρήμα	παρατατικός
ἀκούω
ἔλπίζω
ὁρίζω
ἱκετεύω
ὑβρίζω
αἰσθάνομαι
εἰκάζω
αὐξάνω
εὔχομαι
οἰκτίρω
εἰσφέρω
ὑπερβάλλω
συνάγω
συνοικίζω
ἀναλίσκω
ἐγκωμιάζω
ἐπιφέρω
ἐγχειρίζω
αὐτοσχεδιάζω

2. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με τους κατάλληλους τύπους:

Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική
ἐσμὲν
			ἔστε
	ὦ

3. Να γράψετε τους ονοματικούς τύπους του ενεστώτα και του μέλλοντα του ρήματος εἰμί:

4. πάρειμι, ἔξειμι: να κλίνετε την οριστική ενεστώτα και παρατατικού καθώς και την προστακτική ενεστώτα.

5. συνεῖεν: να γράψετε το ίδιο πρόσωπο στις υπόλοιπες εγκλίσεις, διατηρώντας το χρόνο.

6. ἐπιτρέπω, διαφυλλάτω, ψεύδομαι, ἀποκρύπτω, πείθομαι, συντρίβω, ἀλλάττω, ἀναπτύσσω, βλάπτομαι, ἐλέγχω: να σχηματίσετε τον μέλλοντα και τον αόριστο των ρημάτων, διατηρώντας τη φωνή, την έγκλιση και το πρόσωπο.

7. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με τους κατάλληλους τύπους:

Ενεστώτας	Παρατατικός	Μέλλοντας	Αόριστος	Παρακείμενος	Υπερσυντέλικος
				γεγράφασι
			ἐπελύσω
					ἐπεπράχει

8. διαφυλάττω, βλάπτω: να κλίνετε την ευκτική του μέλλοντα και του αορίστου στην ενεργητική και στη μέση φωνή.

Σόνια Σιούτη, φιλόλογος

Ασκήσεις στα ρήματα της αρχαίας ελληνικής

1. Να γράψετε το β’ ενικό και το β’ πληθυντικό πρόσωπο στην υποτακτική και στην ευκτική του ενεστώτα των εξής ρημάτων: μανθάνω, ἔχω, ἄγω, αἴρω, ἀνοίγω, καταλαμβάνω, παραβάλλω.

2. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με τους κατάλληλους τύπους:

Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική
	πέμπητε
ἔπραξας
		χορεύοι
ἐλέξαμεν
			κατάλυσον

3. Να γράψετε τους ονοματικούς τύπους του αορίστου των εξής ρημάτων: παραπέμπω, πατάσσω, ἐκπαιδεύω.

4. Να γράψετε τα πρόσωπα του πληθυντικού αριθμού των παρακάτω ρημάτων διατηρώντας τη φωνή, την έγκλιση και τον χρόνο: εἰσπράττοις, συνελάμβανε, συμπράξειας.

Σόνια Σιούτη, φιλόλογος