ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
|
Ο cum ΩΣ ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ
|
ΕΙΔΟΣ
|
ΕΚΦΟΡΑ
|
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚΦΟΡΑΣ
|
ΧΡΟΝΟΣ
|
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ ΧΡΟΝΟΥ
|
ΚΕΙΜΕΝΑ
|
|
Α.
ΧΡΟΝΙΚΟΣ
|
οριστική
|
καθαρά
χρονική σχέση
|
οποιοσδήποτε
|
αναλόγως
του χρόνου
|
43,
44
|
|
Β.
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟΣ
|
|
|
|
|
15,
23, 29 (quotiescumque)
|
|
Γ.
ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ
|
υποτακτική
|
σχέση
αιτίου-αιτιατού (υποκειμενικότητα)
|
παρατατικός
|
σύγχρονο
στο παρελθόν
|
24, 25, 27
|
|
υπερσυντέλικος
|
προτερόχρονο
στο παρελθόν
|
29, 31, 34, 36
|
|||
|
Δ.
ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΟΣ
cum (repente)
|
οριστική
|
καθαρά
χρονική σχέση)
|
παρακείμενος
(στην κύρια: παρατατικός ή υπερσυντέλικος + vix)
|
υστερόχρονο
(άμεση
ακολουθία-αιφνίδιο γεγονός)
|
14
|
|
|
|
|
|
|
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: quod, quia, quoniam, cum
ΕΚΦΟΡΑ: οριστική ή υποτακτική
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΓΚΛΙΣΗΣ: Με οριστική
(αντικειμενική αιτιολογία). Με υποτακτική (υποκειμενική αιτιολογία). Με
αιτιολογικό cum
+ υποτακτική (αιτιολογία ως αποτέλεσμα εσωτερικής, λογικής διεργασίας)
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ ΧΡΟΝΟΥ: Όταν εκφέρονται με
υποτακτική, ισχύει η ακολουθία των χρόνων.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ: επιρρηματικοί
προσδιορισμοί της αιτίας
ΠΡΟΣΟΧΗ! Μετά από ρήματα που
δηλώνουν ψυχικό πάθος είναι ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ. Εισάγονται με το quod,
εκφέρονται με οριστική και λειτουργούν ως ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ. (24)
Αντικειμενική
αιτιολογία:13, 15, 21, 24
Υποκειμενική
αιτιολογία: δεν απαντάται
αιτιολογικός
cum:
34
ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: etsi (Συχνά προηγείται το tamen)
ΕΚΦΟΡΑ: οριστική
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΓΚΛΙΣΗΣ: Με οριστική, γιατί
εκφράζουν μία πραγματική κατάσταση, παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της
κύριας πρότασης.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ: επιρρηματικοί
προσδιορισμοί της εναντίωσης. (24)
ΠΑΡΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (ΑΠΛΕΣ)
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Με τον σύνδεσμο ut,
όταν εκφράζουν τρόπο, και με την αναφορική αντωνυμία quantus, όταν εκφράζουν ποσό.
Παραβολικά ζεύγη: ita…ut, tantus…quantus
ΕΚΦΟΡΑ: οριστική (συνήθως είναι
ελλειπτικές)
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΓΚΛΙΣΗΣ: Με οριστική, γιατί η
σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται ως
αντικειμενική πραγματικότητα (πραγματική σύγκριση).
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ: επιρρηματικές προτάσεις,
ως β΄ όρος σύγκρισης (με α΄ όρο σύγκρισης την πρόταση που προσδιορίζεται)
Κείμενα:
5, 6, 15, 27, 29, 44
ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Με τον σύνδεσμο ut
(καταφατικές), ne
(αποφατικές), quo
(όταν ακολουθεί επίρρημα συγκριτικού βαθμού)
ΕΚΦΟΡΑ: πάντα με υποτακτική
ενεστώτα ή παρατατικού
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΓΚΛΙΣΗΣ: δηλώνουν επιδιωκόμενο σκοπό.
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ ΧΡΟΝΟΥ: Ισχύει η ιδιομορφία της
ακολουθίας των χρόνων. Υπάρχει συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα
πρόταση. Ο σκοπός είναι ιδωμένος τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του
ομιλητή και όχι την πιθανή στιγμή της πραγματοποίησής του.
α)
υποτακτική ενεστώτα: εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (παρόν-μέλλον)
β)
υποτακτική παρατατικού: εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (παρελθόν)
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ: επιρρηματικός
προσδιορισμός του σκοπού (τελικό αίτιο).
ΚΕΙΜΕΝΑ: 31, 36
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Με τον σύνδεσμο ut
(καταφατικές), ut
nemo/non/nihil
(αποφατικές)
ΕΚΦΟΡΑ: πάντα με υποτακτική
ενεστώτα ή παρατατικού
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΓΚΛΙΣΗΣ: εκφέρονται με υποτακτική
γιατί ο αποτέλεσμα θεωρείται πάντα μία υποκειμενική κατάσταση
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ ΧΡΟΝΟΥ: Ισχύει η ιδιομορφία της
ακολουθίας των χρόνων. Υπάρχει συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα
πρόταση. Το αποτέλεσμα είναι ιδωμένοςτη
στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή και όχι την πιθανή στιγμή της
πραγματοποίησής του.
α)
υποτακτική ενεστώτα: εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (παρόν-μέλλον)
β)
υποτακτική παρατατικού: εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (παρελθόν)
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ: επιρρηματικοί
προσδιορισμοί του αποτελέσματος (43)
ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Με τον σύνδεσμο ut
(καταφατικές), ne (αποφατικές), quo (όταν ακολουθεί επίρρημα συγκριτικού
βαθμού)
ΕΚΦΟΡΑ: πάντα με υποτακτική
ενεστώτα ή παρατατικού
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΓΚΛΙΣΗΣ: δηλώνουν επιδιωκόμενο
σκοπό.
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ ΧΡΟΝΟΥ: Ισχύει η ιδιομορφία της
ακολουθίας των χρόνων. Υπάρχει συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα
πρόταση. Η βούληση είναι ιδωμένη τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του
ομιλητή και όχι την πιθανή στιγμή της πραγματοποίησής της.
α)
υποτακτική ενεστώτα: εξάρτηση από αρκτικό χρόνο (παρόν-μέλλον)
β)
υποτακτική παρατατικού: εξάρτηση από ιστορικό χρόνο (παρελθόν)
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ: Λειτουργούν ως
αντικείμενο του ρήματος εξάρτησης.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Τα περισσότερα ρήματα που
συντάσσονται με βουλητική πρόταση, εναλλακτικά συντάσσονται και με τελικό
απαρέμφατο. (π.χ. constituit ut
tragulam mitteret = constituit mittere.
ΚΕΙΜΕΝΑ: 29, 31, 38, 45
ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Μερικής άγνοιας
(ερωτηματικές αντωνυμίες, ερωτηματικά επιρρήματα). Ολικής άγνοιας (εκτός ύλης)
ΕΚΦΟΡΑ: υποτακτική
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΓΚΛΙΣΗΣ: Εκφέρεται με υποτακτική
γιατί η εξάρτηση προσδίδει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης.
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ ΧΡΟΝΟΥ: Ισχύει ο κανόνας της ακολουθίας των χρόνων.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ: Ως ουσιαστικές προτάσεις
λειτουργούν ως υποκείμενο, αντικείμενο ή επεξήγηση στο ρήμα εξάρτησης).
ΚΕΙΜΕΝΑ: 24, 25, 31, 44, 45
ΥΠΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
(βλ. φυλλάδιο με ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ)
ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
1. ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ
ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΕΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: αναφορικές αντωνυμίες,
αναφορικά επιρρήματα
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΓΚΛΙΣΗΣ: οριστική (πραγματικό),
υποτακτική
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ ΧΡΟΝΟΥ: Στις αναφορικές προτάσεις
που εκφέρονται με υποτακτική ισχύει ο κανόνας της ακολουθίας των χρόνων.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ: Προσδιορίζουν την λέξη
στην οποία αναφέρονται.
ΚΕΙΜΕΝΑ: 3, 5, 6, 11, 13, 14, 20,
21, 25, 27, 31, 34, 38, 42, 43, 44
2. ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: αναφορικές αντωνυμίες,
αναφορικά επιρρήματα
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΓΚΛΙΣΗΣ: οριστική (πραγματικό),
υποτακτική
ΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΣΗ ΧΡΟΝΟΥ: Στις αναφορικές προτάσεις
που εκφέρονται με υποτακτική ισχύει ο κανόνας της ακολουθίας των χρόνων.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ: υποκείμενο ή αντικείμενο
στο ρήμα εξάρτησης
ΚΕΙΜΕΝΑ: 27, 44
3. ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ
Αναφέρονται
σε έναν όρο της πρότασης εξάρτησης αλλά ταυτόχρονα εκφράζουν και μια
επιρρηματική σχέση (σκοπό, αποτέλεσμα, αιτία, προϋπόθεση, εναντίωση ή
παραχώρηση) ανάμεσα στην αναφορική και στην πρόταση εξάρτησης. Διακρίνονται σε:
α) αναφορικές τελικές
β) αναφορικές συμπερασματικές
γ) αναφορικές αιτιολογικές
δ) αναφορικές υποθετικές
ε) αναφορικές εναντιωματικές-παραχωρητικές
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Εισάγονται με αναφορικές
αντωνυμίες που ισοδυναμούν με αντίστοιχο σύνδεσμο (τελικό, συμπερασματικό,
αιτιολογικό, εναντιωματικό ή παραχωρητικό) και δεικτική αντωνυμία.
ΕΚΦΟΡΑ: Οι προτάσεις αυτές
ακολουθούν ως προς την έγκλιση τις αντίστοιχες επιρρηματικές προτάσεις, οπότε
για την επιλογή και τη δικαιολόγηση της έγκλισης ισχύει ό, τι και σε αυτές.
α)
αναφορικές τελικές: Συνήθως μετά από ρήματα κίνησης, σκόπιμης ενέργειας ή
εκλογής. Εκφέρονται με Υποτακτική Ενεστώτα ή Παρατατικού (ανάλογα με τον χρόνο
του ρήματος εξάρτησης) και παρουσιάζεται ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων.
π.χ. Cum ad eum magnum pondus auri attulissent, qui (= ut is) eo uteretur. = Αφού του προσέφεραν
μεγάλο βάρος χρυσού για να το χρησιμοποιήσει.
β)
αναφορικές συμπερασματικές: Συνήθως μετά από δεικτικές αντωνυμίες (talis,
tantus) ή επιρρήματα (ita, tam), καταφατικές ή αρνητικές εκφράσεις. Εκφέρονται
με Υποτακτική Ενεστώτα ή Παρατατικού (ανάλογα με τον χρόνο του ρήματος
εξάρτησης) και παρουσιάζεται ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων.
π.χ. Nunc intellego [...] neminem tam stultum fore, qui (= ut is) non
videat coniurationem esse factam. 42
= Τώρα καταλαβαίνω [...] ότι κανείς δεν θα είναι τόσο ανόητος, που να (ώστε
αυτός να) μην βλέπει ότι έγινε συνωμοσία.
ΚΕΙΜΕΝΑ: 36, 42
