Έκφραση - Έκθεση Γ' Λυκείου: Επαναληπτικές ασκήσεις θεωρίας

1. Να διακρίνετε με βάση τα χαρακτηριστικά τους σε ποιο είδος δοκιμίου ανήκουν τα παρακάτω αποσπάσματα.

Α) Αν προσπαθήσουμε να προσδιορίσουμε τη σχέση ανάπτυξη περιβάλλον ανεξάρτητα από το επίπεδο οικονομικής αναπτύξεως μιας χώρας ή μιας περιοχής, τότε είναι βέβαιο πως θα καταλήξουμε σε βεβιασμένα συμπεράσματα. Επομένως, πρέπει να το εξετάσουμε μέσα στα πλαίσια ενός πίνακα ιεράρχησης αναγκών και προτεραιοτήτων. Είναι δηλαδή ανεδαφικό σε μια περιοχή όπου το βασικό πρόβλημα διαβιώσεως είναι η παραγωγή και διάθεση ικανής ποσότητας τροφίμων, να δοθεί προτεραιότητα στην προστασία του περιβάλλοντος, όπως είναι εξίσου απαράδεκτο σε μια οικονομικά ανεπτυγμένη περιοχή, με μέσο κατά κεφαλή εισόδημα του πληθυσμού μεγαλύτερο από 10.000 δολάρια, να τοποθετηθεί μια βαρέως ρυπαίνουσα βιομηχανική μονάδα στις όχθες μιας καθαρής λίμνης κ.ο.κ. Έτσι βλέπουμε ότι το πρόβλημα επιλογής μεταξύ οικονομικής αναπτύξεως και προστασίας του περιβάλλοντος αν πρέπει να γίνει επιλογ ή είναι σε τελευταία ανάλυση πρόβλημα καθορισμού προτεραιοτήτων καλύψεως αναγκών. Αυτό είναι φυσικό, αφού βελτίωση της ποιότητας ζωής σε μια υποανάπτυκτη περιοχή σημαίνει καλύτερη διατροφή, κατοικία, ιατρική περίθαλψη και εκπαίδευση, ενώ σε μια ανεπτυγμένη και εξελιγμένη περιοχή βελτίωση ποιότητας ζωής σημαίνει λιγότερη ένταση, λιγότερα αυτοκίνητα, λιγότερο θόρυβο, μικρότερη υποβάθμιση περιβάλλοντος κοκ.

Στέλιου Πικούλη, «Οικονομική ανάπτυξη και περιβάλλον»

Β) «Ήσυχο βράδυ Κυριακής με το ανοιχτό βιβλίο, τα σκόρπια χαρτιά∙ στην παραμέσα κάμαρα τα παιδιά γελάνε. Αυτό το γέλιο ξαφνικά με αναστατώνει∙ πλούσιο, πηγαίο, ξέγνοιαστο, σα σπάνιο ρόδο. Αν τη γράψω κάπου, π.χ. σ’ ένα ημερολόγιο, αυτή τη μικρή στιγμή να τη θυμάμαι όχι, δεν θέλω να τη γράψω. Κάποια μέρα ξαναδιαβάζοντάς το θα λυπηθώ, γιατί ο καιρός περνάει και τα παιδιά δεν θα είναι τότε πια παιδιά όχι δεν θέλω να γράψω τίποτε πουθενά, σκέφτομαι και τρομάζω μ’ αυτά που σκέφτομαι και λέω πως είναι η μοναξιά που με κάνει να τα βλέπω όλα μ’ αυτή τη σκληρή ματιά, όλα υπονομευμένα με φθορά, όλα πατιναρισμένα με θάνατο, είναι, λέω, η μοναξιά που καταλύει σιγά σιγά τις καλές μου δυνάμεις, αυτή η φάουσα που δίχως να θέλω με σκέπασε σαν σφικτός κισσός, αμέσως μόλις συνειδητοποίησα την ύπαρξή μου, η λάμια που κουβαλάω στο αίμα μου μέσα η αχόρταγη, ο σκοτεινός μου έρωτας, η άσπρη στέπα που μέσα της χάνομαι, η άλλη όψη της μοίρας μου».

Λένας Παππά, «Ένας λόγος για τη μοναξιά»

Γ) Το αίσθημά μου είναι ότι τούτοι οι αρχαίοι ναοί της Ελλάδας, της Μεγάλης Ελλάδας, της Ιωνίας, είναι με κάποιον τρόπο σπαρτοί, ριζωμένοι στα τοπία τους. Αφού χαλάστηκαν και ερειπώθηκαν οι "καλύβες" αυτές των αθανάτων, οι άστεγοι θεοί γύρισαν εκεί που άρχισαν, χύθηκαν ξανά έξω στο τοπίο και μας απειλούν με πανικούς φόβους ή και με θέλγητρα, παντού: "Πάντα πλήρη θεών" έλεγε ο Μιλήσιος Θαλής. Χρειάζονται καμιά φορά τα παραμύθια.

Γ. Σεφέρης, «Δοκιμές»

Δ) Από τη στιγμή που η ανάπτυξη της τεχνολογίας επιτρέπει και η ανάπτυξη του τριτογενούς τομέα επιβάλλει τη χρησιμοποίηση όχι μόνο των μυϊκών, αλλά και των διανοητικών ικανοτήτων του ανθρώπου, η γυναίκα εισέρχεται πλησίστια στην αγορά εργασίας, που ακόμα και στον 19ο αιώνα κυριαρχείται από τον άντρα. Η επαγγελματοποίηση όμως της γυναίκας σημαίνει και σχετική αυτονόμηση και ανεξαρτητοποίησή της απέναντι στον άντρα. Ένα εξίσου σημαντικό βήμα είναι ότι η γυναίκα ανεβάζει το μορφωτικό της επίπεδο και πάλι κάτω από τις νέες ανάγκες χρησιμοποίησής της, που αναπτύσσονται στην Οικονομία. Με την άνοδο του μορφωτικού επιπέδου της γυναίκας κλονίζεται και τελικά καταλύεται ο μύθος για την δήθεν φυσικά δεδομένη πνευματική κατωτερότητα της γυναίκας.

Βασίλης Φίλιας “Ο κλονισμός του παραδοσιακού γάμου”, Κοινωνιολογικές Προσεγγίσεις,

εκδ. “Σύγχρονη Εποχή”, Αθήνα 1989.

Ε) Θα ζαρώσω στον ίσκιο της μεγάλης τούτης μάνας, τον καθεδρικό ναό, και θα σταθώ ασάλευτος ως το τέλος, περιμένοντας δίχως πια τον τρόμο του θανάτου, γιατί θα έχω θεραπευτεί από την πλάνη του χρόνου. Τίποτα δεν θ’ αλλάζει στο εξής, όλα θα είναι αιώνια, ανεξάντλητα, ένας κυματισμός της θάλασσας, μύρα του ανοιχτού πελάγου, που έρχονται φτεροκοπώντας ρυθμικά, ο ρόγχος στους βράχους, το τραγούδι του ανέμου. Η μια ενσάρκωση είναι να γίνεις ποντοπόρος και να ταξιδεύεις ακόρεστος, με τα σπλάχνα σου πεινασμένα, το μάτι φλογισμένο, όλο για νέες ηπείρους, για νέους θησαυρούς. Η άλλη ενσάρκωση είναι να νιώσεις κύμα κι εσύ της θάλασσας, μια φευγαλέα ανατριχίλα στην απεραντοσύνη, κάτι που δεν αφήνει αχνάρι πίσω του μήτε λείψανο, γιατί δεν είχε ποτέ αυθυπαρξία.

Αγγ. Τερζάκης “Ρεμβασμός του 12ου μήνα”, Ποντοπόροι

Στ) Το δικαίωμα στη ζωή, που συμπίπτει με την ευκαιρία επανόρθωσης είναι φυσικό δικαίωμα κάθε ανθρώπου, ακόμη και του χειρότερου. Χωρίς αυτό το δικαίωμα η ηθική ζωή είναι απολύτως αδύνατη. Ο τελευταίος των εγκληματιών και ο πιο ακέραιος δικαστής ξαναβρίσκονται εδώ πλάι πλάι, εξίσου δύστυχοι και αλληλέγγυοι. Κανείς από μας δεν έχει το δικαίωμα να χάνει τις ελπίδες του για έναν άνθρωπο παρά μόνο μετά το θάνατό του που μετατρέπει τη ζωή σε πεπρωμένο και επιτρέπει την οριστική κρίση. Το να διατυπώνουμε την οριστική κρίση πριν από το θάνατο, το να διατάσσουμε το κλείσιμο των λογαριασμών, όταν ακόμη ο πιστωτής είναι ζωντανός, αυτό δεν ανήκει στη δικαιοδοσία κανενός ανθρώπου. Σε αυτό το όριο τουλάχιστον όποιος κρίνει απόλυτα, καταδικάζεται απόλυτα.

 Άλμπερτ Καμύ

2. Να γραφεί η περίληψη του κειμένου που ακολουθεί (100-120 λέξεις)

ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟ

Ένας από τους κυριότερους πλέον προβληματισμούς των νέων είναι η εξασφάλιση καριέρας, η οποία θα τους αποφέρει υλική και ηθική ικανοποίηση. Η αντίληψη ότι η κατοχή ενός οποιουδήποτε πτυχίου θα έχει ως αποτέλεσμα την επιτυχημένη επαγγελματική εξέλιξη έχει ξεπεραστεί, καθώς οι συνθήκες της αγοράς έχουν αλλάξει και στη σκακιέρα της εργασιακής καριέρας επικρατούν ορισμένα επαγγέλματα. Η αυξανόμενη ανεργία σε απόφοιτους πανεπιστημίου και λυκείου είναι ένδειξη ότι οι απαιτήσεις της αγοράς έχουν διαφορετική κατεύθυνση από αυτή των γενικών γνώσεων ή των άκρως θεωρητικών μαθημάτων που κατά κανόνα διδάσκονται στο εκπαιδευτικό σύστημα.

Οι καινοτομίες στην τεχνολογία αντιπροσωπεύουν επίσης μια από τις κυριότερες αιτίες αλλαγών, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν την καριέρα ενός εργαζομένου. Η αυτοματοποίηση και η ρομποτική κυριαρχούν όλο και περισσότερο σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινής επαγγελματικής ζωής. Ο αριθμός εργαζομένων στον βιομηχανικό τομέα μειώνεται ενώ αντίθετα αυξάνεται με ραγδαίο ρυθμό ο αριθμός εργαζομένων στον τομέα της πληροφορικής. Οι απαραίτητες δεξιότητες για τη διατήρηση και την εξέλιξη της καριέρας εν όψει της νέας χιλιετηρίδας θα συνεχίσουν να μεταβάλλονται. Πολλές θέσεις εργασίας, οι οποίες ως τώρα μπορούσαν να διατηρηθούν με χαμηλό επίπεδο δεξιοτήτων και χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης, θα εκλείψουν και οι νέες θέσεις εργασίας που θα υπάρχουν θα απαιτούν υψηλή εξειδίκευση και εκπαίδευση. Επίσης, είναι χρήσιμο να επισημανθεί ότι οι παραπάνω συνθήκες επηρέασαν και διαμόρφωσαν διαφορετικά τις συνθήκες και τους νέους άγραφους κανόνες της αγοράς. Παλαιότερα, αν ήσουν υπάλληλος για πολλά χρόνια σε κάποια επιχείρηση υπήρχε η ασφάλεια ότι θα παρέμενες εκεί και τα υπόλοιπα χρόνια της καριέρας σου.

Αντίθετα, οι νέες συνθήκες αγοράς δεν διασφαλίζουν μονιμότητα, μιας και υπάρχουν συνεχείς αλλαγές έτσι ώστε να αντεπεξέλθει η εταιρεία στις καινούργιες συνθήκες. Ως συνέπεια των παραπάνω οι υπάλληλοι καλούνται για να διασφαλίσουν τη θέση τους να επιδείξουν αυτονομία και πρωτοβουλία, αυξημένη δημιουργικότητα, υπευθυνότητα και παραγωγικότητα. Σημειώνεται ότι ανεξαρτήτως ειδικότητας αυτό που απαιτεί η αγορά, κυρίως λόγω των γρήγορων ρυθμών εξέλιξης και της ανταγωνιστικότητας, είναι η συνεχής επιμόρφωση. Ήδη έχει διαφανεί έντονη η τάση μεταξύ των σύγχρονων επαγγελματιών να έχουν ενταχθεί στη δια βίου μάθηση και εκπαίδευση μέσω της οποίας αποκτούν νέες ικανότητες στην προσπάθειά τους να αναπτύσσουν συνεχώς την καριέρα τους.

Τι είδους προσόντα, όμως, πρέπει να κατέχει κάποιος για να δημιουργήσει μια καριέρα στους συγκεκριμένους τομείς που σημειώνουν ζήτηση εκτός των τυπικών προσόντων; Αρχικά, είναι πολύ σημαντικό για κάποιον που επιλέγει τους παραπάνω κλάδους να διακατέχεται από ένα γνήσιο ενδιαφέρον και αγάπη για το αντικείμενο. Συχνά, ιδιαίτερα νεαρά άτομα κατά τη διάρκεια επιλογής επαγγέλματος επηρεάζονται από εξωτερικούς παράγοντες για την επιλογή επαγγέλματος όπως οι οικονομικές απολαβές, οι γνώμες του οικογενειακού περιβάλλοντος, η ζήτηση της αγοράς στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή κ.τ.λ. Μέσα σε όλα αυτά συχνά πολλοί ξεχνάνε ότι η απόκτηση μιας οποιασδήποτε εργασίας ως αυτοσκοπός δεν εγγυάται επιτυχία και ότι το σημαντικότερο στοιχείο εξασφάλισης επιτυχίας είναι το πόσο επενδύουν στην καριέρα τους. Πόσο δηλαδή αποφασιστικοί είναι στη συλλογή πληροφοριών και στην εκμετάλλευση των ευκαιριών που τους παρουσιάζονται.

Άρθρο από τον ημερήσιο τύπο της Τόνιας Τσακίρη, από το ΒΗΜΑ

3. Να επισημανθεί η δομή των παρακάτω παραγράφων. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή σε καθεμιά από αυτές και ποιοι είναι οι τρόποι ανάπτυξή τους;

α. Όποιος αδιαφορεί για τα πολιτικά πράγματα του τόπου του είναι, όχι φιλήσυχος, αλλ' άχρηστος, "αχρείος" πολίτης. Ο απολίτικος είναι ο παθητικός και αμέτοχος άνθρωπος που με πρόφαση τη διατήρηση της προσωπικής γαλήνης και ηρεμίας καταλήγει στην αμεριμνησία. Αποδέχεται μοιρολατρικά τις αποφάσεις που άλλοι παίρνουν για αυτόν χωρίς αυτόν. Δεν ενημερώνεται και, επομένως, δεν έχει γνώμη και δεν μπορεί να συμμετέχει στη διαμόρφωση της κοινωνικής εξέλιξης και να προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο και στην επίλυση των προβλημάτων μέσα από τη συμμετοχή του στα συλλογικά όργανα. Ένας άνθρωπος, όμως, που δεν προσφέρει με την ενεργητική του στάση δεν μπορεί να είναι χρήσιμος στην κοινωνική ζωή, αλλά μια παθητική και ετεροκαθαριζόμενη οντότητα, ευάλωτη στη χειραγώγηση και την υποταγή.

β.Η ποιοτική παιδεία αποτελεί την προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας. Πέρα από τον παιδευτικό της ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου, η εκπαίδευση αποτελεί και μηχανισμό οικονομικής ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού της χώρας. Από την ποιότητα της λειτουργίας της θα καθοριστεί ο βαθμός προετοιμασίας του νέου με όλα εκείνα τα εφόδια που απαιτούνται για να αντεπεξέλθει στον αυξημένο οικονομικό και τεχνολογικό ανταγωνισμό της εποχής μας. Η εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες, ο επαγγελματικός προσανατολισμός, η ειδική κατάρτιση, η παροχή της σύγχρονης τεχνογνωσίας θα διαμορφώσουν άτομα καταρτισμένα, παραγωγικά, ικανά να συμβάλλουν στον εκσυγχρονισμό των παραγωγικών δομών και την αναβάθμιση όλων των οικονομικών δραστηριοτήτων της κοινωνίας.

4. Να εντοπίσετε το είδος των τεκμηρίων που χρησιμοποιούνται

στα παρακάτω αποσπάσματα.

Α) Αποκαλυπτικά, δυσάρεστα για τον εξεταστικό μηχανισμό του λυκείου, είναι τα αποτελέσματα έρευνας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, που δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα, με θέμα την αξιολόγηση της Έκθεσης στις Γενικές Εξετάσεις. Η πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη, που έγινε για πρώτη φορά, επί των κειμένων της Έκθεσης στις Γενικές Εξετάσεις, ανέδειξε ότι οι υποψήφιοι προβάλλουν, συνειδητά ή ασυνείδητα, ιδέες και αξίες, όχι επειδή πιστεύουν σε αυτές, αλλά επειδή γίνονται αποδεκτές και επιβραβεύονται από το σύνολο των βαθμολογητών.

Β) Οδηγούμαστε επίσης σε αυτό που ο Χάμπερμας αποκαλεί στρεβλή επικοινωνία Μια στρέβλωση που οφείλεται είτε σε μια «κοινή γνώμη» που κατασκευάζεται από αυταρχικές ελίτ είτε σε μια «κοινή γνώμη» που διαμορφώνεται από δογματικές μειοψηφίες.

 5. Με ποια συλλογιστική πορεία (επαγωγική-παραγωγική) αναπτύσσει τη σκέψη του ο συγγραφέας στις παραγράφους που ακολουθούν; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

1.      Αρκετοί συμμαθητές μου ασχολούνται με τον αθλητισμό, κάποιοι μάλιστα και με τον πρωταθλητισμό. Οι μαθητές αυτοί δεν υστερούν στις σχολικές επιδόσεις. Επομένως, η ενασχόληση με τον αθλητισμό δεν επηρεάζει αρνητικά την επίδοση του μαθητή στο σχολείο.

2.      Το νεοελληνικό φροντιστηριακό φαινόμενο έχει προφανώς συμβάλει στη μορφή που έχουν λάβει τα σχολικά μαθήματα τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς τη διδακτική και τον τρόπο εξέτασης. Είναι άραγε τυχαίο ότι τα περισσότερα φροντιστήρια «πιάνουν» τα θέματα των Πανελλαδικών; Ή ότι όσον αφορά την Έκθεση Ιδεών τα παιδιά έχουν πειστεί ότι «αυτά ζητούν στις εξετάσεις», γιατί «έτσι είναι η Εκθεση», με αποτέλεσμα να διαβάζουμε σχεδόν πανομοιότυπες εκθέσεις;

3.      Αν όχι ο βεβαιότερος, ασφαλώς όμως ο παραστατικότερος δείκτης πολιτισμού μιας κοινότητας ανθρώπων είναι ο τρόπος της ψυχαγωγίας της. Λαοί με ένστικτα ανημέρωτα και χαμηλό επίπεδο μόρφωσης διασκεδάζουν βάναυσα. Αντίθετα όσοι ημέρωσαν τα ήθη τους και καλλιέργησαν το πνεύμα τους αγαπούν ευγενείς μορφές και λεπτά μέσα ψυχαγωγίας. Ο ίδιος κανόνας ισχύει και για τον χαρακτηρισμό των ατόμων: «Πες μου πώς διασκεδάζεις να σου πω ποιος είσαι». Ο αβρός στους τρόπους και πνευματικά προικισμένος άνθρωπος είναι και στην ψυχαγωγία του εκλεκτικός και διακριτικός. Ο βάρβαρος και άξεστος αγαπάει τις διασκεδάσεις που τον αποκτηνώνουν. […]

4.      Πολλοί κοινωνιοψυχολόγοι ανακάλυψαν ότι οι δημιουργικοί τύποι παιδιών χρησιμοποιούν καινοτόμες συντμήσεις λέξεων και αργκό, διαμορφώνουν ειδικά τις ρυθμίσεις και τους ήχους του κινητού τους με μεγάλη ευκολία. Τα παιδιά που έχουν μέλλον ως δάσκαλοι και υπάλληλοι είναι ορθογράφοι, γνωρίζουν πάντα πού έχουν το κινητό τους και συνηθίζουν να το μαγκώνουν μεταξύ σαγονιού και ώμου. Όσα έχουν μέλλον σε επαγγέλματα εξουσίας (στρατιωτικοί ή νομικοί), χρησιμοποιούν πάντα κεφαλαία γράμματα, δεν κόβουν τις λέξεις, γράφουν με συντομία, έχουν ηχηρά μηνύματα και μιλούν δυνατά στο κινητό μέσα στο λεωφορείο ή στο μετρό. Όσα προδιαγράφονται για κοινωνικό έργο (νοσοκόμοι ή βρεφοκόμοι), χρησιμοποιούν πάντα μικρά γράμματα, χαμηλώνουν την ένταση του ήχου ή ενεργοποιούν τη δόνηση για να μην ενοχλούν και προσθέτουν στα μηνύματά τους πολλά γραφιστικά συμπληρώματα – όπως χαμογελαστά προσωπάκια. Γίνεται, λοιπόν, φανερό ότι τα γραπτά μηνύματα των κινητών είναι πολύ πιο εύγλωττα από ό,τι νομίζουμε και χαρακτηρίζουν τους κατόχους τους.

5.      Όταν φοιτούσα στη Β' Λυκείου, σε μια έκθεση, είχαμε θέμα την ανάπτυξη του τουρισμού στην Ελλάδα. Ζήτησα από την καθηγήτρια να με αφήσει να γράψω ελεύθερα, σε πιο δημοσιογραφικό στιλ, να φύγω λίγο από το επιβεβλημένο πλαίσιο. «Εντάξει», μου είπε, «είμαι περίεργη να δω τι θα κάνεις». Όταν μου την επέστρεψε με τον βαθμό, μου είπε: «Αν γράψεις έτσι στις Πανελλήνιες, δεν θα πιάσεις ούτε τη βάση». Διορθώτρια και η ίδια. Καλοί και κακοί, οι καθηγητές είναι εκεί για να προετοιμάσουν τα παιδιά για την εξέταση του Ιουνίου. Όταν το ίδιο το σύστημα τους επιβάλλει συγκεκριμένο τρόπο γραφής, τι μπορούν να κάνουν; Απλά ο ευσυνείδητος καθηγητής, την ώρα που μοιράζει το μάτσο τις φωτοτυπίες, θα ξεκαθαρίσει στην τάξη πως «αυτό είναι, μας αρέσει - δεν μας αρέσει, πρέπει να προετοιμαστείτε έτσι».

6.      Αξίζει να σημειωθεί ιδιαίτερα ότι στον αληθινό επαγγελματία υπάρχει η πεποίθηση ότι πέρα από τον απλό βιοπορισμό, πέρα και από την κοινωνική θέση που εξασφαλίζει το επάγγελμα, κάποιος γενικότερος κοινωνικός σκοπός εξυπηρετείται με αυτό. Με την επαγγελματική του δραστηριότητα το άτομο γίνεται οργανικό μέλος της κοινωνίας και εργάζεται για την ευστάθεια και την πρόοδό της. Ο γιατρός, ο δικηγόρος, ο μηχανικός, ο πλοίαρχος δίνονται στο επάγγελμά τους ακόμη και όταν δεν το χρειάζονται για βιοπορισμό ή κοινωνική προβολή, γιατί αισθάνονται ότι δεν είναι μόνο ο χρόνος της ζωής τους που θα αδειάσει, ούτε μόνο η κοινωνική τους υπόσταση που θα γίνει ανάπηρη αν το εγκαταλείψουν, αλλά ότι κάτι μέσα στο κοινωνικό σώμα θα πάει άσχημα, εάν δεν κάνουν όπως εκείνοι ξέρουν και μπορούν τη δουλειά τους.

7.      Αν θέλετε να βγάλετε συμπεράσματα για τη φιλία παρατηρήστε πρώτα τους νέους: ο φίλος είναι ο παραστάτης που θα ενθαρρύνει και θα βοηθήσει τον νέο άνθρωπο να μην κάνει σφάλματα (ανοησίες, αστοχίες, απρέπειες), ο οδηγός στο σωστό δρόμο, ο επίκουρος στις κακοτοπιές της ζωής. Έπειτα, τους πολύ ηλικιωμένους: αυτοί χρειάζονται την παρηγοριά, την περίθαλψη, τη φροντίδα του φίλου, επειδή δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες τους από σωματική ανεπάρκεια ή πνευματική αδυναμία. Τέλος, εκείνους που βρίσκονται στην ακμή της ηλικίας τους, ο φίλος είναι βοηθός στις καλές πράξεις, σύμβουλος και συνεργάτης στα ενάρετα έργα. Η φιλία, επομένως, είναι αναγκαιότατο αγαθό για κάθε ηλικία.

6. Να γράψετε τους τρόπους και τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιούνται στις παραγράφους που ακολουθούν:

Ο πόλεμος άρχισε να χάνει ένα μέρος από την ομορφιά του από τότε που ο άνθρωπος μπόρεσε να αντικαταστήσει τα αγχέμαχα με τα εκηβόλα όπλα. Ήδη κατά την πρώτη παγκόσμια σύρραξη οι πολεμιστές που αδρανούσαν μέσα στα χαρακώματα της Ανατολικής Γαλλίας, μέσα στη λάσπη, αυτοί οι τυφλοπόντικοι, οι τρωγλοδύτες, νοσταλγούσαν ένα θάνατο, που θα είχε κάποια ευγενικότερη όψη και θρηνούσαν την απώλεια του προσωπικού ηρωισμού. Το άτομο το έχει αντικαταστήσει η μάζα, αυτός ο φοβερός πολτός.

 

Εμείς τι κάνουμε; τι μπορούμε να προσθέσουμε ή να αφαιρέσουμε από την σκληρή αυτή πραγματικότητα του νέου βιομηχανικού κράτους; Μήπως μέσα από την απάτη αυτή, σε βάρος μας και σε βάρος των καταναλωτών, συμβάλουμε στη συντήρηση και επιδείνωση του καταπιεστικού μηχανισμού; έχουμε ευκαιρίες για κάτι παρόμοιο; εάν δεν μπορούμε να συμβάλλουμε στην κάθαρση, ας σταματήσουμε το βρόμισμα. Αν συνεχιστεί αυτή η ψυχική εξαθλίωση , δε θα μείνει περιθώριο ούτε γι’ αυτό που σήμερα βαφτίζουμε «αναγκαίο κακό». Μας μάθανε να μεταφράζουμε το στοχασμό σε χρήμα, την εφεύρεση σε χρήμα, την ευτυχία σε χρήμα, τη δυστυχία του γείτονα σε δική μας καλοπέραση. Χάσαμε κάθε εκτίμηση για τον εαυτό μας και κάθε επαφή με τις ανθρώπινες αξίες.

Στη συντριπτική τους πλειονότητα, οι φοιτητές του εξωτερικού επιστρέφουν στη χώρα μας μετά την αποπεράτωση των σπουδών τους, με εξαίρεση ίσως τους πολύ καλούς που μένουν  οριστικά ή για μεγάλα διαστήματα έξω. Όλοι αυτοί προστίθενται στον αριθμό των πτυχιούχων των ελληνικών τριτοβάθμιων ιδρυμάτων που ζητούν – μάταια αρκετές φορές – εργασία. Έτσι διογκώνεται η αναντιστοιχία μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης πτυχιούχων και ενισχύονται τα φαινόμενα του κορεσμού των κλάδων ανεργίας.

Σημαντικό είναι το ποσοστό αποφοίτων Λυκείου που στρέφονται, μετά την αποτυχία εισαγωγής τους στα ελληνικά Ανώτερα και Ανώτατα Εκπαιδευτικά ιδρύματα, προς τα ιδρύματα του εξωτερικού. Ορισμένοι μάλιστα προσανατολίζονται από την αρχή προς αυτά. Σύμφωνα με τα στοιχεία της τράπεζας της Ελλάδος οι Έλληνες φοιτητές στο εξωτερικό που έπαιρναν από την Ελλάδα συνάλλαγμα για σπουδές ήταν το 1985 28754, το 1990 32068 και το 1992 29291.

Και βέβαια όποιος μισεί αυτούς που οι άλλοι ευσπλαχνίζονται, από ποια κακία νομίζετε ότι ένας τέτοιος άνθρωπος θα μπορούσε να απέχει; γιατί δε με συκοφαντεί για χρήματα ούτε θέλει να με δεχθεί ως εχθρό του. Εξαιτίας της κακίας του ούτε εχθρό ούτε φίλο μου τον είχα ποτέ ως τώρα. Είναι πλέον φανερό, κύριοι βουλευτές, ότι με φθονεί, γιατί , αν και έχω πέσει σε τέτοια συμφορά, είμαι καλύτερος πολίτης από αυτόν.

7. Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β (ένα στοιχείο της στήλης Α αντιστοιχεί σε περισσότερα από ένα στοιχεία της στήλης Β και αντιστρόφως). Ι: ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑ

ΙΙ: ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ

1Α. Η σωστή επιλογή απορροφητήρα για να μη σας πάρουν μυρωδιά. 2Β. Όταν τα ανταλλακτικά δεν είναι γνήσια είναι επικίνδυνα. Γι’ αυτό, όταν αγοράζετε ένα ανταλλακτικό για το αυτοκίνητό σας, κύριο κριτήριο της επιλογής σας δεν πρέπει να είναι μια πρόσκαιρη δελεαστική τιμή αλλά η γνησιότητα και η αυθεντικότητα. Κάθε γνήσιο ανταλλακτικό ERMIS ελέγχεται εξονυχιστικά στα εργαστήρια της εταιρίας πριν τεθεί στη διάθεσή σας. Έτσι, εξασφαλίζεται η ποιότητα, η ασφάλεια, η σωστή λειτουργία και η διατήρηση της υψηλής αξίας μεταπώλησης κάθε αυτοκινήτου ERMIS. Προσοχή λοιπόν στις απομιμήσεις. 3Γ. Είμαι συλλέκτης έργων τέχνης. Προσπαθώ να προστατεύω τα έργα μου από φθορές και αλλοιώσεις. Γιατί αυτά τα πλάσματα είναι πολύ ευαίσθητα. Με τα κλιματιστικά KLIMA μπορώ να τους εξασφαλίζω τις ιδανικές συνθήκες που χρειάζονται. 4 Δ. Κοίταξε το ρολόι της. Ευτυχώς, υπήρχε χρόνος για ένα καλό πρωινό, πριν ξεκινήσει η μέρα, που προβλεπόταν γεμάτη και έντονη -ως συνήθως. Λίγα λεπτά αργότερα το τραπέζι γέμισε με χρώματα και μυρωδιές. Ήταν μια συνήθεια που την απέκτησε από την εποχή που ήταν φοιτήτρια. Μόνο που τώρα μαζί με τα αυγά, τις φρυγανιές και τη μαρμελάδα υπήρχε και η τελευταία της ανακάλυψη: ο νέος χυμός καρότου! 5 Ε.Έπιπλα ΟΙΚΟΣ. Αρμονική συνύπαρξη τέχνης και τεχνικής. Το τελειότερο ΟΙΚΟΣύστημα. Ένα με σας, ένα με τον χώρο σας, ένα με τις απαιτήσεις σας.

Μήνυμα που α1. αναπτύσσεται με μονόλογο / διάλογο β2. χρησιμοποιεί αφήγηση γ3. στηρίζεται σε τεχνάσματα / ευρήματα δ 4. προσφέρει επιχειρήματα

8. α. Παρατηρήστε τη συχνότητα με την οποία χρησιμοποιούνται οι ρηματικοί τύποι «πρέπει» και «οφείλει». Εξετάστε αν τα επιχειρήματα που τεκμηριώνουν αυτή τη δεοντολογία είναι ισχυρά και δικαιολογήστε την απάντησή σας.

β. Να τεκμηριώσετε ότι το κείμενο αυτό έχει τα χαρακτηριστικά του πολιτικού λόγου.

Πώς θέλει ο Χίτλερ τη διαπαιδαγώγηση των νέων

Η διαπαιδαγώγησή μου είναι σκληρή. Η αδυναμία πρέπει να διώχνεται με μαστίγιο. Στα σχολεία μου θα ανδρωθεί μια νεολαία που θα αλλάξει τον κόσμο. Θέλω μια νεολαία απότομη και σκληρή. Η νεολαία οφείλει να συγκεντρώνει όλα αυτά τα στοιχεία. Πρέπει να υπομένει τον πόνο. Δεν πρέπει να υπάρχει σ’ αυτήν κανένα ίχνος αδυναμίας ή τρυφερότητας. Το ελεύθερο και υπέροχο αγρίμι πρέπει να ξαναλάμψει στα μάτια της. Δυνατή και όμορφη, έτσι ονειρεύομαι τη νεολαία μου. Θα είναι ικανή να πραγματοποιεί όλες τις φυσικές ασκήσεις. Θέλω να δημιουργήσω μια αθλητική νεολαία. Αυτός είναι ο πρώτος και κυριότερος στόχος. Έτσι θα κατορθώσω να εξαλείψω χιλιετηρίδες ανθρώπινης υποτέλειας. Έτσι θα έχω μπροστά μου τον καθαρό και ευγενικό καρπό της φύσης. Έτσι θα αναδημιουργήσω τον άνθρωπο. Δε θέλω πνευματική καλλιέργεια. Η επιστήμη θα διέφθειρε τη νεολαία μου. Αυτό που θα προτιμούσα είναι ό,τι μαθαίνει να το εφαρμόζει στο παιχνίδι. Αλλά οφείλει να μάθει να αυτοκυριαρχείται. Θέλω να μάθει να νικά, και στις σκληρότερες δοκιμασίες, το φόβο και το θάνατο. Αυτό είναι το ύψιστο κατόρθωμα μιας ηρωικής νεολαίας, απ’ αυτή θα ξεπηδήσει ο ελεύθερος άνθρωπος, μέτρο και κέντρο του κόσμου, ο άνθρωπος δημιουργός, ο άνθρωπος Θεός. Στο σχολείο μου θα λατρεύεται η εικόνα του ωραίου και αυτοκυρίαρχου ανθρώπου.

(Απόσπασμα από το βιβλίο του Ράουσιγκ Συνομιλίες με τον Χίτλερ. Παρατίθεται στο βιβλίο των Σκουλάτου Β., Δημακόπουλου Ν. και Κόνδη Σ., Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη, τεύχος Γ΄, Γ΄ Λυ-κείου, Ο.Ε.Δ.Β., σ. 187)

9. Να διαβάσετε το παρακάτω κείμενο και να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν:

Το τελειότερο όργανο που γνωρίζουμε σε ολόκληρο το Σύμπαν είναι τα 1.200 γραμμάρια της πολτώδους ουσίας η οποία βρίσκεται στριμωγμένη ανάμεσα στα οστά του κρανίου μας. Χρειάστηκαν κάπου 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια και συνάψεις περίπου 100 δισεκατομμυρίων νευρικών κυττάρων για να φθάσουμε σήμερα στο σημείο να αναρωτιόμαστε τι είναι συνείδηση, πώς σκεφτόμαστε, πώς λειτουργεί η μνήμη, πού και με ποιον τρόπο αποθηκεύονται οι τόσες εικόνες και οι ήχοι που πλημμυρίζουν τη ζωή μας; Τέλος, χρειάστηκαν όλα αυτά για να θέσουμε ίσως το πιο παράδοξο υπαρξιακό ερώτημα στον εαυτό μας: μπορούμε να ερμηνεύσουμε το μυαλό μας χρησιμοποιώντας το ίδιο το μυαλό μας; Είναι δυνατόν το υποκείμενο αυτής της διαδικασίας να αποτελεί ταυτόχρονα και το αντικείμενό της;

Είναι, απαντάει ο Δημήτρης Νανόπουλος, που πιστεύει ότι στον επόμενο αιώνα θα κατανοήσουμε τις λειτουργίες του εγκεφάλου. Τα τελευταία πέντε χρόνια η δουλειά του γνωστού καθηγητή Θεωρητικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας και ακαδημαϊκού έχει επικεντρωθεί στη λειτουργία του εγκεφάλου και ειδικότερα στον μηχανισμό της μνήμης.

«Αυτό που μας διαφοροποιεί από τα ζώα -λέει- είναι η μνήμη. Χωρίς τη μνήμη δεν θα υπήρχε πολιτισμός. Γενικά ξέρουμε πώς λειτουργεί ο μηχανισμός της. Εκείνο όμως που δεν ξέραμε ως τώρα είναι ποια φυσική διεργασία συντελείται μέσα στον εγκέφαλο. Με άλλα λόγια, ξέρουμε ότι για να έχουμε μνήμη είναι σαν να γυρίζουμε προς τα πίσω (rewind) κάποια ταινία, αλλά δεν ξέρουμε ακριβώς πώς αυτή η ταινία γυρίζει προς τα πίσω.»

Η βασική σκέψη στην οποία στηρίζει το θεωρητικό του μοντέλο ο κ. Νανόπουλος είναι η εξής: οτιδήποτε μπαίνει στο μυαλό μας με τη μορφή εξωτερικού σήματος κάπου εγγράφεται. Είναι το έγγραμμα των νευροβιολόγων. Για να εγγραφεί όμως κάποιο έγγραμμα, κάτι θα πρέπει να αλλάζει φυσικά και δομικά τον εγκέφαλό μας. Αυτές ακριβώς τις φυσικοχημικές αλλαγές του εγκεφάλου προσπαθούν να εντοπίσουν ο κ. Νανόπουλος και οι συνεργάτες του. Πρόκειται βασικά για μια φυσικοχημική αποκωδικοποίηση της λειτουργίας της

μνήμης. Αυτές τις αλλαγές τις έχουν εντοπίσει στα βασικά συστατικά του κυτταροσκελετικού τού εγκεφάλου. Αυτά τα συστατικά είναι κυλινδρικά μικροσωληνίδια που έχει αποδειχθεί ότι είναι δομές διάδοσης πληροφορίας. Μεταξύ τους συνδέονται με κόμβους, όπως τα σύρματα ενός πλέγματος, με τη διαφορά ότι αυτοί οι κόμβοι αλλάζουν συνεχώς θέση δημιουργώντας νέες δομές και άρα σκέψη.

«Μπορούμε να παρομοιάσουμε τα μικροσωληνίδια με τις χορδές μιας κιθάρας. Κάθε φορά η νότα που ακούς εξαρτάται από τη θέση στην οποία θα έχεις βάλει τα δάκτυλά σου. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τα μικροσωληνίδια. Η πληροφορία που θα μεταδοθεί είναι διαφορετική αν η θέση των κόμβων είναι στη μία ή στην άλλη θέση. Έτσι, κάθε διάταξη αυτών των κόμβων πάνω στο πλέγμα των μικροσωληνιδίων αντιστοιχεί σε συγκεκριμένη πληροφορία. Η διάταξη αυτή αποκτά δομή και παραμένει εκεί ως «μνήμη». Η συγκεκριμένη αυτή μνήμη ανακαλείται κάθε φορά που έρχεται από έξω παρόμοιο σήμα, όχι αναγκαστικά ίδιο. Για να ανακαλέσει μια μνήμη ο ανθρώπινος εγκέφαλος αρκείται σε λίγες πληροφορίες και αυτή είναι η διαφορά του από τους υπολογιστές. Λ.χ., αν σε δω από μακριά, ακόμη και αν δεν σε διακρίνω καλά, ο εγκέφαλός μου χρειάζεται λίγες πληροφορίες για να σε αναγνωρίσει. Ένας υπολογιστής χρειάζεται να «δει» και την τελευταία παραμικρή λεπτομέρεια για να σε αναγνωρίσει.»

(Άρθρο, συντομευμένο και ελαφρά διασκευασμένο, του Ν. Γιώτη με τίτλο «Εγκέφαλος: το απόλυτο μηχάνημα», στην εφημερίδα «Το Βήμα», 23.5.99)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

α) Ο λόγος στο ανωτέρω κείμενο είναι κυρίως περιγραφικός, ερμηνευτικός ή αποδεικτικός; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

β) Γιατί, κατά τη γνώμη σας, ο λόγος είναι κυρίως περιγραφικός, ερμηνευτικός ή αποδεικτικός; Στην απάντησή σας να συνυπολογίσετε το είδος και τον σκοπό του κειμένου, το θέμα του, τον τίτλο του, καθώς και το είδος της ερευνητικής δραστηριότητας του επιστήμονα.

γ) Να σημειώσετε τις ειδικές λέξεις (ειδικό λεξιλόγιο) που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας.

10. Να διαβάσετε το παρακάτω κείμενο και να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν:

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΨΥΧΡΑΙΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΙΟΥΜΟΡ

Είναι γενικώς αποδεκτό στους γιατρούς και τους ψυχολόγους ότι η συμπεριφορά μας μέσα στο αυτοκίνητο έχει τάσεις προς επιθετικότητα. Επίσης έχει αποδειχθεί πειραματικά σε ανθρώπους, αλλά και σε ζώα, ότι, αν περιοριστεί ο ζωτικός χώρος που τους χρειάζεται, αυξάνεται η επιθετικότητά τους. Και να το πούμε πιο απλά: αν κάποιος σάς κάνει σφήνα με το αυτοκίνητο και βρεθεί μπροστά σας ξαφνικά, αυτός προσβάλλει τον ζωτικό σας χώρο και η αντίδρασή σας θα είναι «φυσιολογικά» επιθετική! Μπορείτε όμως, όπως όλοι μας, να ξεπεράσετε αυτή τη επιθετικότητα. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να γίνουμε εμείς καλύτεροι, αλλά και να επηρεάσουμε θετικά το περιβάλλον μας.

Το πρώτο βήμα είναι να παρατηρήσουμε τον εαυτό μας σε συνθήκες οδήγησης στην πόλη. Αν δούμε κάτι που δεν μάς αρέσει καθόλου, θα πρέπει να προβληματιστούμε και να δοκιμάσουμε να το αλλάξουμε! Όχι μόνο για να βελτιώσουμε την κατάσταση στην κυκλοφορία αλλά και για να γίνουμε εμείς οι ίδιοι καλύτεροι. Γιατί δεν είμαστε διαφορετικοί στο τιμόνι απ’ ό,τι στη ζωή μας: ένας ευγενικός οδηγός είναι και ένας καλός και υπομονετικός πατέρας.

Το επόμενο στάδιο είναι να αντιμετωπίσουμε το κυκλοφοριακό χάος ως μία άσκηση ψυχραιμίας και αυτοπειθαρχίας. Δεν χρειάζεται να παρασυρόμαστε από τις συνθήκες που επικρατούν στο περιβάλλον μας. Αν όλοι ουρλιάζουν, κτυπούν τις κόρνες και ανεβαίνουν στα πεζοδρόμια, δεν μας βοηθάει να τους ακολουθήσουμε. Δεν λύνουν το πρόβλημα αυτές οι αντιδράσεις. Αντίθετα, το χειροτερεύουν και διαταράσσουν και την ψυχική μας κατάσταση. Από την άλλη πλευρά, είναι και σπάταλη ενέργειας.

Για να ξεπεράσετε τα δύσκολα, δοκιμάστε το χιούμορ, παίξτε στο κασετόφωνο απαλή μουσική, αποφύγετε να οδηγήσετε όταν είστε από πριν εκνευρισμένοι. Αν κάποιος σας «κλείσει», σας πάρει τη σειρά, σας συμπεριφερθεί ανάγωγα, μη δώσετε σημασία, μην περάσετε στην αντεπίθεση. Μπορεί απλώς να έκανε λάθος εκτίμηση ή να βρίσκεται σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση, ή και να σάς προξενήσει ζημιά μεγαλύτερη από όση περιμένατε! Με όλα αυτά δεν σάς συνιστούμε να γίνετε «πρόβατα», δεν ζητάμε να αποδεχθείτε τις κακές συνθήκες που επικρατούν στη χώρα μας, αλλά να διαφυλάξετε τη δική σας ισορροπία απέναντι στο χάος.

Η οδήγηση είναι κοινωνική εμπειρία, εξασκήστε λοιπόν την κοινωνικότητά σας με τον καλύτερο τρόπο. Ένας μόνο οδηγός που σέβεται τον εαυτό του και τους άλλους μπορεί να κάνει τη διαφορά, μπορεί να βελτιώσει τις συνθήκες κίνησης στην πόλη. Ναι! Και ο ένας κάνει τη διαφορά. Δείτε το σαν την προσωπική σας συμβολή στην κοινωνία μας. Εμείς δημιουργούμε το πρόβλημα, μη το ξεχνάτε! Εμείς είμαστε το περιβάλλον που ζούμε, εμείς καθορίζουμε το αποτέλεσμα. Από αύριο θα είναι όλα καλύτερα, έτσι δεν είναι;

(Από άρθρο στην εφημερίδα «Τα Νέα», 19.4.99)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Να εντοπίσετε τα χωρία του κειμένου, όπου ο συντάκτης προσπαθεί

α) να εξηγήσει και β) να πείσει. Να προσδιορίσετε αυτά τα χωρία, σημειώνοντας τις λέξεις ή φράσεις με τις οποίες αρχίζουν και τελειώνουν.

2. Να διακρίνετε τα γλωσσικά μέσα με τα οποία ο συντάκτης επιχειρεί να πείσει (π.χ. έγκλιση ρήματος, σημεία στίξης, επαναλήψεις λέξεων ή και συντακτικών σχημάτων).

3. Σε ποιο σημείο του κειμένου έχουμε επίκληση σε αυθεντία και ποια άλλα είδη τεκμηρίων παρατηρείτε στο κείμενο; Να προσδιορίσετε τα αντίστοιχα χωρία σημειώνοντας τις λέξεις ή φράσεις με τις οποίες αρχίζουν και τελειώνουν.