Αδίδακτο κείμενο: προτεινόμενο κριτήριο αξιολόγησης

Εἰ μὲν ἐγνώκατ’, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τί βέλτιστον ὂν τυγχάνει πρᾶξαι περὶ τῶν παρόντων, ἁμάρτημα τὸ συμβουλεύειν προτιθέναι· ἃ γὰρ αὐτοὶ πρὶν ἀκοῦσαι δοκιμάζετε συμφέρειν, τί δεῖ ταῦτ’ ἀκούοντας μάτην ἐνοχλεῖσθαι; εἰ δὲ σκοπεῖτε καὶ βουλεύεσθ’ ὡς ἐκ τῶν ῥηθησομένων δοκιμάσαι δέον, οὐκ ὀρθῶς ἔχει τὸ κωλύειν τοὺς βουλομένους λέγειν. παρὰ μὲν γὰρ τῶν ὅλως ἀποστερεῖσθ’ ἐκ τοῦ τοῦτο ποιεῖν, εἴ τι χρήσιμον ἐντεθύμηνται· τοὺς δ’ ἀφέντας ἃ τυγχάνουσιν ἐγνωκότες, ὧν ὑμᾶς ἐπιθυμεῖν οἴονται, ταῦτα ποιεῖτε συμβουλεύειν. ἔστιν δ’ ἁμαρτάνειν μὲν βουλομένων τὸ συναναγκάζειν τὸν παριόνθ’ ἃ βούλεσθε λέγειν, βουλευομένων δ’ ἀκούσαντας ἃ γιγνώσκει σκοπεῖν, κἄν τι καλῶς ἔχῃ, χρῆσθαι. λέγω δὲ ταῦτ’ οὐκ ἐναντία τοῖς ὑμῖν ἀρέσκουσιν μέλλων παραινεῖν, ἀλλ’ ἐκεῖν’ εἰδώς, ὅτι ἂν μὲν μὴ ἐθελήσητε τῶν ἀντιλεγόντων ἀκοῦσαι, ἐξηπατῆσθαι φήσουσιν ὑμᾶς, ἂν δ’ ἀκούσαντες μὴ πεισθῆτε, ἐξεληλεγμένοι παραχρῆμ’ ἔσονται τὰ χείρω παραινοῦντες.

Δημοσθένους, Προοίμια, 10, 1-2

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1.      Να μεταφράσετε το παραπάνω κείμενο στα νέα ελληνικά.

ΜΟΝΑΔΕΣ 20

2.      Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται:

      ·         ὂν: τη δοτική του πληθυντικού αριθμού

      ·         ἁμάρτημα: την αιτιατική του πληθυντικού αριθμού

      ·         ἃ: τον αντίστοιχο τύπο στο θηλυκόγένος

      ·         ὀρθῶς: τον υπερθετικό βαθμό

      ·         τὰ χείρω: την αιτιατική του ενικού αριθμού στο θηλυκό γένος

      ·         πρᾶξαι: το γ’ ενικό πρόσωπο της ευκτικής του ίδιου χρόνου

      ·         συμφέρειν: το απαρέμφατο του αορίστου β’.

      ·         ἐνοχλεῖσθαι: το γ’ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού στην   ενεργητική φωνή

      ·         λέγειν: το β’ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του αορίστου β’.

      ·         φήσουσιν: το β’ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα.

ΜΟΝΑΔΕΣ 10

3.      α) Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους εξής τύπους του κειμένου: Ἀθηναῖοι, μάτην, ἁμαρτάνειν, εἰδώς.

ΜΟΝΑΔΕΣ 4

β) «ἐξηπατῆσθαι φήσουσιν ὑμᾶς»: να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ.

ΜΟΝΑΔΕΣ 2

γ) «ἂν μὲν μὴ ἐθελήσητε τῶν ἀντιλεγόντων ἀκοῦσαι», «ἂν δ’ ἀκούσαντες μὴ πεισθῆτε»: να γράψετε την απόδοση καθεμιάς από τις προτάσεις που σας δόθηκαν και να αναγνωρίσετε τους υποθετικούς λόγους που σχηματίζονται.

ΜΟΝΑΔΕΣ 4

Σόνια Σιούτη, φιλόλογος

Άσκηση στα παραθετικά επιθέτων-επιρρημάτων της αρχαίας ελληνικής

Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με τους κατάλληλους τύπους:

ΘΕΤΙΚΟΣ	ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ	ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
εὖ
πτωχοὶ
		θερμότατα (επίρρημα)
	αἰσχίονος (θηλυκό)
τῆς ἰδίας
		πλεῖστος
		χειρίστους
	μᾶλλον
ἡδέως
		πρῶτος
βαρέως
	ἀληθέστερον (επίρρημα)
	κατωτέρω
		παλαίτατα
τὰ ἔντιμα
ψευδὴς
		ξηροτάτου (ουδέτερο)
	εὐδαιμονέστερος
φίλης
τὸν ἁπλοῦν
	αἱ μείζους
ἀγαθῆς
		καλλίστης
	ὁ θάττων
πένης

Ασκήσεις στα ουσιαστικά και στις αντωνυμίες της αρχαίας ελληνικής

1.      Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται:

·         ἄνδρες: την κλητική του ενικού και τη δοτική του πληθυντικού αριθμού

·         ῥήτορες: την ονομαστική και την κλητική του ενικού αριθμού

·         τυραννίσι: την αιτιατική και την κλητική του ενικού αριθμού

·         Ἀθηναίου: την ονομαστική του πληθυντικού αριθμού

·         μνῶν: τις πλάγιες πτώσεις του ενικού αριθμού

·         δυνάμεσι: την αιτιατική του ενικού αριθμού

·         φρόνησις: τη δοτική του ενικού αριθμού

·         χρέους: την ονομαστική και την αιτιατική του πληθυντικού αριθμού

·         χρήματος: την κλητική του ενικού αριθμού

·         περίπλους: την ίδια πτώση στον άλλο αριθμό

2.      Να κλίνετε τους παρακάτω τύπους σε ενικό και πληθυντικό αριθμό: ἡ ἔρις, ὁ Ἑτεοκλῆς, ὁ ἡγεμών, ὁ πρεσβευτής, ἡ στρατεία, ἡ στρατιά, ἡ δόξα, τὸ δεσμωτήριον, ὁ δεσπότης, ἡ ναῦς.

3.      Να αναγνωρίσετε γραμματικά τους υπογραμμισμένους τύπους των παρακάτω κειμένων και στη συνέχεια να τους μεταφέρετε στην αντίστοιχη πτώση στον άλλο αριθμό:

      οἱ μὲν γὰρ διὰ τὸ ἀκίνδυνον αὐτοῖς εἶναι τὸν ἀγῶνα ῥᾳδίως ὅ,τι ἂν βούλωνται λέγουσι καὶ καταψεύδονται, οἱ δὲ κρινόμενοι διὰ τὸν φόβον πολλὰ καὶ τῶν πεπραγμένων αὐτοῖς εἰπεῖν ἐπιλανθάνονται. Ἔπειτα οἱ μὲν ἐπειδὰν πρότερον λόγον λάβωσιν, οὐ μόνον ἃ ἔχουσιν αὐτοὶ δίκαια περὶ τοῦ πράγματος λέγουσιν, ἀλλὰ συσκευάσαντες λοιδορίας ψευδεῖς κατὰ τῶν κρινομένων ἐξιστᾶσιν τῆς ἀπολογίας.

      ἐπὶ μὲν δὴ τῶν Ἑλληνικῶν ἦσαν τοιοῦτοι· ἐν δὲ τοῖς κατὰ τὴν πόλιν αὐτὴν θεάσασθ’ ὁποῖοι, ἔν τε τοῖς κοινοῖς κἀν τοῖς ἰδίοις. δημοσίᾳ μὲν τοίνυν οἰκοδομήματα καὶ κάλλη τοιαῦτα καὶ τοσαῦτα κατεσκεύασαν ἡμῖν ἱερῶν καὶ τῶν ἐν τούτοις ἀναθημάτων, ὥστε μηδενὶ τῶν ἐπιγιγνομένων ὑπερβολὴν λελεῖφθαι.

Σόνια Σιούτη, φιλόλογος

Διάλογος και δημοκρατία

Η λέξη διάλογος αποπνέει δύναμη, κινητήριο δύναμη, λόγου και σκέψης. Είναι μία δύναμη που φαίνεται, γίνεται απτή μέσα από την ανάληψη ρόλων, ελεύθερων και ισότιμων συνομιλητών, ικανών να κινούνται ευέλικτα μεταξύ θέσης και αντίθεσης, σε κλίμα αμοιβαίου σεβασμού. Ετυμολογικά η λέξη «διάλογος» σημαίνει συζήτηση, συνομιλία. Ο στόχος της συνομιλίας εντοπίζεται στην προσπάθεια άσκησης πειθούς στο συνομιλητή, μέσω του λόγου και των λογικών επιχειρημάτων και όχι μέσω της επιβολής της μίας άποψης, μέσω διαταγών, απειλής ή εκβιασμού. Η ωφέλεια του υγιούς διαλόγου είναι αναμφισβήτητα μεγάλη. Ο Fr. Bhoer λέει χαρακτηριστικά «Γίνεται κανείς σοφότερος από το διάλογο μίας ώρας παρά από τη σκέψη μίας ημέρας».

Δυστυχώς σήμερα είναι αρκετά τα παραδείγματα έλλειψης διαλόγου και επικράτησης πλήρους αδιαλλαξίας, απροθυμίας δηλαδή για συμβιβασμό απέναντι στην αντίθετη άποψη. Ο διάλογος στην εποχή μας έχει πολλές φορές επιθετική όψη, εμφανίζεται απρόθυμος να επενδύσει με διαφορετικές οπτικές ένα θέμα, τουναντίον προσπαθεί να «διαλύσει» τη διαφορετική θέση, ως εχθρική και ανεπιθύμητη.

Θα ήταν χρήσιμο λοιπόν να ξαναθυμηθούμε σε γενικές γραμμές τις αξίες της ανάπτυξης ενός υγιούς και γόνιμου διαλόγου, της άσκησης του θεμελιώδους αυτού δημοκρατικού δικαιώματος και να ανακαλύψουμε πόσες διαφορετικές δυνατότητες έχουμε σήμερα να διαλεχθούμε ελεύθερα και δημιουργικά.  

Η λέξη διαλεκτική προέρχεται από τη λέξη «διαλέγομαι», που σημαίνει διεξάγω συζήτηση. Στην αρχαιότητα με τη Διαλεκτική εννοούσαν την τέχνη να καταφέρνει κάποιος να φτάνει στην αλήθεια, μέσω τις σύγκρουσης αντιθέτων απόψεων και της λογικής αμφισβήτησης. Λέγεται ότι πρώτος που δημιούργησε και εξάσκησε τη τέχνη αυτή ήταν ο Ζήνων ο Ελεάτης και στη συνέχεια την ανέπτυξε ο Πλάτων.

Στους νεότερους χρόνους (τέλη του 18^ου αιώνα) εκείνος που εφήρμοσε τη Διαλεκτική ήταν ο γερμανός φιλόσοφος Kant (Καντ) και αργότερα (19^ος αιώνας) ο επίσης γερμανός φιλόσοφος Hegel (Χέγκελ). Κατά την Εγελιανή μάλιστα οπτική η Διαλεκτική διαδικασία είναι εκείνη που κατευθύνει τόσο την ατομική σκέψη όσο και την παγκόσμια ιστορία και ακολουθεί τη διαδρομή: «Θέση» - «Αντίθεση» - «Σύνθεση». Με βάση αυτή την ακολουθία ερεύνησε και επέκτεινε αργότερα ο Marx (Μαρξ) τον Διαλεκτικό Υλισμό του. Αυτή είναι και η διαδικασία την οποία ακολουθούν σήμερα όλες οι επιστήμες, για την πρόοδο της γνώσης.

Πέρα από τη Διαλεκτική που ανέπτυξαν Kant, Hegel και Marx είναι σημαντικό σήμερα να κατανοήσουμε πρωτίστως τις αξίες του διαλόγου ως δημοκρατικής διαδικασίας. Ο δημοκρατικός διάλογος εξασφαλίζει την ελευθερία της σκέψης και του λόγου και κατοχυρώνει την ίδια τη δημοκρατία. Για τη διεξαγωγή ενός δημοκρατικού διαλόγου αρκεί οι συνομιλητές να έχουν επιχειρήματα, εμπιστοσύνη μεταξύ τους, ταπείνωση, ευγένεια, ειλικρίνεια και αμοιβαίο ενδιαφέρον, ώστε να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη αυτής της διαδικασίας. Όπως τόνισε σχετικά, (εν όψει της γιορτής της δημοκρατίας, 15 Σεπτεμβρίου 2012), ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Martin Schulz «ο διάλογος και η άρνηση των αποκλεισμών είναι τα βασικά συστατικά κάθε πολιτικής κουλτούρας, που βασίζεται στην ανοχή και τον αμοιβαίο σεβασμό. Ο διάλογος μεταξύ πολιτικών δυνάμεων και μεταξύ πολιτικών και πολιτών είναι αναγκαίες συνθήκες για την εξεύρεση αποτελεσματικών λύσεων».

Ο διάλογος ως πρακτική ήταν αναγκαίος και για τον Αθηναίο πολίτη στο πλαίσιο της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας. Ο πολίτης της Αθήνας έπρεπε να συμμετέχει, να είναι σε θέση να αγορεύει στο ευρύ κοινό και να το πείθει μέσω του λόγου στην «Εκκλησία του Δήμου». Ο κάθε πολίτης έπρεπε να έχει την ικανότητα της ομιλίας και μάλιστα ενώπιον εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών, με τους οποίους μοιραζόταν το δημοκρατικό πολίτευμα και συγκροτούσε την Αθηναϊκή Πολιτεία. Ακόμα και στα δικαστήρια όλοι οι πολίτες μπορούσαν, αν ήθελαν, να επεμβαίνουν, να παρεμβαίνουν και να διαφωνούν με δικά τους επιχειρήματα. Ο κήρυκας εκεί ρωτούσε από το βήμα: «τις αγορεύειν-βούλεται»; Δηλαδή: «ποιός έχει γνώμη, που ωφελεί και θέλει να την εκφράσει»; Η φήμη της Αθήνας καθιερώθηκε στον τομέα του λόγου τόσο ώστε οι Ρωμαίοι που επιθυμούσαν να διδαχθούν ρητορική πήγαιναν στην Αθήνα για σπουδές.

Ξεχασμένα μεγαλεία θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς σήμερα, αντιμετωπίζοντας με απογοήτευση τη σημερινή κατάσταση και το έλλειμμα διαλόγου και γνήσιων δημοκρατικών διαδικασιών. Αυτή είναι η απαισιόδοξη πλευρά, η οποία υπάρχει και θα συνεχίσει να υπάρχει αν ο λαός δεν αποκτήσει πυγμή, δύναμη μέσω του λόγου του. Οι ευκαιρίες είναι πολλές και όταν αξιοποιηθούν κατάλληλα θα αποκτήσουν τη δύναμη της επιβολής, για την ανατροπή της νοσηρής πραγματικότητας απέναντι στο διάλογο και την ελευθερία.

Σήμερα ευκαιρίες για γόνιμο διάλογο μπορεί να αναπτύξει ένας πολίτης μέσα από:

• Τη συμμετοχική δημοκρατία, η οποία προϋποθέτει το διάλογο και την ευρεία εμπλοκή των πολιτών στην διεύθυνση και διαχείριση των πολιτικών τους υποθέσεων. Η ίδια η δημοκρατία προϋποθέτει την ανοιχτή και απρόσκοπτη συζήτηση.
• Τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών οι οποίες για να λειτουργήσουν παραγωγικά προϋποθέτουν επίσης το διάλογο και την ενεργητική παρουσία όλων των εμπλεκομένων με προτάσεις, θέσεις και αντιθέσεις.
• Τα νέα ψηφιακά μέσα επικοινωνίας τα οποία αξιοποιούν το διαδίκτυο ως μέσο (π.χ. κοινωνικά δίκτυα, προσωπικά ιστολόγια-blogs κλπ) και προσφέρουν αμεσότητα συμμετοχής, θεμελίωση του διαλόγου, πολυφωνία και αποτελούν ταυτόχρονα παράγοντες που ευνοούν τη δημοκρατία και ενδυναμώνουν τους δημοκρατικούς θεσμούς. Μέσω του διαδικτύου μπορεί να αναπτυχθεί ένας γόνιμος διάλογος μεταξύ ατόμων ανεξαρτήτου διακρίσεων και να ευνοηθεί η ελεύθερη έκφραση και η ανταλλαγή απόψεων, η επικοινωνία χωρίς προκαταλήψεις και περιορισμούς.

Ειδική μνεία πρέπει να γίνει στα προσωπικά ιστολόγια – blogs τα οποία ως μέσα διαδικτυακής επικοινωνίας και διαλόγου αναδεικνύουν την προσωπικότητα και το λόγο του δημιουργού τους. Ο blogger μέσω του υλικού που καταχωρεί στο προσωπικό του ιστολόγιο (άρθρα, εικόνες, ήχοι, σκέψεις, σχόλια κ.α.) μετατρέπεται σε ενεργό πολιτικό ον ικανό να κινήσει και να συνδιαμορφώσει το κοινωνικό και πολιτιστικό γίγνεσθαι της εποχής του.

της Αναστασίας Πρίφτη,
Κοινωνικής Ανθρωπολόγου