Τρίτη 25 Ιουνίου 2013
Ρηματικά επίθετα σε -τέος και -τος
- Τα ρηματικά επίθετα σε -τέος δηλώνουν κάτι που πρέπει να γίνει και αποδίδονται με το δεῖ + το αντίστοιχο απαρέμφατο.
- Τα ρηματικά επίθετα σε –τός μπορούν να δηλώνουν κάτι που είναι δυνατό ή άξιο να γίνει και αποδίδονται με το δυνατὸν / ἄξιόν ἐστι + το αντίστοιχο απαρέμφατο.
- Συνήθως κοντά στα ρηματικά επίθετα υπάρχει η δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου ( δηλ. του ποιητικού αιτίου ).
Με
τα ρηματικά επίθετα σε –τέος η σύνταξη είναι :
1.
προσωπική :
τότε το ρηματικό επίθετο αναλύεται με το δεῖ
+ απαρέμφατο παθητικής φωνής. Η δοτική προσωπική του ενεργούντος
προσώπου θα μετατραπεί σε εμπρόθετο προσδιορισμό του ποιητικού αιτίου (ὑπὸ +
γενική ). π.χ. Ἑορταί τινες νομοθετητέαι ἡμῖν = Δεῖ νομοθετηθῆναι ἑορτάς τινας ὑφ’
ἡμῶν.
2.
απρόσωπη :
τότε το ρηματικό επίθετο αναλύεται με το δεῖ
+ απαρέμφατο ενεργητικής φωνής. Η δοτική προσωπική του ενεργούντος
προσώπου θα μετατραπεί σε υποκείμενο του απαρεμφάτου ( σε αιτιατική ). π.χ.
Μεθεκτέον ἐστὶ τῶν πραγμάτων πλείοσι = Δεῖ μετέχειν πλείονας τῶν πραγμάτων.
ΠΡΟΣΟΧΗ! Αν δεν υπάρχει ενεργητική φωνή (δηλ. αν το
ρήμα είναι αποθετικό) για να σχηματίσουμε το απαρέμφατο, τότε χρησιμοποιούμε
μέσο τύπο με ενεργητική σημασία. π.χ. Ἐπιμελητέον ἐστὶν ὑμῖν τῶν σωμάτων = Δεῖ ἐπιμελεῖσθαι
ὑμᾶς τῶν σωμάτων.
Τα
ρηματικά επίθετα σε –τός έχουν γενικώς παθητική σημασία. Κατά την ανάλυσή τους
ισχύει ό,τι και για τα ρηματικά επίθετα
σε –τέος , μόνο που αποδίδονται με το δυνατὸν / ἄξιόν ἐστι + το αντίστοιχο απαρέμφατο. π.χ.
1.
προσωπική σύνταξη : Διαβατός ἐστιν ἡμῖν ὁ
ποταμὸς = δυνατόν ἐστι διαβαθῆναι τὸν ποταμὸν
ὑφ’ ἡμῶν.
2.
απρόσωπη σύνταξη : βιωτόν ἐστιν ἡμῖν = ἄξιόν ἐστι ἡμᾶς ζῆν
ΠΡΟΣΟΧΗ! Όταν
έχουμε ρηματικό επίθετο και κοντά του μία δοτική, πρέπει να προσέχουμε, γιατί
μπορεί να μην είναι δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου. π.χ. Οὐκ ἀθυμητέον
ἐστὶ τοῖς γεγενημένοις = Οὐ δεῖ ἀθυμειν
τοῖς γεγενημένοις (δοτική της αιτίας).
Άσκηση
Να αναλύσετε
τα ρηματικά επίθετα που υπάρχουν στις ακόλουθες προτάσεις.
1.
Δοκεῖ
μοι οὐ κατασιωπητέον περὶ τῶν εἰρημένων κακῶν.
…………………………………………………………………………
2.
Οὐδενὶ
τρόπῳ φαμὲν ἀδικητέον εἶναι.
…………………………………………………………………………
3.
Πόλις
νόμοις καλοῖς χρωμένη θαυμαστὴ ἡμῖν.
…………………………………………………………………………
4.
Νομιστέον ἡμῖν ἐστι τοὺς πολεμίους σκευοφόρους ἠμετέρους
εἶναι.
…………………………………………………………………………
5.
Σωκράτης
ᾤετο διδακτὴν
τὴν ἀρετὴν εἶναι.
…………………………………………………………………………
6.
Διωκτέοι τοῖς δικασταῖς οἱ ἀδικοῦντες εἱσίν.
…………………………………………………………………………
7.
Θεραπευτέον ἐστὶν ἡμῖν τοὺς θεούς.
…………………………………………………………………………
8.
Οὐκ
ἀμελητέον
ἐστὶν ὑμῖν τῆς ἀρετῆς.
…………………………………………………………………………
9.
Πειρατέον ἐστὶ σοὶ τήν Ελλάδα εὖ ποιεῖν.
…………………………………………………………………………
ΠΙΝΑΚΑΣ ΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΣΕ - τος
μενετὸς: αυτός που περιμένει (δυνατόν ἐστι μένειν)
μετάπεμπτος: αυτός που προσκλήθηκε (δυνατόν ἐστι μεταπέμπεσθαι)
ῥητὸς: αυτός που έχει ορισθεί (δυνατόν ἐστι ῥηθῆναι)
ῥυτὸς: αυτός που ρέει (δυνατόν ἐστι ῥεῖν)
ἀφύλακτος: αυτός που δε φυλάγεται (οὐ δυνατόν ἐστι φυλάττεσθαι)
κρυπτός: αυτός που έχει κρυφτεί (δυνατόν ἐστι κρυφθῆναι)
λυτὸς: αυτός που έχει λυθεί (δυνατόν ἐστι λυθῆναι)
ἀγαστὸς: ο αξιοθαύμαστος (ἄξιόν ἐστι ἀγασθῆναι)
θαυμαστός: ο αξιοθαύμαστος (ἄξιόν ἐστι θαυμασθῆναι)
ἐπαινετὸς: ο άξιος να επαινεθεί (ἄξιόν ἐστι ἐπαινεθῆναι)
ἁλωτὸς: αυτός που μπορεί να κυριευθεί (δυνατόν ἐστι ἁλῶναι)
τρωτὸς: αυτός που μπορεί να πληγωθεί (δυνατόν ἐστι τρωθῆναι)
βατὸς: αυτός που μπορεί κάποιος να τον βαδίσει (δυνατόν ἐστι διαβαθῆναι)
σεπτός: ο άξιος σεβασμού (ἄξιόν ἐστι σεβασθῆναι)
ΠΙΝΑΚΑΣ ΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΣΕ -τέον
ἀκτέον (ἐστι): πρέπει να οδηγήσει (κάποιος) < ἄγω : δεῖ ἄγειν
ἰτέον (ἐστι) : πρέπει να βαδίσει < εἷμι: δεῖ ἰέναι
βοηθητέον (ἐστι): πρέπει να βοηθήσει < βοηθῶ: δεῖ βοηθεῖν
χρηστέον (ἐστι): πρέπει να χρησιμοποιεί < χρῶμαι: δεῖ χρῆσθαι
παρασκευαστέον (ἐστι): α)πρέπει να προετοιμάσει < παρασκευάζω: δεῖ παρασκευάζειν, β) πρέπει να προετοιμαστεί< παρασκευάζομαι: δεῖ παρασκευασθῆναι
σκεπτέον (ἐστι): πρέπει να εξετάσει<σκοπῶ ή σκοποῦμαι: δεῖ σκοπεῖν/ δεῖ σκοπεῖσθαι
μεθεκτέον (έστι): πρέπει να συμμετέχει< μετέχω: δεῖ μετέχειν
ἀποστατέον (ἐστι): α) πρέπει να κινήσει σε αποστασία < ἀφίστημι: δεῖ ἀφιστάναι, β) πρέπει να μείνει μακριά, να αποστατήσει< ἀφίστασθαι: δεῖ ἀφίστασθαι
φυλακτέον (ἐστι): α) πρέπει να φυλαχθεί<φυλάττομαι: δεῖ φυλαχθῆναι, β) πρέπει να προσέχει < φυλάττω: δεῖ φυλάττειν
οἰστέον (ἐστι): πρέπει να υπομένει <φέρω: δεῖ φέρειν
Σόνια Σιούτη, φιλόλογος
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)