Πανελλαδικές εξετάσεις 2017: Κριτήριο αξιολόγησης στα αρχαία ελληνικά

Επιμέλεια θεμάτων: Σόνια Σιούτη

Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ἔνθα δὴ πᾶς παντὶ θυμοῦται καὶ νουθετεῖ, δῆλον ὅτι ὡς ἐξ ἐπιμελείας καὶ μαθήσεως κτητῆς οὔσης. Εἰ γὰρ ἐθέλεις ἐννοῆσαι τὸ κολάζειν, ὦ Σώκρατες, τοὺς ἀδικοῦντας τί ποτε δύναται, αὐτό σε διδάξει ὅτι οἵ γε ἄνθρωποι ἡγοῦνται παρασκευαστὸν εἶναι ἀρετήν. Οὐδεὶς γὰρ κολάζει τοὺς ἀδικοῦντας πρὸς τούτῳ τὸν νοῦν ἔχων καὶ τούτου ἕνεκα, ὅτι ἠδίκησεν, ὅστις μὴ ὥσπερ θηρίον ἀλογίστως τιμωρεῖται· ὁ δὲ μετὰ λόγου ἐπιχειρῶν κολάζειν οὐ τοῦ παρεληλυθότος ἕνεκα ἀδικήματος τιμωρεῖται—οὐ γὰρ ἂν τό γε πραχθὲν ἀγένητον θείη—ἀλλὰ τοῦ μέλλοντος χάριν, ἵνα μὴ αὖθις ἀδικήσῃ μήτε αὐτὸς οὗτος μήτε ἄλλος ὁ τοῦτον ἰδὼν κολασθέντα. Καὶ τοιαύτην διάνοιαν ἔχων διανοεῖται παιδευτὴν εἶναι ἀρετήν· ἀποτροπῆς γοῦν ἕνεκα κολάζει. Ταύτην οὖν τὴν δόξαν πάντες ἔχουσιν ὅσοιπερ τιμωροῦνται καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ. Τιμωροῦνται δὲ καὶ κολάζονται οἵ τε ἄλλοι ἄνθρωποι οὓς ἂν οἴωνται ἀδικεῖν, καὶ οὐχ ἥκιστα Ἀθηναῖοι οἱ σοὶ πολῖται· ὥστε κατὰ τοῦτον τὸν λόγον καὶ Ἀθηναῖοί εἰσι τῶν ἡγουμένων παρασκευαστὸν εἶναι καὶ διδακτὸν ἀρετήν. Ὡς μὲν οὖν εἰκότως ἀποδέχονται οἱ σοὶ πολῖται καὶ χαλκέως καὶ σκυτοτόμου συμβουλεύοντος τὰ πολιτικά, καὶ ὅτι διδακτὸν καὶ παρασκευαστὸν ἡγοῦνται ἀρετήν, ἀποδέδεικταί σοι, ὦ Σώκρατες, ἱκανῶς, ὥς γέ μοι φαίνεται.

Πλάτωνος Πρωταγόρας, (324A-C)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.      Ταύτην οὖν τὴν δόξαν…ὥς γέ μοι φαίνεται: Να μεταφράσετε το απόσπασμα στα νέα ελληνικά.

Μονάδες 10

2.      Σε ποιες κατηγορίες διακρίνει τις ποινές ο Πρωταγόρας και ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένα χωρία του κειμένου.

Μονάδες 10

3.      Να αξιολογήσετε το επιχείρημα του Πρωταγόρα ως προς την πειστικότητά του.

Μονάδες 10

4.      Αμέσως μόλις αρχίσει να καταλαβαίνει ένα παιδί τι του λένε, και η παραμάνα του και η μητέρα του και ο παιδαγωγός του και ο ίδιος ο πατέρας του αγωνίζονται γι' αυτό το πράγμα, για το πώς δηλαδή θα βελτιωθεί το αγόρι, διδάσκοντάς το για κάθε του πράξη και για κάθε του λόγο και εξηγώντας του ότι αυτό είναι δίκαιο και το άλλο άδικο, και ότι αυτό είναι καλό και το άλλο αισχρό, και αυτό όσιο και εκείνο ανόσιο, και ότι αυτά πρέπει να τα κάνεις και αυτά να μην τα κάνεις. Κι όταν ακούει με τη θέλησή του, πάει καλά. Εάν όμως δεν υπακούει, τότε, με τις απειλές και τα χτυπήματα το "ισιώνουν", σαν δέντρο που λυγίζει και γέρνει. […] Και όταν πια φύγουν αυτοί [δηλ. οι νέοι άνδρες] από τους δασκάλους, η πόλη, με τη σειρά της, τους αναγκάζει να μάθουν τους νόμους και να ζουν σύμφωνα με αυτούς, ώστε να μην ενεργούν από μόνοι τους και όπως νομίζουν οι ίδιοι [...]. Έτσι, και η πόλη, υπογραμμίζοντας τους νόμους, αυτά τα επινοήματα των καλών, παλαιῶν νομοθετῶν, αναγκάζει και όσους ασκούν ένα αξίωμα και όσους άρχονται να συμμορφώνονται με αυτούς. Εκείνος δε ο οποίος τους παραβαίνει, υφίσταται κυρώσεις και οι κυρώσεις αυτές ονομάζονται, και σε σας εδώ [δηλ. στην Αθήνα] και σε πολλά άλλα μέρη, εὐθύνες, λες και η δικαιοσύνη ξαναβάζει [τον παραβάτη] στην ευθεία.

Πλάτωνος Πρωταγόρας, (324D-326E)

           

Σύμφωνα με όσα παραθέτει ο Πρωταγόρας στο παραπάνω απόσπασμα να παρουσιάσετε τις ποινές που προτείνει σε κάθε περίπτωση και να τις σχολιάσετε.

Μονάδες 10

5.      Πώς αντιμετωπίζει ο Σωκράτης τη σοφιστική μέθοδο της διάλεξης;

Μονάδες 10

6.      νουθετεῖ, δύναται, ἔχων, παιδευτήν, φαίνεται: Για καθέναν από τους παραπάνω τύπους του κειμένου να γράψετε δύο ομόρριζα ουσιαστικά, απλά ή σύνθετα, της νέας ελληνικής γλώσσας.

Μονάδες 10

 Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ἀλκιβιάδης δὲ βουλόμενος μετὰ τῶν στρατιωτῶν ἀποπλεῖν οἴκαδε, ἀνήχθη εὐθὺς ἐπὶ Σάμου· ἐκεῖθεν δὲ λαβὼν τῶν νεῶν εἴκοσιν ἔπλευσε τῆς Καρίας εἰς τὸν Κεραμικὸν κόλπον. ἐκεῖθεν δὲ συλλέξας ἑκατὸν τάλαντα ἧκεν εἰς τὴν Σάμον. Θρασύβουλος δὲ σὺν τριάκοντα ναυσὶν ἐπὶ Θρᾴκης ᾤχετο, ἐκεῖ δὲ τά τε ἄλλα χωρία τὰ πρὸς Λακεδαιμονίους μεθεστηκότα κατεστρέψατο καὶ Θάσον, ἔχουσαν κακῶς ὑπό τε τῶν πολέμων καὶ στάσεων καὶ λιμοῦ. Θράσυλλος δὲ σὺν τῇ ἄλλῃ στρατιᾷ εἰς Ἀθήνας κατέπλευσε· πρὶν δὲ ἥκειν αὐτὸν οἱ Ἀθηναῖοι στρατηγοὺς εἵλοντο Ἀλκιβιάδην μὲν φεύγοντα καὶ Θρασύβουλον ἀπόντα, Κόνωνα δὲ τρίτον ἐκ τῶν οἴκοθεν. Ἀλκιβιάδης δὲ ἐκ τῆς Σάμου ἔχων τὰ χρήματα κατέπλευσεν εἰς Πάρον ναυσὶν εἴκοσιν, ἐκεῖθεν δ’ ἀνήχθη εὐθὺ Γυθείου ἐπὶ κατασκοπὴν τῶν τριήρων, ἃς ἐπυνθάνετο Λακεδαιμονίους αὐτόθι παρασκευάζειν τριάκοντα, καὶ τοῦ οἴκαδε κατάπλου ὅπως ἡ πόλις πρὸς αὐτὸν ἔχοι.

Ξενοφῶντος Ἑλληνικά, 1. 4. 8-11

Λεξιλόγιο

      ἀνάγομαι: βγαίνω στο ανοιχτό πέλαγος

      οἴκαδε: προς την πατρίδα

      ἡ ναῦς: το πλοίο

      οἴχομαι: φθάνω

      μεθίσταμαι: αλλάζω πολίτευμα/καθεστώς

      εἵλοντο<αἱρέομαι, -οῦμαι: εκλέγω

      οἴκοθεν: από την πατρίδα

      αὐτόθι: σε αυτό το σημείο, εκεί

      παρασκευάζω: προετοιμάζω

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1.      Να μεταφράσετε το παραπάνω κείμενο στα νέα ελληνικά.

Μονάδες 20

2.      Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται:

      τῶν στρατιωτῶν: την κλητική πτώση του ενικού αριθμού και τη δοτική πτώση του πληθυντικού αριθμού

      Σάμου: την κλητική πτώση

      χωρία: τη δοτική πτώση του πληθυντικού αριθμού

      στάσεων: την ονομαστική και την κλητική πτώση του ενικού αριθμού και τη δοτική πτώση του πληθυντικού αριθμού

      τὰ χρήματα: την αιτιατική πτώση του ενικού αριθμού και τη δοτική πτώση του πληθυντικού αριθμού

      ἀνήχθη: το α΄ ενικό πρόσωπο της υποτακτικής και το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής στον ίδιο χρόνο και στην ίδια έγκλιση

      συλλέξας: τον ίδιο τύπο στη μέση φωνή

      κατεστρέψατο: το β΄ ενικό πρόσωπο της ευκτικής του ίδιου χρόνου στην ενεργητική φωνή.

      ἔχων: το β΄ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή

      παρασκευάζειν: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού στη μέση φωνή.

Μονάδες 10

3.      α. τὸν Κεραμικόν, τῶν νεῶν, Θάσον, τὰ χρήματα, τρίτον, τῶν τριήρων: Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους παραπάνω τύπους του κειμένου.

Μονάδες 6

4.      β. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά (είδος, εισαγωγή, εκφορά, συντακτικός ρόλος) τις ακόλουθες δευτερεύουσες προτάσεις:

      πρὶν δὲ ἥκειν αὐτόν

      ὅπως ἡ πόλις πρὸς αὐτὸν ἔχοι

Μονάδες 4