Κριτήρια αξιολόγησης στην Έκφραση - Έκθεση Γ΄ Λυκείου

Εξαιρετικό υλικό από το users.sch.gr/symfo/

ΠΑΙΔΕΙΑ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

1.      Η επιτήρηση στις εξετάσεις

Ας αφήσουμε, για λίγο, στην άκρη το ζήτημα των θεμάτων και της βαθμολόγησης και πάμε σε ένα πιο προσιτό και τεχνικό/πρακτικό ζήτημα: την επιτήρηση στις εξετάσεις. Συνήθως δεν προκαλεί συζητήσεις και αμφισβητήσεις ούτε έχει αποτελέσει ποτέ αντικείμενο «μεταρρύθμισης», αν και η επιτήρηση εγγράφει ευρύτερες κοινωνικο-πολιτικές και ιδεολογικές αφετηρίες και προεκτάσεις. Αυτό που ισχυριζόμαστε είναι ότι ο ντόρος όταν γίνεται αποσπασματικά, ευκαιριακά και περιστασιακά και σε επιμέρους «δύστροπες» και επίμαχες πλευρές, η σχετική συζήτηση γίνεται μέρος του προβλήματος.

Θα χρησιμοποιήσουμε την περίπτωση της επιτήρησης για να υπογραμμίσουμε το γεγονός ότι έχουμε δεχτεί ως αυτονόητες τις σχετικές διευθετήσεις και δεν τις αμφισβητούμε αν και επιτελούν με το σύνολο των άλλων διευθετήσεων που γίνονται στο εξεταστικό σύστημα τη βασική λειτουργία της κοινωνικής διάκρισης και επιλογής. Η επιτήρηση  και οι λειτουργίες της αντέχουν στο χρόνο και δύσκολα αλλάζουν οι σχετικές διευθετήσεις. Ας τις δούμε:

Επιτήρηση της κοινωνικής ανισότητας:

Η δήλωση συμμετοχής εξατομικεύει τα κοινωνικά χαρακτηριστικά και κατασκευάζει τον υποψήφιο άτομο – περίπτωση - ντοκουμέντο που προσφέρεται για  μέτρηση, σύγκριση και διαχείριση. Υπογράφεται συμβολικά η ιδεολογία της ελεύθερης επιλογής και της ατομικής ευθύνης. Έτσι, προωθείται η αντίληψη ότι η συμμετοχή, η επιτυχία ή η αποτυχία, είναι υπόθεση  προσωπικής στρατηγικής παρά κοινωνικών επικαθορισμών και ανισοτήτων. Η επιτήρηση των υποψηφίων και η εξομοίωσή τους αποκρύπτουν την πραγματικότητα των κοινωνικών προνομίων.

Επιτήρηση της ιδεολογίας του ατομικισμού και του ανταγωνισμού:

Υποψήφιοι και επιτηρητές εμπλέκονται σε ένα συμβολισμό που εκφράζει τον ατομικισμό και τον ανταγωνισμό, τα ιδεολογικά θεμέλια μιας κοινωνίας με άνισους όρους στην κατανομή προνομίων, πλούτου και εξουσίας. Τα ορατά –τεχνικά στοιχεία της διεξαγωγής τους αποκρύπτουν τη γραμματική της βαθιάς κοινωνικής δομής των προϋποθέσεων, πριν από τις εξετάσεις, μπροστά σ’ αυτές και μετά από αυτές. Η αραίωση των υποψηφίων στο χώρο κάνει  ορατή μια αλλαγή: το θρανίο των δύο έχει γίνει θρανίο για ένα. Πρόκειται για διευθέτηση που αποθεώνει την ιδεολογία του ατομικισμού και του ανταγωνισμού.

Η επιτήρηση της λογοκλοπής :

Οι εξετάσεις δίνουν έμφαση στη μηχανική απομνημόνευση και για επινόηση  ευρηματικών τρόπων αντιγραφής. Έτσι, η επιτήρηση γίνεται όλο και πιο επιτακτική. Τόσο όμως η μηχανική απομνημόνευση, όσο και η επιτήρηση ευνοούν την κατασκευή παθητικού και πειθαρχημένου υποψηφίου που δεν ενισχύεται στην ανάπτυξη δημιουργικής και κριτικής σκέψης, όσο στην εξάσκηση σε πρακτικές νόμιμης μνημονικής λογοκλοπής. Οι επιτηρούμενοι μπορούν να αντιγράφουν μνημονικά.

Η επιτήρηση της παθητικής ομοιομορφίας:

Παρά τον έντονο ατομικισμό, οι διευθετήσεις της τελετουργίας εκθέτουν και εξαναγκάζουν τα άτομα σε ομοιομορφία και συμμόρφωση.  Καλούνται να κάνουν την ίδια ακριβώς εργασία, στο πλαίσιο προκαθορισμένου χρόνου και ρυθμού. Έτσι αναιρούνται βασικές αρχές της ατομικότητας, της αυτονομίας, της ελεύθερης έκφρασης, της μοναδικότητας, της διαφοράς, της πρωτοβουλίας, της δημιουργικότητας, κ.τ.ο.

Αν είναι έτσι, η επιτήρηση στις εξετάσεις προσφέρει πολλαπλές κοινωνικές λειτουργίες που είναι δυσδιάκριτες, στο όνομα της αδιάβλητης διεξαγωγής. Δεν είναι τραγική αντίφαση, άραγε, που η επιτήρηση την ίδια στιγμή εξασφαλίζει και την αδιάβλητη διεξαγωγή των εξετάσεων αλλά και την κοινωνική διάκριση και επιλογή σε βάρος των υποψηφίων από μη προνομιούχα κοινωνικά στρώματα; Τελικά, το ζήτημα είναι εάν η κοινωνική διάκριση και επιλογή γίνεται με «ορθά» θέματα εξετάσεων ή η κατάργησή των εξεταστικών φραγμών; Πότε θα διεκδικήσουμε την ελεύθερη πρόσβαση των μαθητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, για να μη χρειαζόμαστε θεματοθέτες, επιτηρητές, βαθμολογητές, φροντιστές και αντιγραφές; Πότε θα καταργηθούν οι εξετάσεις για να αμβλυνθούν τα κοινωνικά εμπόδια στις σπουδές;

 Από το www. alfavita.gr

Α1. Να συντάξετε περίληψη του κειμένου σε 100-120 λέξεις.

Α2. Πόσο απασχολεί γενικά το ζήτημα των επιτηρήσεων; Πόσο σημαντικό θεωρεί ο συγγραφέας το ζήτημα των επιτηρήσεων στις εξετάσεις; Γιατί;

Α3. Πόσες πτυχές/ λειτουργίες της επιτήρησης αναδεικνύει το κείμενο;

Α4. Τι σχέση έχουν οι εξετάσεις με την κοινωνική ανισότητα; Ποιος είναι ο ρόλος της επιτήρησης;

Α5. Πώς συνδέονται οι εξετάσεις με την ιδεολογία του ατομικισμού; Ποιος είναι ο ρόλος της επιτήρησης;

Α6. Πώς αποτρέπουν/ εμποδίζουν οι εξετάσεις την κριτική σκέψη;

Α7. Πώς οι εξετάσεις, ενώ επιβάλλουν την ομοιομορφία, ευνοούν τις διακρίσεις και τους φραγμούς;

Α8. Σε ποιο σημείο του κειμένου φαίνεται η γενική θέση του συγγραφέα για τις εξατάσεις και για τις σπουδές;

Β1. Να προσεγγίσετε το νόημα των παρακάτω λέξεων από τα συμφραζόμενά τους (ακόμα και αν γνωρίζετε τις λέξεις): εγγράφει, διευθετήσεις, επικαθορισμών, εμπλέκονται, λογοκλοπής. Να εξηγήσετε πώς σκεφτήκατε.

Β2. Να βρείτε πέντε επίθετα (που χρησιμοποιούνται στο κείμενο ως προσδιορισμοί) και να τα χρησιμοποιήστε σε δικές σας φράσεις κάνοντας νέα δικά σας ονοματικά σύνολα.

Β3. Στην τελευταία «παράγραφο» να εξηγήσετε τη σημασία των παρακάτω διαρθρωτικών λέξεων/ φράσεων: Παρά, Έτσι, Αν είναι έτσι, αλλά και, Τελικά, εάν.

Β4. Πώς θα χαρακτηρίζατε το κείμενο; Λακωνικό ή αναλυτικό; Απαντήστε και εξηγήστε τεκμηριωμένα.

Β5. Να βρείτε σημεία παρατακτικής και υποτακτικής σύνταξης (δυο για κάθε περίπτωση) και να σχολιάσετε για ποιον λόγο επιλέγεται κάθε φορά η συγκεκριμένη διατύπωση.

Γ. Γράφετε κείμενο για τη σχολική εφημερίδα. Θέμα σου είναι οι ενδοσχολικές και οι πανελλαδικές εξετάσεις και τις παρουσιάζεις από τη δική σου οπτική. Επίσης, παρουσιάζετε τον τρόπο που βιώνετε εσύ και οι συμμαθητές σου όλη τη διαδικασία των εξετάσεων. (500 λέξεις)

2.              TO ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ: ΑΠΟ ΤΗ ΛΟΓΙΟΣΥΝΗ ΣΤΗΝ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ
Του Σπ. Ράση, Καθηγητή στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης στο Α.Π.Θ.

Σήμερα, στην αυγή του 21ου αιώνα, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι βιώνουμε τη μεταστροφή του χαρακτήρα του Πανεπιστημίου. Κάποτε ήταν εκπαιδευτικό ίδρυμα αφιερωμένο αποκλειστικά στην παροχή παιδείας και στην παραγωγή και τη διάχυση της επιστημονικής γνώσης, που συνδέεται με υπαρκτά κοινωνικά προβλήματα και είναι ταγμένη στην προαγωγή της ζωής του κοινωνικού συνόλου, στη βάση μιας ανώτερης ηθικής εδρασμένης σε μια αυθεντική δημοκρατική παράδοση. Το Πανεπιστήμιο όμως του σήμερα είναι ένας τεχνοκρατικός οργανισμός ποικιλότροπα συνδεδεμένος, στο όνομα των πιεστικών οικονομικών και πολιτικών αναγκών των σύγχρονων παγκοσμιοποιημένων κοινωνιών, με εθνικούς και υπερεθνικούςοικονομικούς και πολιτικούς μηχανισμούς, την ιδιωτική πρωτοβουλία και το εταιρικό κεφάλαιο.

Δεν το αποδεικνύουν μόνον οι νεοεισαγμένες πρακτικές οργάνωσης και λειτουργίας του, ο ποιοτικός μετασχηματισμόςτον οποίο έχει υποστεί η παρεχόμενη απ’ αυτό γνώση ή ο εμφανής αναπροσανατολισμός του προς την κατεύθυνση του ατομοκεντρικού ανταγωνισμού, της επαγγελματικής αποδοτικότητας και της παραγωγικής αποτελεσματικότητας. Είναι, επιπλέον, ο ριζικός αναπροσδιορισμός του ρόλου των διδασκόντων του, ένας μεγάλος αριθμός των οποίων αναλαμβάνει θέσεις ευθύνης σε βιομηχανίες, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, υπουργεία και άλλα κέντρα εξουσίας.

Με αυτόν τον τρόπο μεταφέρουν τις κυρίως δραστηριότητές τους εκτός του ακαδημαϊκού ιδρύματος, την εργασία τους στο οποίο αντιμετωπίζουν ως πάρεργο ή χρησιμοποιούν ως εφαλτήριο για την οικονομική και κοινωνική προώθησή τους. Θέτουν έτσι συνειδητά τις γνώσεις και τις ικανότητές τους στην υπηρεσία του κατεστημένου.

Οι πρακτικές αυτές συντείνουν στην υιοθέτηση μιας νοοτροπίας κι ενός τρόπου ζωής που διαστρεβλώνουν την επαγγελματική τους ταυτότητα, αλλοιώνουν το ακαδημαϊκό τους ήθος και αναιρούν τον κοινωνικό τους ρόλο. Παράλληλα, συντελούν στη διάσπαση της συνοχής του πανεπιστημιακού σώματος και επιφέρουν τη διαταραχή της απαραίτητης για την ποιοτική αναβάθμιση της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης συναίνεσης, διαφοροποιώντας τους δραστικά από τους υπόλοιπους συναδέλφους τους, που έχουν ως αποκλειστική απασχόληση το έργο τους στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και πρωταρχική μέριμνά τους την προαγωγή της μορφωτικής και κοινωνικής αποστολής τους. Ταυτόχρονα, υλοποιούν και δικαιώνουν την «προφητεία» του Alvin Gouldner, που εδώ και πενήντα χρόνια προέβλεψε τη διάσπαση του ακαδημαϊκού σώματος σε πανεπιστημιακούς «τοποκεντρικούς» (Locals) και «κοσμοπολίτες» (Cosmopolitans), με απόλυτη διάσταση απόψεων και ιδεολογίας και σαφώς διακριτό ρόλο.

Οι δυο αυτές κατηγορίες Πανεπιστημιακών δασκάλων όχι μόνον έχουν υπόσταση στις μέρες μας αλλά και στεγανή θέση στην πανεπιστημιακή ιεραρχία. Οι «κοσμοπολίτες» ακαδημαϊκοί έχουν υιοθετήσει την εργαλειακή λογική του αναπτυγμένου καπιταλισμού, στη βάση της οποίας το διδακτικό τους έργο, που δεοντολογικά έπρεπε να είναι η πρωτεύουσα επαγγελματική υποχρέωσή τους, έχει μεταβληθεί σε δευτερεύουσα απασχόληση. Η εκτροπή αυτή, αντί να στηλιτεύεται ως ξένη προς την αποστολή του ακαδημαϊκού δασκάλου, τυγχάνει δυστυχώς επιστημονικής και κοινωνικής αναγνώρισης από την εξουσία και τα Μ.Μ.Ε. και οι «κοσμοπολίτες» ακαδημαϊκοί προβάλλονται ως πρότυπα προς μίμηση. Αντίθετα, οι «τοποκεντρικοί» δάσκαλοι, που αφιερώνονται αποκλειστικά στο επιστημονικό και διδακτικό τους έργο και επιμένουν στο να βλέπουν το ρόλο του Πανεπιστημίου ως κοινότητας μάθησης και κέντρου έρευνας για την κατανόηση του κόσμου και της βελτίωσης της ανθρώπινης ζωής, που επιμένουν δηλαδή να θεωρούν το Πανεπιστήμιο ως κοιτίδα πολιτισμού, όχι μόνο δεν επιβραβεύονται, αλλά αντιμετωπίζονται με εφεκτική ανεκτικότητα και συγκρατημένη επιείκεια.

Α1. Το κείμενο είναι περίπου 490 λέξεις. Να το πυκνώσεις σε λιγότερες από 150.

Α2. Απαντήστε σύντομα με μια φράση 10-15 λέξεων στις παρακάτω ερωτήσεις:

α) ποιο είναι το θέμα του κειμένου;

β) ποια είναι η άποψη του συγγραφέα; Με ποιους πανεπιστημιακούς δασκάλους νομίζετε ότι ταυτίζεται;

  Α3. Να δώσετε έναν τίτλο σε κάθε παράγραφο

Α4. Ποια αρνητικά αποτελέσματα έχει η μετατροπή του πανεπιστημίου σε τεχνοκρατικό οργανισμό;

Α5. Σε ποιον τύπο πανεπιστημίου αντιστοιχούν οι «κοσμοπολίτες» και σε ποιον οι «τοποκεντρικοί» πανεπιστημιακοί δάσκαλοι;

Α6. Αναπτύξτε την παρακάτω φράση του κειμένου: «επιμένουν να βλέπουν το ρόλο του Πανεπιστημίου ως κοινότητας μάθησης και κέντρου έρευνας για την κατανόηση του κόσμου και της βελτίωσης της ανθρώπινης ζωής».

[Να διευκρινίσετε το περιεχόμενο των όρων που αναφέρει (κοινότητα μάθησης, και κέντρο έρευνας) και να δείξετε πώς συνδέονται με την «κατανόηση του κόσμου» και τη «βελτίωση της ανθρώπινης ζωής»]

Α7. Να εξηγήσετε με ποιους τρόπους «οι ‘‘κοσμοπολίτες’’ ακαδημαϊκοί προβάλλονται ως πρότυπα προς μίμηση».

Β1. Ποια λειτουργία της γλώσσας χρησιμοποιεί κυρίως ο συγγραφέας (αναφορική ή μεταφορική). Τεκμηριώστε την απάντησή σας με δύο παραδείγματα. Γνωρίζετε από το σχολείο άλλες λειτουργίες της γλώσσας;

Β2. Εντοπίστε στο κείμενο πέντε διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις και εξηγήστε τη σημασία τους (π.χ. επιπλέον, στη μέση της 2^ης παραγράφου «Είναι, επιπλέον, ο ριζικός…», προσθέτει με έμφαση ένα ακόμα στοιχείο για να στηρίξει την άποψη του)

Β3. Να μετατραπεί η σύνταξη της παρακάτω φράσης σε παθητική:

α. Δεν το αποδεικνύουν μόνον οι νεοεισαγμένες πρακτικές οργάνωσης

β. Θέτουν έτσι συνειδητά τις γνώσεις και τις ικανότητές τους στην υπηρεσία του κατεστημένου.

Β4. Στο τέλος του κειμένου ο συγγραφέας επιλέγει την παθητική σύνταξη («… όχι μόνο δεν επιβραβεύονται, αλλά αντιμετωπίζονται με εφεκτική ανεκτικότητα και συγκρατημένη επιείκεια».) Το ποιητικό αίτιο αποκρύπτεται, αλλά υπονοείται εύκολα από το σύνολο της παραγράφου. Να μετατρέψετε τη φράση γράφοντας την σε ενεργητική σύνταξη καταγράφοντας και το υποκείμενο ή τα υποκείμενα της).

Β5. Η πρώτη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με αιτιολόγηση και σύγκριση – αντίθεση. Να δικαιολογήσετε τεκμηριωμένα με αναφορές στην παράγραφο. 

Β6. Η δεύτερη παράγραφος αιτιολογεί μία θέση που διατυπώνεται στην πρώτη παράγραφο. Μπορείτε να εντοπίσετε ποια είναι η θέση και με ποια στοιχεία δικαιολογείται;

Β7. Η τρίτη και η τέταρτη παράγραφος αναφέρονται στα αποτελέσματα όσων καταγράφηκαν στην δεύτερη και στο δεύτερο σκέλος της πρώτης παραγράφου.

Β8. Η πέμπτη παράγραφος αναπτύσσεται με διαίρεση και με σύγκριση – αντίθεση.  Να δικαιολογήσετε τεκμηριωμένα με αναφορές στην παράγραφο.

Β9. Να προσεγγίσετε το νόημα των παρακάτω λέξεων (από τις τρεις πρώτες παραγράφους) από τα συμφραζόμενά τους (ακόμα και αν γνωρίζετε τις λέξεις): εδρασμένη, υπερεθνικός, μετασχηματισμός, εφαλτήριο, κατεστημένο. 

Γ1. Γράφετε κείμενο για τη σχολική εφημερίδα. Περιγράφετε το πορτρέτο του καθηγητή που περιμένετε να συναντήσετε στο πανεπιστήμιο. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρεστε στα θετικά χαρακτηριστικά που προσδοκάτε να έχει και στον τρόπο που φαντάζεστε ότι θα σας αντιμετωπίζει ως/σαν φοιτητή/ -τρια. Ποιες απαιτήσεις θα έχει από εσάς; Κατά πόσο θα ανταποκρίνεται στις δικές σας απαιτήσεις; Κατά πόσο θα ενδιαφέρετε για τις δυσκολίες σας στα πλαίσια της πανεπιστημιακής σχολής ή και της φοιτητικής σας ζωής. (500 λέξεις)

Γ2. Καθώς είστε στην Γ΄ λυκείου και προσπαθείτε να συνεχίσετε την ενασχόλησή σας με τα γράμματα έχετε κάποια εικόνα για το πανεπιστήμιο. Μπορείτε να δώσετε στοιχεία αυτής της εικόνας; (τόσο από την άποψη χώρων όσο και σχετικά με ζητήματα λειτουργίας του Πανεπιστημίου). Χωρίς όριο λέξεων.

3.      Η αναγκαιότητα της διόρθωσης των κειμένων της ελεύθερης γραπτής έκφρασης των μαθητών, (διασκευασμένα αποσπάσματα)

της Ελένης Τρεμετουσιώτη-Λοϊζου

Η διόρθωση της έκθεσης αποτελεί μια σημαντική φάση της διαδικασίας της αξιολόγησης της έκθεσης. Οι υποστηρικτές της διόρθωσης υποστηρίζουν πως μέσω των διορθώσεων του εκπαιδευτικού οι μαθητές θα βοηθηθούν στη βελτίωση του γραπτού τους λόγου. Ιδιαίτερα μέσω της πληροφοριακής ανατροφοδότησης (informational feedback) σύμφωνα με τον Dorniey (1994) ο μαθητής θα οδηγηθεί σε μελλοντική επιτυχία. Την αξία του ανατροφοδοτικού ρόλου της διόρθωσης των λαθών στις εκθέσεις των μαθητών υποστηρίζουν μέσα από τις έρευνές τους και οι Ferris και Helt, (2000). 

Το γράψιμο δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ένα στατικό τελικό προϊόν, αλλά ως μια διαδικασία, η οποία εμπεριέχει την εξέλιξη και τη βελτίωση. Η διαδικασία του γραψίματος είναι λάθος να θεωρείται ότι ολοκληρώνεται με την ανάπτυξη του θέματος. Οι διορθώσεις και τα σχόλια του καθηγητή ή των συμμαθητών πρέπει να αποτελέσουν αφετηρία για το ξεκίνημα μιας νέας προσπάθειας ξαναγραψίματος και βελτίωσης του αρχικού κειμένου.

Η διδασκαλία έχει θετικά αποτελέσματα, όταν ενημερώνει αμέσως τους μαθητές για την ορθότητα των ενεργειών τους και τους παρέχει ενδείξεις, για να γνωρίζουν το σημείο στο οποίο βρίσκονται, σε σχέση με το σκοπό που επιδιώκουν. Σύμφωνα με τους Williams και Burden (1997), ο εκπαιδευτικός είναι εκείνος που μέσω της ανατροφοδότησης των μαθητών προωθεί τη μάθηση. Ιδιαίτερα, μέσω της πληροφοριακής ανατροφοδότησης, όπως υποστηρίζουν, αυξάνεται η ώθηση για μάθηση και αυτή λειτουργεί ως κίνητρο για περαιτέρω βελτίωση. Υποστηρίζουν, επίσης, πως μόνο όταν παρέχονται στους μαθητές οι κατάλληλες πληροφορίες για τις δυνατότητες και τις αδυναμίες τους θα βοηθηθούν και θα οδηγηθούν σε περαιτέρω βελτίωση.

Αντίθετη άποψη έχει ο  Ferris ο οποίος μέσα από τις έρευνές του (2003), διαπίστωσε ότι το να υποδεικνύει ο  εκπαιδευτικός τα λάθη χωρίς να τα διορθώνει, (indirect feedback) βοηθά  περισσότερο τη μελλοντική ανάπτυξη και πρόοδο των μαθητών στη γραπτή έκφραση παρά από την άμεση ανατροφοδότηση (direct feedback). Η άμεση ανατροφοδότηση - δηλαδή το να διορθώνονται τα λάθη από τον εκπαιδευτικό - σύμφωνα με τον Ferris (2003), είναι πιο κατάλληλη: α) για μικρούς μαθητές, β) για τις περιπτώσεις που οι μαθητές δεν μπορούν να διορθώσουν τα συγκεκριμένα λάθη όπως είναι π.χ. η δομή των προτάσεων και η επιλογή των κατάλληλων λέξεων και γ) όταν οι εκπαιδευτικοί θέλουν να επισύρουν την προσοχή των μαθητών σε άλλα  δείγματα λαθών.

            Παράλληλα, η Lee (2003) μέσα από την έρευνά της διαπίστωσε πως οι εκπαιδευτικοί θεωρούν  την ανατροφοδότηση που παίρνουν οι μαθητές μέσα από τις διορθώσεις των λαθών τους στην έκθεση ως μικρής σημασίας, παρόλο που -  σύμφωνα με τις δηλώσεις τους - αφιερώνουν μεγάλο ποσοστό χρόνου στη διόρθωση. Τέλος, ο Truscott (1999) υποστήριξε ότι η διόρθωση των λαθών στις εκθέσεις των μαθητών  όχι μόνο δε βοηθά, αλλά  είναι επιζήμια και πρέπει να αποφεύγεται.

 Εκ των ως άνω συνάγεται πως σχετικά με το θέμα της διόρθωσης των λαθών  δεν υπάρχει ομοφωνία μεταξύ των ερευνητών για το κατά πόσο οι διορθώσεις του εκπαιδευτικού βοηθούν το μαθητή να βελτιώσει την ικανότητά του στη γραπτή έκφραση.

Α1. Να συντάξεις περίληψη του κειμένου σε εκατό (100) περίπου λέξεις.

Α2. Το κείμενο αναφέρεται σε δύο αντικρουόμενες απόψεις. Να παρουσιάσεις την πρώτη σε είκοσι (20) λέξεις και την δεύτερη σε ογδόντα (80).

Β1. Να αναπτύξεις την παρακάτω φράση του κειμένου σε μία παράγραφο με τη μεθοδο της σύγκρισης-αντίθεσης. «Το γράψιμο δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ένα στατικό τελικό προϊόν, αλλά ως μια διαδικασία».

Β2. Για ποιο λόγο στο κείμενο γίνεται αναφορά σε πολλά ονόματα;

Β3. Πώς εξηγείς την αναφορά ξένων όρων μέσα σε παρένθεση; 

Β4. Ποια είναι η βασική επιστημονική έννοια που κυριαρχεί στο κείμενο; Να την διευκρινίσεις σε 40-50 λέξεις.

Β5. Ποια λέξη του παρακάτω αποσπάσματος νομίζει ότι έχει ιδιαίτερη βαρύτητα; Αιτιολόγησε την απάντησή σου. «Η διδασκαλία έχει θετικά αποτελέσματα, όταν ενημερώνει αμέσως τους μαθητές για την ορθότητα των ενεργειών τους».

Β6. Με βάση όσα αναφέρονται στο κείμενο, σε ποια τάξη νομίζεις ότι έχει περισσότερη σημασία η διόρθωση, στην Α΄ γυμνασίου ή στην Γ΄ λυκείου. Εξήγησε τεκμηριωμένα την απάντησή σου.

Β7. Ποια είναι η συλλογιστική πορεία του κειμένου; (επαγωγική ή παραγωγική) Τεκμηρίωσε την απάντησή σου.

  Β8. Για ποιον λόγο το κείμενο ακολουθείται από βιβλιογραφία; 

Β9. Να χρησιμοποιήσεις τα παρακάτω ονοματικά σύνολα σε δικές σου φράσεις (μπορείς να αλλάξεις τον τύπο των λέξεων): διόρθωσης των λαθών, διαδικασία του γραψίματος, γραπτή έκφραση, δείγματα λαθών, εκθέσεις των μαθητών. 

Β10. Να εξηγήσεις τον ρόλο των παρακάτω διαρθρωτικών λέξεων/ φράσεων στο κείμενο: αλλά, Ιδιαίτερα, Παράλληλα, Τέλος, Εκ των ως άνω.

Γ. Το κείμενο αναφέρεται στις διορθώσεις που γίνονται στο μάθημα της έκθεσης. Νομίζεις ότι στα άλλα μαθήματα δεν έχει σημασία η ικανότητα σύνταξης ενός κειμένου και οι εκφραστικοί τρόποι; Πόση σημασία δίνεται; Πόσο επηρεάζει το είδος του μαθήματος; Μήπως ακόμη και στα «θετικά» μαθήματα η έκφραση και η δομή της σκέψης είναι πιο σημαντικά απ’ όσο δείχνουν αρχικά;

4. Μια μικρή μεταρρυθμιστική τραγωδία

Ελεύθερος Σκοπευτής (ΚΙΜΠΙ) Ο κόσμος του Επενδυτή, 13 Ιανουαρίου 2007, (διασκευασμένα αποσπάσματα)

[...]

Καθώς η χώρα βρισκόταν στην οικονομία της πληροφορίας, αυτής της υπέρτατης πηγής πλούτου, πεμπτουσία της φιλελεύθερης μεταμόρφωσής της ήταν η πλήρης ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης. (...) Κι όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου, άρχισαν τις καινοτομίες.

«Τι χρειαζόμαστε τη φιλοσοφία;», αναρωτήθηκε ο βιομήχανος, που ουδέποτε είχε χρειαστεί να πάρει φιλόσοφο ή κάτι παρεμφερές στη δούλεψή του και ήταν πεπεισμένος ότι αυτοί οι χαρτογιακάδες ήταν ανίκανοι να συμβάλουν στο ελάχιστο στην παραγωγή μιας καρφίτσας. Και εισηγήθηκε την κατάργηση των φιλοσοφικών σπουδών και τη μετεξέλιξη των αντίστοιχων σχολών σε τμήματα marketing και public relations. Και με τον καιρό οι άνθρωποι ξέχασαν τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα, τον Αυγουστίνο και τον Ακινάτη (όσοι τους ήξεραν). Τα τελευταία αντίτυπα του «Λεβιάθαν» του Hobbes βρίσκονταν μόνο σε παλαιοπωλεία και το «Περί ελευθερίας» του Τζον Στιούαρτ Μιλ σωζόταν μόνο στα μουσεία.

«Τι χρειαζόμαστε την αρχαιολογία;», αναρωτήθηκε ο ιδιοκτήτης της μεγαλύτερης κατασκευαστικής της χώρας, ο οποίος είχε πικρά πείρα από αρχαιολόγους, κάθε φορά που οι εκσκαφείς του σκόνταφταν σε κάτι παλιομάρμαρα και οι εργολάβοι του δεν προλάβαιναν να τα αλέσουν στα θεμέλια των μικρομέγαλων έργων του. Και εισηγήθηκε την κατάργηση των αρχαιολογικών σχολών και τη διοχέτευση των σπουδαστών τους σε σχολές design τουριστικών σουβενίρ, τεχνικών αναπαλαίωσης και διακόσμησης. Και με τον καιρό, η χώρα που έκρυβε στο υπέδαφός της αλλεπάλληλα στρώματα ιστορίας πέντε-έξι χιλιάδων χρόνων συνήθισε να θεωρεί μνημεία και αξιοθέατα τα The Mall, τα μεγάλα εμπορικά κέντρα και τα multiplex σινεμά.

«Τι χρειαζόμαστε τη φιλολογία και τη γλωσσολογία;», αναρωτήθηκε ο εκδότης, που τον εκνεύριζαν αυτοί οι ηλίθιοι διορθωτές κάθε φορά που ψείριζαν τα σημεία στίξης, οι επιμελητές κειμένων και οι συγγραφείς που καθυστερούσαν την έκδοση του επόμενου best seller. Και εισηγήθηκε την κατάργηση των φιλολογικών τμημάτων και τη μετατροπή τους σε ταχύρρυθμα φροντιστήρια ξένων γλωσσών, με προτεραιότητα στις γλώσσες των αγορών με τις οποίες υπήρχε ικανοποιητικό εμπορικό ισοζύγιο. Και με τον καιρό, αναπτύχθηκε μια γενιά πολιτών που μιλούσε ένα νέο γλωσσικό ιδίωμα «γκρίκλις», εμπλουτισμένο με τη διαφημιστική αργκό, έγραφε τη γλώσσα με «όμικρον» και ένα «σίγμα», αγνοούσε τι εστί  Όμηρος, Σοφοκλής ή Σεφέρης και αναγνώριζε ως ποίηση τους στίχους: «Ήταν η ζωή μου κόλαση και την έκανες απόλαυση...».

[...]

Πέρασαν μερικά χρόνια. (...) Μέχρι που έγινε η στραβή. Οι πολίτες - καταναλωτές κατελήφθησαν από μαζική υπαρξιακή κρίση και κανείς δεν μπορούσε να τους δώσει απαντήσεις για το νόημα της ζωής. Οι τουρίστες έπαψαν να βρίσκουν ενδιαφέρον στη χώρα που έχει γίνει τόσο όμοια με τις δικές τους, χωρίς ιστορία, χωρίς μνήμη. Τα multiplex και ταThe Mall έγιναν βαρετά αξιοθέατα και η τουριστική βιομηχανία βυθίστηκε στην κρίση. Οι συγγραφείς έγραφαν όμοια θρίλερ και ακόμα και οι φανατικότεροι αναγνώστες έπαψαν να τα αγοράζουν. Τα προϊόντα που έκαναν περήφανες τις επιχειρήσεις της χώρας στράγγισαν και τα τελευταία ίχνη φαντασίας των σχεδιαστών τους και, παρά τις κατοχυρωμένες «πατέντες», φαίνονταν να αντιγράφουν το ένα το άλλο, ανίκανα να δημιουργήσουν νέες ανάγκες στους καταναλωτές. Με δυσκολία πλέον ένα εξασκημένο μάτι διέκρινε ένα έργο τέχνης από συσκευές καθημερινής χρήσης, όπως η χύτρα ταχύτητας.

  

Α. Να συντάξεις περίληψη του κειμένου σε εβδομήντα (70) περίπου λέξεις.

Β1. Με ποιον τρόπο αναπτύσσονται οι παράγραφοι 2, («Τι χρειαζόμαστε τη φιλοσοφία;»… μόνο στα μουσεία), 3 («Τι χρειαζόμαστε την αρχαιολογία;»… τα multiplex σινεμά) και 4 («Τι χρειαζόμαστε τη φιλολογία… έκανες απόλαυση...»);

Β2. Ποια είναι τα αίτια των μεταρρυθμιστικών αλλαγών; Ποιο είναι το άμεσο αποτέλεσμά τους; Ποιο είναι το αποτέλεσμά τους μετά από «μερικά χρόνια»; 

Β3. Όλο το κείμενο έχει τη δομή ενός επαγωγικού συλλογισμού με τη μορφή αίτιο – αποτέλεσμα. α) Εντοπίστε ποιο είναι το αίτιο και ποιο το αποτέλεσμα. β) αξιολογήστε την ορθότητα του συλλογισμού (βλέπε τη σελίδα 18 του σχολικού βιβλίου).

Β4. Εντοπίστε τις περιπτώσεις όπου ο συγγραφέας χρησιμοποιεί λατινικό αλφάβητο. Σε ποιες από αυτές δικαιολογείτε τη χρήση του και σε ποιες όχι; Εξηγήστε την απάντησή σας.

Β5. Εντοπίστε τις περιπτώσεις όπου ο συγγραφέας χρησιμοποιεί εισαγωγικά. Εξηγήστε το ρόλο τους.

Β6. Βρείτε στο κείμενο δυο φράσεις όπου το ύφος γίνεται καθαρά ειρωνικό. Εξηγήστε πως προκαλείται η ειρωνεία.

Β7. Στην τελευταία παράγραφο ο συγγραφέας αναφέρεται στους «πολίτες – καταναλωτές». Ποια είναι η σημασία κάθε λέξης; Κάντε μία πρόταση με κάθε λέξη ξεχωριστά, ώστε να φαίνεται η διαφορά στη σημασία τους. Πώς εξηγείτε ότι ο συγγραφέας «ενώνει» (με τη χρήση ενωτικού) τις δυο λέξεις σαν μία;

Β8. Στην τελευταία παράγραφο υπάρχει η φράση: «να δημιουργήσουν νέες ανάγκες στους καταναλωτές». Να γράψετε μία παράγραφο με δικά σας παραδείγματα που θα δείχνουν τη δημιουργία νέων αναγκών. (80-90 λέξεις)

Γ. Γράφετε ένα κείμενο πεντακοσίων λέξεων για την σχολική εφημερίδα του λυκείου σας. Θέμα σας είναι τα μαθήματα που σχετίζονται με τις επιστήμες που αναφέρει ο συγγραφέας και η αξία που τους δίνει το σημερινό σχολείο. Επίσης, σκέφτεστε ποιοι συμμαθητές σας διάλεξαν τη θεωρητική κατεύθυνση και με ποια κίνητρα. Τέλος, σκέφτεστε για το εργασιακό μέλλον όσων σπουδάζουν ανάλογες επιστήμες.

5.      ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ: Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Θα πρέπει εξαρχής να διευκρινιστεί ότι, όταν μιλούμε για γλωσσική αγωγή στη Μέση Εκπαίδευση, βρισκόμαστε μπροστά σε ένα είδος αδήλωτης διγλωσσίας: εννοείται αφενός η νέα ελληνική γλώσσα, αφετέρου η αρχαία ελληνική γλώσσα, σε σχέση μάλιστα φαινομενικής συμμαχίας, αλλά πραγματικού ανταγωνισμού. Μολονότι δηλαδή η νεότερη γλώσσα διαφημίζεται ως αδιάκοπη συνέχεια της αρχαιότερης, δεν θεωρείται εντούτοις ισόβαρη και ισότιμη της. Έτσι ενδημεί στον χώρο της εκπαίδευσης (και όχι μόνον) ένα είδος ενδογλωσσικής ανισοτιμίας, που υποβαθμίζει τη νεοελληνική γλώσσα και την υποτάσσει στην αρχαία ελληνική, ούτως ώστε κάθε τόσο να προκηρύσσεται επιστράτευση της δεύτερης για τη θεραπεία, ή και τη σωτηρία, της πρώτης. Σε διδακτικό πάντως επίπεδο η αυθαίρετη αυτή ανισοτιμία καταφεύγει συχνά πυκνά στο επόμενο αγλωσσολόγητο δόγμα, σύμφωνα με το οποίο: η επάρκεια της νεοελληνικής γλώσσας προϋποθέτει την κηδεμονία της από την αρχαία ελληνική γλώσσα· τα ελλείμματα της οφείλονται στην αστόχαστη απόρριψη αυτής της κηδεμονίας, που οδηγεί τη νεοελληνική γλώσσα σε ένα είδος απορφανισμού· όποιος μαθητευόμενος αρνείται την υποστήριξη και τον έλεγχο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας είναι καταδικασμένος να βράζει στο ζουμί μίζερης λεξιπενίας.

Δεν θα επιμείνω περισσότερο σε ένα ιδεολόγημα, που το θεωρώ εξαντλημένο, ακυρωμένο ήδη σε παλαιότερα και πρόσφατα κείμενα. Εδώ ενδιαφέρουν κυρίως οι διδακτικές συνέπειες μιας επαμφοτερίζουσας, ελαφρώς σχιζοφρενικής, σχολικής γλώσσας, όπως αυτή ανακλάται όχι μόνο στον λόγο των μαθητών αλλά και στον λόγο των δασκάλων. Όπου, αντί της νηφάλιας συμμαχίας, αρχαίας και νέας ελληνικής γλώσσας, έχουμε εκβιαστικό ανταγωνισμό ή ασφυκτικό εναγκαλισμό τους. Αποτέλεσμα: τα αρχαία ελληνικά, όπως διδάσκονται σήμερα στο σχολείο, δεν αφήνουν μαθητές και δασκάλους να μιλήσουν και να καλλιεργήσουν με φυσικότητα και άνεση τη νεοελληνική, τη μητρική τους, γλώσσα- τα σχολικά εξάλλου νέα ελληνικά αποτελούν σταθερό εμπόδιο στην πρωτοβάθμια έστω προσπέλαση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, μέσα από την ιστορική της εξέλιξη και την παράλληλη λογοτεχνική της άσκηση.

απόσπασμα από κείμενο του Δ. Ν. Μαρωνίτη, Επιστημονικό Συμπόσιο, Χρήσεις της Γλώσσας (3-5 Δεκεμβρίου 2004), Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, (Σχολή Μωραΐτη),σελ. 232-233

  

Α. Να συντάξετε περίληψη του κειμένου σε 80-100 λέξεις

Β1. Σε μια παράγραφο 80 περίπου λέξεων γράψτε πώς αντιλαμβάνεστε, με βάση την εμπειρία σας, το νόημα της παρακάτω φράσης του κειμένου: «τα αρχαία ελληνικά, όπως διδάσκονται σήμερα στο σχολείο, δεν αφήνουν μαθητές και δασκάλους να μιλήσουν και να καλλιεργήσουν με φυσικότητα και άνεση τη νεοελληνική».

Β2. Ποια είναι σύμφωνα με το κείμενο η «αδήλωτη διγλωσσία»; Ποιες είναι οι συνέπειές της;

Β3. Ποιος είναι ο ρόλος της παρακάτω φράσης, που είναι η αρχική της δεύτερης παραγράφου; «Δεν θα επιμείνω περισσότερο σε ένα ιδεολόγημα, που το θεωρώ εξαντλημένο, ακυρωμένο ήδη σε παλαιότερα και πρόσφατα κείμενα».

Β4. Η πρώτη παράγραφος έχει ως θέμα την αιτία, η δεύτερη τη συνέπεια. Ισχύει η προηγούμενη κρίση για τις δύο παραγράφους του κειμένου;

Β5. Βρείτε πέντε (5) λέξεις ή φράσεις του κειμένου που του προσδίνουν λόγιο (έντεχνο, καλλιεργημένο) χαρακτήρα. Να τις αντικαταστήσετε με λέξεις ή φράσεις περισσότερο λαϊκές.

Β6. Ποιος είναι ο ρόλος/ η σημασία των παρακάτω διαρθρωτικών λέξεων/ φράσεων της πρώτης παραγράφου: α) αφενός ... αφετέρου, β)  Έτσι,  γ) ούτως ώστε;

Γ. Σε υποθετικό διάλογο στα πλαίσια αλλαγών στην εκπαίδευση σας ζητούν τη γνώμη σας για το μάθημα των αρχαίων ελληνικών. Στο κείμενο που θα γράψετε θα πρέπει να εκφράσετε την άποψή σας:

α) για τον τρόπο που διδάσκεται η αρχαία ελληνική γλώσσα και για την αναγκαιότητα ή όχι αυτής της διδασκαλίας.

β) για τα αρχαία ελληνικά που διδάσκονται από μετάφραση και τη σκοπιμότητας αυτής της διδασκαλίας.

Το κείμενό σας θα δημοσιευτεί σε ψηφιακή φόρμα συζήτησης στο Ίντερνετ και γι’ αυτό πρέπει να είναι 400 με 500 λέξεις.

6.      Η γλώσσα όχι ως μέσο, αλλά ως εμπόδιο

Δεν είναι ασυνήθιστο η πολιτική της αφομοίωσης των μεταναστών να συνδυάζεται με πρακτικές γλωσσικού αποκλεισμού. Όλο και περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες για να δώσουν άδεια παραμονής ή ιθαγένεια απαιτούν επάρκεια στη γλώσσα της χώρας υποδοχής: από 4 στις 14 (ποσοστό 29%) το 2002, οι χώρες αυτές έφτασαν τις 11 στις 18 (61%) το 2007 και τις 20 στις 27 (74%) το 2008 (πηγή: ALTE). Ορισμένες χώρες (Γαλλία, Γερμανία, Λεττονία, Ολλανδία, Σουηδία) απαιτούν πιστοποίηση της γλωσσικής επάρκειας για είσοδο των μεταναστών στη χώρα. Για μόνιμη διαμονή ή για την απόκτηση ιθαγένειας το επίπεδο γλωσσομάθειας που θεωρείται επαρκές ποικίλλει. Χρησιμοποιώντας την κλίμακα του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς (επίπεδα Α1, Α2, Β1, Β2, C1, C2), σχετικά χαμηλή γλωσσομάθεια απαιτείται σε χώρες όπως η Ελλάδα (επίπεδο Α2) και υψηλή σε χώρες όπως η Πολωνία και η Δανία (επίπεδο C2). Σε ελάχιστες χώρες δεν είναι απαραίτητη η γλωσσική επάρκεια· ανάμεσά τους και η Κύπρος.

Προφανώς, η θέσπιση προαπαιτουμένου γλωσσομάθειας σε τόσο πολλές ευρωπαϊκές χώρες δεν είναι τυχαία. Συνιστά πολιτική κατεύθυνση με στόχο τον περιορισμό του αριθμού των μεταναστών και δικαίως κρίνεται υπό αυτή την οπτική στην επιστημονική βιβλιογραφία.

[...]

Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι για την απόδοση της ιθαγένειας λαμβάνεται υπόψη κάθε εναλλακτικός τρόπος πιστοποίησης της ελληνομάθειας: φοίτηση σε ελληνικό σχολείο, εξετάσεις του ΙΔΕΚΕ ή του ΚΕΓ, μαθήματα σε ανεξάρτητους οργανισμούς, προσωπική εμπειρία, αυτοδιδασκαλία, ικανότητα επικοινωνίας – και ότι όλα αυτά προσμετρώνται κατά την προφορική εξέταση ενώπιον της Επιτροπής Πολιτογράφησης. Και έστω ότι για την άδεια μόνιμης διαμονής παύει πλέον να είναι απαραίτητη η πιστοποίηση της γλωσσομάθειας· αρκεί ένα αποδεικτικό ότι ο ενδιαφερόμενος παρακολούθησε τόσες ώρες ελληνικής γλώσσας στα ΚΕΕ, εφόσον η γλωσσομάθειά του δεν πιστοποιείται με άλλον τρόπο. Σπάει έτσι ο ενδιάμεσος κρίκος στην αλυσίδα εκπαίδευση-πιστοποίηση-πολιτογράφηση.

Μία τέτοια κίνηση μόνο ευεργετικές επιπτώσεις θα είχε. Πρώτον, θα απελευθέρωνε την εκπαίδευση των μεταναστών από τις εξετάσεις – όπως περίπου θεωρείται αυτονόητο και για την εκπαίδευση των ελληνόφωνων. Το ίδιο το υπουργείο Παιδείας διακηρύσσει άλλωστε ότι «η Διά Βίου Μάθηση είναι ενεργός, συνεχής, αλλά επ’ ουδενί εξαναγκαστική διαδικασία». Θα χρειαζόταν βέβαια να πολλαπλασιαστούν και να αναβαθμιστούν τα κέντρα διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας· με περισσότερα τμήματα, νέους και πρόθυμους δασκάλους, τάξεις όλων των επιπέδων που να απευθύνονται σε σπουδαστές καθένας από τους οποίους έχει διαφορετικές ανάγκες γραμματισμού και επικοινωνίας. Ποιος όμως φοβάται μιαν εκπαίδευση απαλλαγμένη από τον φόβο του αποκλεισμού;

Δεύτερον, η ίδια η προοπτική της ένταξης θα έδινε στους μετανάστες ένα πολύ ισχυρό κίνητρο να μάθουν ελληνικά. Αλλά στο ζήτημα αυτό το πιο δύσκολο είναι ν’ αλλάξουμε τις ιδεολογικές μας συνήθειες. Συνηθίσαμε να θεωρούμε τη γλώσσα προαπαιτούμενο της ένταξης, ενώ στην πραγματικότητα ισχύει το αντίθετο: η απρόσκοπτη ένταξη των μεταναστών θα ήταν το ισχυρότερο κίνητρο για την ενίσχυση της ελληνομάθειάς τους.

Του Σπύρου Α. Μοσχονα, επίκουρου καθηγητή γλωσσολογίας

Καθημερινή 

Α. Να συντάξετε περίληψη του κειμένου σε εκατό (100) περίπου λέξεις.

Β1. Στο πρώτο μέρος του κειμένου («Δεν είναι... στην επιστημονική βιβλιογραφία».) αναπτύσσεται ένας συλλογισμός. Μπορείτε να βρείτε τον τρόπο ανάπτυξής του; (επαγωγή, παραγωγή)

Β2. Η τρίτη παράγραφος του κειμένου είναι ένας συλλογισμός. Μπορείτε να τον κατατάξετε ανάλογα με το είδος των προτάσεων; (υποθετικός, διαζευκτικός, κατηγορικός)

Β3. Στην τέταρτη παράγραφο («Μία τέτοια κίνηση... τον φόβο του αποκλεισμού».) βρείτε τη σημασία των διαρθρωτικών

λέξεων: μόνο, Πρώτον, όπως, άλλωστε, αλλά, όμως.

Β4. Ποια είναι η δομή και ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου; («Δεν είναι ασυνήθιστο... και η Κύπρος»).

Β5. Πώς αντιλαμβάνεστε τη φράση: «Σπάει έτσι ο ενδιάμεσος κρίκος στην αλυσίδα εκπαίδευση-πιστοποίηση-πολιτογράφηση»; Μπορείτε να αναδιατυπώσετε το επιχείρημα του συγγραφέα; (60-70 λέξεις)

Γ. Πρόκειται να συμμετάσχετε σε εκδήλωση του σχολείου, στο οποίο φοιτούν αρκετοί μαθητές που είναι παιδιά μεταναστών και ανάμεσα στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν είναι και η εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας. Ετοιμάζετε ένα κείμενο που συγκεντρώνει τα επιχειρήματα των δύο αντίθετων οπτικών: α) η γνώση της ελληνικής γλώσσας είναι προϋπόθεση για τη χορήγηση ελληνικής ιθαγένειας και β) η χορήγηση ελληνικής ιθαγένειας είναι το ισχυρότερο κίνητρο για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας. (555 λέξεις)

7.      ΠΑΙΔΕΙΑ - Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΕ ΜΙΑ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

A. ΚΕΙΜΕΝΟ

Η Πολιτεία, καθώς πορεύεται μέσα στον ιστορικό χρόνο, έχει χρέος να ασφαλίζει και να ελέγχει την πορεία της, τη συνέχεια της ζωής της. Το κατορθώνει με τη σταθερότητα των θεσμών της, αλλά προπαντός με τηδιάπλαση και την καθοδήγηση των επερχόμενων γενεών, που θα γίνουν φορείς των θεσμών αυτών και εγγυητές της συνέχειάς της. Η πολιτεία είναι γι’ αυτό καθίδρυμα παιδείας.

Με την παιδεία προπαντός και όχι με τη βία, που είναι το απαραίτητο αλλά μόνο μέσο, κατευθύνει την πράξη των πολιτών, ακόμη και των αρχόντων της. Με την παιδεία ετοιμάζει τους μέλλοντες άρχοντές της και τους μελλοντικούς πολίτες της. Με την παιδεία καλλιεργεί τις αξίες από τις οποίες δικαιολογείται η ύπαρξή της. Με την παιδεία της συμβάλλει στην προαγωγή της διεθνούς πολιτείας της ανθρωπότητας ολόκληρης. Το μέγα και πρώτο καθήκον της είναι γι’ αυτό η παιδεία.

Δεν είναι μόνο της πολιτείας καθήκον. Η παιδεία είναι καθήκον κάθε ανθρώπου άξιου να το εκπληρώσει. Μια που κάθε ανθρώπου καθήκον είναι και δια μέσου της δικής του πράξης και δια μέσου της πράξης όλων των άλλων να προάγει τον ύπατο σκοπό της ιστορίας, δηλαδή να καλλιεργεί όλες τις αξίες του πολιτισμού, έχει χρέος ό, τι κατέχει σε γνώσεις, σε αισθητική και σε θρησκευτική νόηση, σε ιστορική εμπειρία, να το μεταδίδει σε όσο το δυνατό περισσότερους. Σαν θνητό ον, που σε λίγες ώρες μπορεί να μην υπάρχει, που σε λίγα χρόνια θα φθαρεί και θα χαθεί, οφείλει ό, τι συγκομίσει να το μοιράσει για να μη χαθούν τα άξια θησαυρίσματά του μαζί με το ανάξιο σαρκίο του.

Η πολιτεία, όμως, διαθέτει μέσα παιδείας που τα άτομα δε διαθέτουν, γιατί η παιδεία σε μια κοινωνία χρειάζεται συντονισμό δραστηριοτήτων, μια ιεράρχηση αξιών, που μόνο μια υπερκείμενη εξουσία μπορεί και επιβάλλει. Γιατί η παιδεία κρυσταλλώνεται μέσα στην κοινή παράδοση ενός λαού και την παράδοση αυτήν, πιο μακρόβια από τα πρόσκαιρα άτομα, έχει τη δύναμη και το χρέος η πολιτεία να εγκολπωθεί και να διαφυλάξει.

Η παιδεία πρέπει να κρατήσει τον ανώριμο άνθρωπο, τον άνθρωπο της φύσης, να τον καταστήσει ικανό να κατευθύνει τη νόηση, τη βούληση και την πράξη του προς τον ύπατο σκοπό. Τούτο το κατορθώνει η παιδεία με τη διάπλαση της σκέψης, της αίσθησης και του ήθους…

Έργο της είναι γι’ αυτό εν πρώτοις να καθοδηγήσει τον άνθρωπο πώς να δυναμώσει βιολογικά, για να γίνει το σώμα του η κατάλληλη υποδομή για τα έργα του πνεύματος. Ο άνθρωπος πρέπει να μάθει να θεραπεύει το σώμα, γνωρίζοντας πως η θεραπεία του σώματος δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μέσο για τη θεραπεία του πνεύματος. Γι’ αυτό, πρέπει να μη γίνεται επί θυσία της άσκησης του πνεύματος, αλλά σε αδιάκοπη ισορροπία και συνάρτηση με την τελευταία…

Έτσι η παιδεία πρέπει να είναι πρώτα παιδεία του σώματος (υγιεινή και γυμναστική) και ύστερα παιδεία επαγγελματική, δηλαδή παιδεία των μεθόδων και των τρόπων με τους οποίους ο άνθρωπος και μέσω αυτού το κοινωνικό σύνολο, θα παράγει υλικά αγαθά, τα αναγκαία για τη συντήρηση και την ανάπτυξη του εαυτού του και του κοινωνικού συνόλου. Από αυτό ακολουθεί ότι η πολιτεία έχει υποχρέωση να παιδεύει τον πολίτη, ώστε να γίνει ικανός να εργαστεί και δη στην εργασία, όπου πληρέστερα μπορεί να αναπτύξει τις δυνάμεις του…

Συγχρόνως με τις γνώσεις για την παραγωγή υλικών αγαθών, ο άνθρωπος πρέπει να αποκτήσει τις απαραίτητες γνώσεις για να δρα μέσα στην πολιτική κοινωνία όπου ανήκει. Και επειδή κατά κανόνα του αναγνωρίζονται και πολιτικά δικαιώματα, δηλαδή συμμετοχή στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας, πρέπει να αποκτήσει τις στοιχειώδεις τουλάχιστον γνώσεις, που θα του επιτρέπουν να ασκεί αυτά τα δικαιώματα. Παράλληλα με την επαγγελματική παιδεία βαδίζει και η πολιτική αγωγή.

Στηριγμένος στην εκγύμναση του σώματος, στη γνώση τεχνικής για την απόκτηση υλικών αγαθών και στην πολιτική του αγωγή, καλείται ο πολίτης να επιδοθεί στο κύριο έργο του, στη θεραπεία του πνεύματος. Άλλωστε, μαζί με την επαγγελματική και με τη σωματική παιδεία, πρέπει να αρχίσει και η θεραπεία του πνεύματος, γιατί, κατά έναν τρόπο, όλες οι μορφές της παιδείας πρέπει να προχωρούν παράλληλα. Η θεραπεία του πνεύματος συνίσταται στην καλλιέργεια όλων των ανώτατων αξιών, των ιδεών, των αντικειμένων, που δεν επιδιώκουμε να τα μάθουμε γιατί είναι τα μέσα των άλλων, αλλά γιατί είναι αυτοσκοποί.

Με αυτόν τον τρόπο η παιδεία δεν είναι καλλιέργεια απλώς μιας δεξιοτεχνίας, οσοδήποτε και αν είναι αξιόλογη, αλλά μια καθολική καλλιέργεια της σκέψης και της ψυχής, που αυτή μόνο δίνει ποιότητα και σταθερό έρμα και δημιουργικότητα στον άνθρωπο. Αυτή πλάθει τον άνθρωπο από τη ρίζα του και γι’ αυτό σωστά λέγεται "ανθρωπιστική παιδεία".

Κωνσταντίνος Τσάτσος, "ΠΟΛΙΤΙΚΗ", ΑΘΗΝΑ 1975

B. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).

Β. 1. «Η πολιτεία, όμως, διαθέτει … να διαφυλάξει.»: να βρεθούν η δομή και ο τρόπος ανάπτυξης της συγκεκριμένης παραγράφου. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Β. 2. Με ποιους τρόπους επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στις έξι πρώτες παραγράφους του κειμένου;

Β. 3. Να καταγράψετε ένα παράδειγμα αναφορικής και ένα παράδειγμα ποιητικής χρήσης του λόγου, μέσα από το κείμενο.

Β. 4. διάπλαση κατευθύνει καθήκον θεραπεύει επιδιώκουμε: να γραφεί από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.

Β. 5. συνέχεια προαγωγή πρόσκαιρα παράγει επιτρέπουν: να γραφεί από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.

Β. 6. «Σαν θνητό ον, που σε λίγες ώρες μπορεί να μην υπάρχει, που σε λίγα χρόνια θα φθαρεί και θα χαθεί, οφείλει ό, τι συγκομίσει να το μοιράσει για να μη χαθούν τα άξια θησαυρίσματά του μαζί με το ανάξιο σαρκίο του.»: Σε μία παράγραφο 90-100 περίπου λέξεων να σχολιάσετε το περιεχόμενο της παραπάνω πρότασης

Γ. Υποθέστε ότι είστε εκπρόσωπος των μαθητών στο Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας. Με ένα γραπτό υπόμνημά σας προς τα υπόλοιπα μέλη του συμβουλίου, όπου συμμετέχουν πολιτικοί, εκπρόσωποι κομμάτων, διανοούμενοι, καθηγητές και πανεπιστημιακοί να καταθέσετε και να αναπτύξετε τις προτάσεις σας για τη βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος στη χώρα μας.

(600 λέξεις)

8.      Ένας στους δύο εκτός Λυκείου, λόγω γλώσσας

  Στο 11% για το Δημοτικό και Γυμνάσιο και στο 6,5% για το Λύκειο φτάνουν τα ποσοστά των αλλοδαπών και παλιννοστούντων μαθητών στα σχολεία της χώρας μας, αλλά το πρόβλημα της γλώσσας τούς εμποδίζει συνήθως να προχωρήσουν στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.

 «Φέτος, παρά τις διακηρύξεις για το αντίθετο από πλευράς υπουργείου Παιδείας, τα σχολεία βρέθηκαν κυριολεκτικά στον αέρα, καθώς δεν εντάχθηκαν όσες πρακτικές έχουν αποδειχτεί ευεργετικές για την αγωγή και διδασκαλία των μαθητών, ούτε αξιοποιήθηκαν εκπαιδευτικοί που απέκτησαν εξειδικευμένα προσόντα και εμπειρία», αναφέρει η υπεύθυνη του Ελληνικού Παρατηρητηρίου για τη Διαπολιτισμική Παιδεία και Εκπαίδευση, καθηγήτρια Παιδαγωγικής του ΑΠΘ, Ζωή Παπαναούμ.

Στον Νομό Θεσσαλονίκης, στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, σε σύνολο 150.532 μαθητών, οι αλλοδαποί ανέρχονται σε 11.466 (7,62%) και οι παλιννοστούντες σε 6.020 (4%). Τα αντίστοιχα νούμερα για την Κεντρική Μακεδονία είναι: 260.511 μαθητές, από τους οποίους 19.203 (7,37%) αλλοδαποί και 8.632 (3,31%) παλιννοστούντες.

«Διαρκώς αυξανόμενος είναι ο αριθμός των παλιννοστούντων και αλλοδαπών μαθητών που φοιτούν στα ελληνικά σχολεία σήμερα, ξεπερνώντας σε ορισμένες περιοχές κατά πολύ το 10%. Η φοίτηση των παιδιών αυτών δεν είναι πάντοτε εύκολη. Η ανεπάρκεια στη χρήση της ελληνικής γλώσσας ως οργάνου ζωντανής επικοινωνίας, η σχολική αποτυχία -ακόμη και όταν το πρόβλημα της γλώσσας δεν είναι οξύ, η κοινωνική καχυποψία που ενδεχομένως έχουν να αντιμετωπίσουν είναι μερικές μόνο από τις κατηγορίες προβλημάτων», αναφέρει στην «Ε» ο περιφερειακός διευθυντής εκπαίδευσης Γιώργος Καρατάσιος.

Η καθηγήτρια Παιδαγωγικής του ΑΠΘ και επιστημονικά υπεύθυνη του Παρατηρητηρίου τονίζει ωστόσο: «Την τελευταία δεκαετία γίνονται πολυεπίπεδες δραστηριότητες και δαπανώνται κονδύλια -εθνικά και κοινοτικά- για την καλύτερη δυνατή ένταξη των παιδιών μεταναστών στην ελληνική κοινωνία. Από υποστηρικτικές παρεμβάσεις που γίνονται σε σχολεία έχουν ήδη καταγραφεί θετικά αποτελέσματα, όπως η μείωση της διαρροής των αλλοδαπών μαθητών, καθώς και η βελτίωση της προόδου τους στο σχολικό περιβάλλον.

Τέτοιες παρεμβάσεις όμως, που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σωρευτικά και συμπληρωματικά η μία με την άλλη, δεν έχουν ακόμη ενταχθεί οργανικά στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Έτσι, το όφελος για τους μαθητές δεν είναι διαρκές και η βελτίωση του εκπαιδευτικού έργου στα σχολεία δεν είναι σταθερή. Επίσης, κρατικοί και μη φορείς, καθώς και ερευνητές δραστηριοποιούνται με επιτυχία σε θέματα διαπολιτισμικής παιδείας, χωρίς όμως τον αναγκαίο συντονισμό και τη λήψη μέτρων από την πολιτεία, έτσι ώστε να ενταχθούν στο σχολείο οι καλές πρακτικές που προκύπτουν».

Του ΝΙΚΟΥ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ, Ελευθεροτυπία, 22/6/2009

Α. Να συντάξετε περίληψη του κειμένου σε εκατό (100) περίπου λέξεις.

Β1. Το κείμενο είναι παράθεση τεκμηρίων σχετικά με το ζήτημα των αλλοδαπών και παλιννοστούντων μαθητών στα σχολεία της χώρας. Γιατί νομίζεται ότι επιλέγεται η παράθεση τεκμηρίων για να γίνει αναφοράς στο θέμα;

Β2. Στην τέταρτη παράγραφο («Διαρκώς αυξανόμενος είναι ... εκπαίδευσης Γιώργος Καρατάσιος».) του κειμένου επισημαίνονται κάποια προβλήματα που αντιμετωπίζουν αλλοδαποί και παλιννοστούντες μαθητές. Ποια είναι αυτά; 

Β3. Στις δύο τελευταίες παραγράφους του κειμένου γίνεται λόγος για «πολυεπίπεδες δραστηριότητες» και «υποστηρικτικές παρεμβάσεις». Μπορείτε να προτείνετε συγκεκριμένα το είδος των δραστηριοτήτων και των παρεμβάσεων που θεωρείτε κατάλληλες, ώστε να βοηθηθούν οι μαθητές που μειονεκτούν;

Β4. Ποια είναι η συλλογιστική πορεία του κειμένου; (επαγωγική, παραγωγική) Τεκμηριώστε την απάντησή σας.

Β5. Να επισημάνετε τεκμηριωμένα δύο τρόπους πειθούς που αναγνωρίζετε στο κείμενο

Β6. Να βρείτε συνώνυμες λέξεις, που μπορούν να αντικαταστήσουν μέσα στο κείμενο τις παρακάτω λέξεις (μία για κάθε περίπτωση): παλιννοστούντων, διακηρύξεις, εντάχθηκαν, προσόντα, υπεύθυνη

Γ. Στο σχολείο σας φοιτούν αρκετοί μαθητές των οποίων μητρική γλώσσα δεν είναι η ελληνική. Με δεδομένο το ενδιαφέρον της Πολιτείας για τη φοίτηση των αλλοδαπών και παλιννοστούντων μαθητών, συμμετέχετε σε εκδήλωση του συλλόγου γονέων και κηδεμόνων με θέμα την απόδοση αυτών των μαθητών. Μιλάτε από τη δική σας μαθητική οπτική και επικεντρώνεστε σε δύο ζητήματα: Ποια ξεχωριστά προβλήματα νομίζετε ότι αντιμετωπίζουν; Πώς μπορεί να βοηθήσετε εσείς οι μαθητές, ώστε να οι συγκεκριμένοι μαθητές να ενταχθούν ομαλότερα στο σχολικό περιβάλλον; (555 λέξεις)

9.      Η διαπολιτισμική εκπαίδευση υπό διωγμόν

  

Στα δικαστήρια σύρεται η πρώην διευθύντρια του 132ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών κ. Στέλλα Πρωτονοταρίου (η προγραμματισμένη για τις 16 Ιουνίου δίκη αναβλήθηκε τελικά για τις 22 Ιανουαρίου 2010). Η εμπνευσμένη αυτή δασκάλα κατηγορείται ότι παραχώρησε σχολικές αίθουσες για να γίνονται, σε όσους μαθητές το επιθυμούσαν, μαθήματα της μητρικής τους γλώσσας (αλβανικής ή αραβικής). Δυστυχώς, στο ελληνικό δημόσιο σχολείο η διδασκαλία της μητρικής γλώσσας δεν είναι δικαίωμα, είναι παρανομία.

Το 132ο Δημοτικό Σχολείο ανήκει στο τεράστιο συγκρότημα της Γκράβας. Το 72% των μαθητών στο σχολείο αυτό είναι παιδιά μεταναστών, κυρίως από την Αλβανία. Υπό τη διεύθυνση της κ. Πρωτονοταρίου, ο σύλλογος διδασκόντων, σε στενή συνεργασία με τους γονείς, οργάνωσε αξιόλογες διαπολιτισμικές δραστηριότητες, σημαντικότερες από τις οποίες ήταν τα μαθήματα μητρικής γλώσσας στους μαθητές και ελληνικής γλώσσας στους γονείς τους. Ίσως ενόχλησε επίσης ότι ένα ποίημα - προσευχή του Γιάννη Ρίτσου αντικατέστησε το «Πάτερ ημών», επιτρέποντας σε όλα τα παιδιά να συμμετέχουν την ώρα της προσευχής (βλ. Τ. Καμπύλη, «Το τέλος ενός πρότυπου σχολείου», «Η Καθημερινή» 9/12/2007).

Όταν η κεντρική εξουσία πήρε μυρωδιά τι συνέβαινε στο σχολείο, άρχισαν οι διώξεις. Το 2007 η κ. Πρωτονοταρίου απομακρύνθηκε από τη θέση της διευθύντριας. Για την απομάκρυνσή της χρησιμοποιήθηκε ο θεσμός της συνέντευξης, στην οποία η διευθύντρια βαθμολογήθηκε πολύ χαμηλά. Ο νέος διευθυντής (με πολύ υψηλά συνεντευξιακά προσόντα) ανέλαβε να καταργήσει όλες τις διαπολιτισμικές δραστηριότητες του σχολείου.

Ο όρος «διαπολιτισμική εκπαίδευση» αποτελεί στην Ελλάδα ένα είδος ευφημισμού. Αντί για διάλογο μεταξύ γλωσσών και πολιτισμών, ο όρος κατέληξε να δηλώνει εκείνη την εκπαίδευση η οποία οδηγεί σε μία μόνο γλώσσα, την ελληνική, και έναν μόνο πολιτισμό, των Ελλήνων. Στόχος αυτής της κατ’ όνομα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης είναι η γλωσσική αφομοίωση ή, όπως αλλιώς λέγεται, η «ένταξη» των αλλόγλωσσων και αλλόθρησκων, οι οποίοι καλούνται να αφήσουν έξω από το ελληνικό σχολείο τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους. Αυτήν τη «διαπολιτισμική» εκπαίδευση υπηρετεί το υπουργείο Παιδείας. Στο πρόσωπο της κ. Πρωτονοταρίου καταδικάζεται λοιπόν η διαπολιτισμική εκπαίδευση που θεωρεί απαραίτητο τον διάλογο μεταξύ των πολιτισμών και οραματίζεται ένα πολύγλωσσο σχολείο όπου όλες οι γλώσσες αποτελούν πόρουςγια την κοινωνική ανέλιξη.

Του Σπύρου Α. Μοσχονά, Καθημερινή, 21-06-09

1.     Να συντάξεις περίληψη του κειμένου σε 100 περίπου λέξεις.

2.     Διάβασε προσεκτικά την πρώτη παράγραφο. Τι δείχνουν για την οπτική γωνία του συγγραφέα οι χρήση των λέξεων: σύρεται, εμπνευσμένη, Δυστυχώς. Εξήγησε την απάντησή σου.

3.     Ποια είναι τα τρία στοιχεία, σύμφωνα με το κείμενο, τα οποία συνιστούν δείγματα διαπολιτισμικής αντίληψης και που φαίνεται ότι «ενόχλησαν»;

4.     Να χρησιμοποιήσεις τις παρακάτω λέξεις σε φράσεις έτσι ώστε να φαίνεται η σημασία τους (μπορείς να αλλάξεις τον τύπο): εμπνευσμένη, ευφημισμού, αφομοίωση, πολύγλωσσο, πόρους.

5.     Να αποδόσεις κυριολεκτικά το νόημα των παρακάτω μεταφορικών φράσεων του κειμένου:

α. Όταν η κεντρική εξουσία πήρε μυρωδιά τι συνέβαινε, η διευθύντρια βαθμολογήθηκε πολύ χαμηλά,

β. καλούνται να αφήσουν έξω από το ελληνικό σχολείο τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους.

6.     Ποιος είναι ο ρόλος και η σημασία των τριών παρακάτω λέξεων στη δεύτερη και τρίτη παράγραφο του κειμένου: Ίσως, Όταν, Για.

7.     Να εντοπίσεις μόνο τα σημεία του κειμένου που αποτελούν είδηση.

8.     Πώς αντιλαμβάνεστε το νόημα της παρακάτω φράσης: «Η διαπολιτισμική εκπαίδευση θεωρεί απαραίτητο τον διάλογο μεταξύ των πολιτισμών και οραματίζεται ένα πολύγλωσσο σχολείο».

9.     Με ποιους άλλους τρόπους, εκτός από αυτούς που αναφέρονται στο κείμενο, νομίζετε ότι μπορεί να αντιμετωπιστεί κατάλληλα η νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται με την φοίτηση πολλών αλλοδαπών μαθητών στο ελληνικό σχολείο; Καταγράψτε τις απόψεις σας με τέτοιο ύφος, ώστε να δημοσιευτεί στο μαθητικό μπλογκ της τάξης. (400 λέξεις)

10.  Άλλο εξετάσεις και άλλο διαγωνισμός με κλειστό νούμερο

Ο διαγωνισμός διαφέρει ριζικά από τις εξετάσεις: ο διαγωνισμός μετράει τη γνώση ενός υποψηφίου σε σύγκριση με τη γνώση ενός άλλου και «διαπιστώνει» ανεπαίσθητες και πρακτικά μη μετρήσιμες διαφορές. Εκτός αυτού οι ίδιες «ποσοτικές» διαφορές διαπιστώνονται στο κατώτερο επίπεδο γνώσεων, καθώς και στο ανώτερο! Γι’ αυτό, στην τριτοβάθμια εκπαίδευση θα εισαχθεί ο ίδιος αριθμός υποψηφίων με «βάσεις» κοντά στο άριστα και με «βάσεις» κοντά στο 0. Οι εξετάσεις σκοπό έχουν να διαπιστώσουν αν ο υποψήφιος έχει τις γενικές γνώσεις για να παρακολουθήσει τα μαθήματα της σχολής για την οποία ενδιαφέρεται. Οι εξετάσεις είναι εκπαιδευτικό εργαλείο, εκπαιδευτική μέθοδος σε όλες τις βαθμίδες και είναι δουλειά των εκπαιδευτικών να διαμορφώσουν σε κάθε βαθμίδα το σύστημα των εξετάσεων ως μέθοδο προαγωγής. Ο διαγωνισμός με κλειστό νούμερο και με «βάσεις» είναι μέτρο εξωεκπαιδευτικό και αποβλέπει στη ρύθμιση της ζήτησης.

Αν καταργηθεί ο διαγωνισμός ως μέθοδος επιλογής ανακύπτει το ερώτημα τι θα γίνει με τη ζήτηση, πώς θα προσαρμοσθεί η ζήτηση στην προσφορά. Η ίδρυση νέων ΑΕI και ΤΕI και η διασπορά τους ανά την επικράτεια με αμφίβολα κριτήρια δεν στάθηκε ικανή να απορροφήσει τη συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση. Η πλεονάζουσα στράφηκε προς ξένα πανεπιστήμια (πώς οι αποτυχόντες στην Ελλάδα γίνονται δεκτοί σε ξένα μεγάλα πανεπιστήμια θα έπρεπε να απασχολήσει σοβαρά τους αρμοδίους), πολλά από τα οποία χαρακτηρίζονται ως «πανεπιστήμια ευκαιρίας». Άλλο ποσοστό πλεονάζουσας ζήτησης στρέφεται στα λεγόμενα εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών, τα οποία ισχυρίζονται ότι λειτουργούν ως παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων. Άλλα από αυτά λειτουργούν αρκετά καλά και πράγματι ως παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων και άλλα είναι της κακιάς ώρας κερδοσκοπικές επιχειρήσεις. Το βέβαιο είναι ότι κανείς δεν ελέγχει τη λειτουργία τους, ενώ συχνά υποτιθέμενος έλεγχος γίνεται με εμφανή κομματικά κριτήρια. Για τον ίδιο λόγο, για την απορρόφηση της ζήτησης (ή της ανεργίας;) ανέκυψε και το αίτημα ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων, τα οποία τελικώς ορίσθηκαν ως μη κρατικά. Όμως, ανέκυψε και το άλλο πρόβλημα: του τρόπου αναγνώρισης πτυχίων.

Μέσα σ’ αυτόν τον κυκεώνα παράδοξων φαινομένων κάθε λογικός άνθρωπος θα αναρωτηθεί: είναι φυσιολογική η ζήτηση ανώτατης εκπαίδευσης; Η κοινωνία μπορεί να απορροφήσει τόσα και τέτοια (στο είδος, όχι στην ποιότητα) πτυχία;

 διασκευασμένο κείμενο του Αντώνη Kαρκαγιαννη, Καθημερινή

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε  ογδόντα (80) λέξεις.

 Β.1 Ποια είναι η δομή και ποιος ο τρόπος ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου; τεκμηριώστε την απάντησή σας.

 Β.2. Ποιες πιθανές λύσεις (σύμφωνα με το κείμενο) μπορούν να βρεθούν αν καταργηθεί ο διαγωνισμός επιλογής φοιτητών; (50 λέξεις)

 Β.3. Να βρείτε το δεύτερο συνθετικό των παρακάτω λέξεων του κειμένου. Στη συνέχεια να γράψετε μια νέα σύνθετη λέξη: υποψήφιος, καταργηθεί, επικράτεια, ευκαιρίας, λειτουργούν.  

Β.4. Να βρείτε συνώνυμα των παρακάτω λέξεων του κειμένου: μετράει, κατώτερο, μέθοδος, διασπορά, παράδοξων

Β.5. Ποια είναι η δομή της δεύτερης παραγράφου; ποιους (δυο) τρόπους ανάπτυξης διακρίνετε;

Γ. Γράφετε ένα άρθρο για τη σχολική εφημερίδα. Σ’  αυτό αναφέρεστε στους λόγους που θέλει ένας νέος να σπουδάσει και στο πώς φαντάζεται τη φοιτητική ζωή. (300 περίπου λέξεις)

11.  Συμμετοχική παιδεία...

Ολοήμερα σχολεία παντού, καινούργια κτίρια για να πηγαίνουν όλα τα παιδιά πρωί στο μάθημά τους, κομπιούτερ και πλούσιες βιβλιοθήκες σε όλα τα Δημοτικά και όλα τα Γυμνάσια, Iντερνετ. Ανοιχτά Σχολεία με αίθουσες συναυλιών που το καλοκαίρι θα μετατρέπονται σε παγοδρόμια, «μη κερδοσκοπικά και μη κρατικά» πανεπιστήμια σε κάθε γειτονιά και για όλες τις ηλικίες – α, ναι, πλούσια τα ελέη της προεκλογικής πλειοδοσίας. Όρεξη να ’χουμε ν’ ακούμε. Αλλά ώσπου να ξημερώσει αυτή η θαυμάσια «νέα εποχή», μήπως θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί το μείζον πρόβλημα που αντιμετωπίζουν σχεδόν όλα τα δημόσια σχολεία; Όχι, όχι, ούτε για το κτιριακό πρόκειται ούτε για το κομπιουτερικό, αλλά για κάτι απλούστερο. Για κάτι αστείο: για το χαρτί του φωτοτυπικού.

Όσοι έχουν παιδιά σε δημόσιο σχολείο, το ξέρουν καλά αυτό το «έθιμο»: Να παρακαλούν κάθε τόσο οι δάσκαλοι τα παιδιά να κουβαλήσουν από το σπίτι τους χαρτί για το φωτοτυπικό μηχάνημα, γιατί το σχετικό κονδύλι είναι ανυπόληπτο, κι έτσι όσες εργασίες είναι να γίνουν με φωτοτυπίες, απλώς δεν θα γίνουν. Και τα παιδιά κουβαλάνε χαρτί, άλλο είκοσι κόλλες, άλλο εκατό, και μαθαίνουν έτσι από πρώτο χέρι τι εστί «συμμετοχική παιδεία»: να πληρώνεις γι’ αυτό που θρυλείται ότι σου παρέχεται δωρεάν. Στο θρύλο αντιτίθενται βλοσυροί οι αριθμοί. Συνολικά οι ελληνικές οικογένειες δαπανούν 600 δισ. δραχμές ετησίως για τη εκπαίδευση των παιδιών τους, ο δε μέσος όρος των εξόδων τους αυτών είναι υπερτετραπλάσιος από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Δεν βουλιάζει, φυσικά, ο οικονομικός προϋπολογισμός ενός νοικοκυριού αν οι γονείς αγοράζουν και πέντε και δέκα πακέτα χαρτί ή να «τσοντάρουν» για να αγοράσει πετρέλαιο το σχολείο των παιδιών τους. O ψυχικός προϋπολογισμός όμως υφίσταται μια κάποια ταραχή. Πικραίνεσαι μάλλον παρά οργίζεσαι, κι όχι για τα δέκα ευρώ αλλά επειδή νιώθεις να σε μειώνει και να σε προσβάλλει ένας εμπαιγμός που κρατάει χρόνια και χρόνια – από τον καιρό που οι νυν μεσόκοποι απαιτούσαν «προίκα στην παιδεία». O εμπαιγμός των «ίσων ευκαιριών», της «δωρεάν παιδείας». Ένας εμπαιγμός που προσλαμβάνει σαδιστικές διαστάσεις σε κάθε προεκλογική περίοδο, όταν οι επερχόμενοι μεσσίες χτίζουν ανώγεια με τα λόγια, παραβλέποντας όσα «συντρίμμια» έχει αφήσει πίσω της η πολιτική τους.

 διασκευασμένο απόσπασμα από κείμενο του Παντελη Mπουκάλα

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε εβδομήντα (70) λέξεις.

Β.1. Το κείμενο είναι άρθρο. Σε ποιο σημείο φαίνεται η σχέση του με την επικαιρότητα της εποχής που γράφτηκε;

Β.2. Στην πρώτη παράγραφο το κείμενο γίνεται οικείο, πλησιάζοντας τον προφορικό λόγο. Πώς επιτυγχάνεται αυτό από το συγγραφέα;

Β.3. Ο συγγραφέας επιλέγει να ασκήσει κριτική βασιζόμενος στη «λεπτομέρεια» του φωτοτυπικού χαρτιού. Υπάρχει κάποια σκοπιμότητα σ’  αυτή την επιλογή; Τεκμηριώστε την απάντησή σας.

Β.4. Να αντικατασταθούν οι παρακάτω λέξεις του κειμένου με συνώνυμες και νοηματικά ισοδύναμες: πλούσιες, θαυμάσια, υφίσταται, μειώνει, μεσόκοποι.

Β.5. Αποδώστε τη φράση «μη κερδοσκοπικά και μη κρατικά» με καταφατικό τρόπο.

Γ. Βλέπετε από διαφορετική οπτική το ζήτημα της δημόσιας εκπαίδευσης. Γράφετε ένα ανάλογο κείμενο όπου υπερασπίζεστε τις θετικές πτυχές της και τις προόδους που νομίζετε ότι έγιναν. Επίσης προσπαθήστε να «δικαιολογήσετε» τις μομφές που επισύρει ο αρθογράφος.

12.  Η εκπαίδευση της αμάθειας

Τα τελευταία χρόνια η εκπαίδευσή μας πήρε νέα χαρακτηριστικά. Πιθανό να αποτελεί διεθνή πρωτοτυπία. Οι μαθητές μας στο λύκειο «οικοδομούν» τη γνώση τους στο τρίγωνο «σχολείο – φροντιστήριο – ιδιαίτερο», «ροκανίζουν» την εφηβεία τους με «γερμανικά ωράρια» ασκήσεων και εξετάσεων, μπαζώνουν τον οικογενειακό προϋπολογισμό με φροντιστηριακά έξοδα ύψους 3.000 ευρώ το χρόνο, κι όμως δεν μαθαίνουν.

          Δεν είναι λίγοι οι εκπαιδευτικοί που επισημαίνουν ότι πολλά γραπτά υποψηφίων για την τριτοβάθμια εκπαίδευση (μαθητών που προετοιμάζονται σαν άλογα κούρσας με σχολείο – φροντιστήριο και ιδιαίτερο) είναι γεμάτα από ακατανόητες προτάσεις, ασυνταξίες και χοντροειδή ιστορικά λάθη. Αυτό που προβληματίζει είναι ότι παρατηρούνται εξωφρενικές απαντήσεις και σε «αρκετά καλά», κατά τα άλλα, γραπτά. Γραπτά, δηλαδή, που βαθμολογούνται με «πολύ καλά» ή και «άριστα».

          Μάλιστα τονίζουν ότι τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται ένα αντιφατικό φαινόμενο: γραπτά μαθητών που απαντούν με επιτυχία στα περισσότερα ερωτήματα των εξετάσεων, σκοντάφτουν σε ερωτήσεις που απαιτούν κρίση, εκφράζουν με δυσκολία τις σκέψεις τους και εμφανίζουν τερατώδη λάθη. Εμφανίζονται δηλαδή σε δεκάδες εκατοντάδες περιπτώσεις, γραπτά που παραπέμπουν, με βάση τις απαντήσεις τους στα ερωτήματα των εξετάσεων, σε υποψηφίους που είναι «καλά προετοιμασμένοι» και ταυτόχρονα έχουν έλλειψη ικανότητας να αρθρώνουν συνεχή λόγο, να ελέγχουν και να λογικοποιούν τη σκέψη τους χωρίς χάσματα και αντιφάσεις, να κάνουν λογικές αφαιρέσεις ή να κατανοούν γραπτά κείμενα εκτός από τα υποτυπώδη. Ένα είδος «προσοντούχων αγραμμάτων». Ακόμη πιο δραματική είναι η κατάσταση στα ΤΕΕ στα οποία φοιτούν 130.000 νέοι από 15-18 ετών.

          Φυσικά το φαινόμενο αυτό δεν έχει μόνο σχολικά αίτια. Αυτό μπορεί κανείς εύκολα να το καταλάβει όταν αναλογιστεί ποια είναι τα πρότυπα που σήμερα, στην «κοινωνία της γνώσης» και «των δικτύων», προβάλλονται στους νέους ανθρώπους: ο ατομισμός, οι αξίες της ιδιωτικότητας, η απόρριψη της συλλογικής δράσης, η απαξίωση της συμμετοχής στα κοινά, ο αχαλίνωτος ανταγωνισμός, η λογική «ο καθένας για τον εαυτό του και ο θεός για όλους», ο χρησιμοθηρικός χαρακτήρας της γνώσης, όλα αυτά και άλλα πολλά αποτελούν από μόνα τους τις «έξυπνες βόμβες» στα δίκτυα της μάθησης.

          Η κρατούσα αντίληψη για την παιδεία επιβαρύνεται με την πρόσδοση ενός εργαλειακού χαρακτήρα στη γνώση, καθώς ταυτίζει τις έννοιες «μόρφωση» και «επανεκπαίδευση» με την παροχή γνώσεων και δεξιοτήτων χρηστικού χαρακτήρα, δηλαδή άμεσα εφαρμόσιμων στην αγορά εργασίας. Να η ιδέα που «ξύνει» τη γνώση ως συλλογικό εργαλείο ερμηνείας και αλλαγής του κόσμου και τη μεταλλάσσει σε γνώση ως στενή εφαρμογή για την επίτευξη του ατομικού στόχου που στοιχίζεται με τις έννοιες «κόστος» - «κέρδος». Εδώ η γνώση έχει εφαρμοσμένη και μόνο διάσταση και μετατρέπεται σε «δεξιότητα», ενώ η σχολική ύλη είναι εξαρχής προορισμένη για τον «σκουπιδοτενεκέ» της μνήμης την επομένη των εξετάσεων.

          Ας έρθουμε όμως και στο χώρο της εκπαίδευσης και ας ρίξουμε μια ματιά μέσα από την «κλειδαρότρυπα» της σχολικής αίθουσας.

          Στο σημερινό σχολείο είναι ιδιαίτερα αναβαθμισμένη η επιλεκτική λειτουργία εις βάρος της μορφωτικής. Η εντατικοποίηση των σπουδών μέσα από την εξετασιομανία που διαπερνά όλο το σχολικό πρόγραμμα δεν αποτελεί παρά την νεκρολογία της επαφής του μαθητή με την ουσία της γνώσης. Γιατί, βέβαια, αν εξετάσει κανείς τη σχέση του περιεχομένου των μαθημάτων (τι), της μεθόδου (πώς) και των πρακτικών ελέγχου (εξεταστικές δοκιμασίες), θα διαπιστώσει εύκολα ότι η σύνθεσή τους, την ίδια στιγμή που μεταλλάσσει τη μαθησιακή διαδικασία σε μεθοδολογική εκγύμναση, δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα που μπορεί να αναστείλει ακόμη και μορφές προσαρμοστικότητας στη μάθηση.

          Η ίδια η έμφαση στην αντικειμενικοποίηση της βαθμολογίας, η «ανάγκη» δημιουργίας ερωτήσεων των οποίων οι απαντήσεις θα «χωράνε» βαθμολογία «χωρίς αέρα», επιβάλλει τη σχηματοποίηση στις πρακτικές αξιολόγησης, η οποία διαχέεται με τη σειρά της στο ίδιο το διδακτικό έργο.

          Οι δήθεν εκσυγχρονιστικές μορφές αξιολόγησης των μαθητών, που σε άλλες χώρες έχουν εφαρμοστεί εδώ και δεκαετίες και σήμερα αμφισβητούνται έντονα, με την κατάταξη των ερωτήσεων σε κατηγορίες διδακτικών στόχων, αντιβαίνουν στην αρχή της ολότητας και υπονομεύουν βασικές αρχές ανάλυσης και δομικής προσέγγισης του κειμένου. Με άλλα λόγια, η ανάλυση – κατάτμηση μετατρέπει το κείμενο σε «σφάγιο» που περιμένει τον ανατόμο του. Θραύσματα γνώσεων και επιλεκτικής μνήμης που δεν είναι παρά μια από τις μορφές που παίρνει η ικανότητα συγκράτησης πληροφοριών που δρομολογείται στα ίδια ίχνη της αποστήθισης την οποία υποτίθεται ότι έρχεται να αναιρέσει.

          Η διδασκαλία και η επικοινωνία μέσα στην τάξη υποτάσσεται στον νέο «θεό»: στο μέτρημα με δήθεν αντικειμενικό και έγκυρο τρόπο του τελικού αποτελέσματος μιας τυποποιημένης και μηχανιστικής μαθησιακής διαδικασίας που θα ασκείται ομοιόμορφα και ισοπεδωτικά από τον Έβρο μέχρι την Κρήτη.

          Δημιουργούνται έτσι ασφυκτικές συνθήκες, συνθήκες διδακτικού ολοκληρωτισμού, με αποτέλεσμα τον αφανισμό της διδασκαλίας, το καλούπωμα των εκπαιδευτικών σε «διδακτικά φέρετρα» και τη χειραγώγηση – αλλοτρίωση των μαθητών. Με αυτή τη διαδικασία απονεκρώνεται κάθε διαδικασία εμβάθυνσης, κατανόησης, αμφιβολίας, αμφισβήτησης, εξαφανίζεται το γιατί και το διότι, καταστρέφεται κάθε δυνατότητα για συλλογική αφήγηση, συνολική εικόνα της φύσης, της κοινωνίας. Για τον «Τροχό της Τύχης» εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας, εξαρτημένα αντανακλαστικά τους ενσταλάζουμε αντί για κριτική σκέψη.

Χρήστος Κάτσικας, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 14-9-03

1.     Να χωρίσεις το κείμενο σε τρεις ενότητες και να βάλεις έναν πλαγιότιτλο στην καθεμιά.

2.     Ποιο είναι το νοηματικό κέντρο κάθε ενότητας; Να το διατυπώσεις με δικά σου λόγια.

3.     Να διατυπώσεις με δικά σου λόγια και σύντομα το θεματικό πυρήνα όλου του κειμένου.

4.     Ποια είναι τα τεκμήρια που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας;

5.     Ποιες είναι οι βασικές διαπιστώσεις που κάνει ο συγγραφέας; Να τις σταχυολογήσεις με συντομία.

6.     Ποιες είναι οι βασικές αιτίες που επισημαίνει; Να τις αναφέρεις επιγραμματικά.

7.     Υπάρχουν σημεία του κειμένου με τα οποία διαφωνείς; Αν ναι, προσπάθησε να διατυπώσεις τις αντιρρήσεις σου με επιχειρήματα.

8.     Ποιοι άλλοι παράγοντες παίζουν ρόλο στην εκπαιδευτική διαδικασία και πώς την επηρεάζουν;

9.     Ποιες διαφορές μπορείς να επισημάνεις μεταξύ των όρων εκπαίδευση και παιδεία;

10.    Πώς οραματίζεσαι το περιεχόμενο της εκπαίδευσης; (πώς την εννοείς, ποια γνωστικά πεδία οφείλει να καλύπτει και γιατί, σε ποιους χώρους πρέπει να πραγματώνεται κτλ).

13.  Διαπολιτισμική εκπαίδευση και ανοιχτή κοινωνία

1. Οι κοσμογονικές αλλαγές που συντελούνται στην εποχή μας, κοινωνικές, οικονομικές και τεχνολογικές, προκαλούν συχνές μετακινήσεις πληθυσμιακών ομάδων, οι οποίες σε συνδυασμό με την κατάργηση των πολιτισμικών συνόρων διαμορφώνουν την πολυπολιτισμική ταυτότητα των σύγχρονων κοινωνιών. Αυτές οι εξελίξεις που συντελούνται με ραγδαίο ρυθμό αφορούν εδώ και λίγα χρόνια και τη χώρα μας. Πράγματι η Ελλάδα, ενώ υπήρξε μια χώρα με παράδοση «εξαγωγής μεταναστών», τα τελευταία χρόνια μεταβλήθηκε σε χώρα υποδοχής οικονομικών μεταναστών. Αυτό είναι καινούριο στοιχείο για την ελληνική κοινωνία, η οποία σταδιακά αρχίζει να συνειδητοποιεί τα νέα κοινωνικά δεδομένα, πως αποκτά, δηλαδή, όλο και πιο έντονα πολυπολιτισμικά χαρακτηριστικά.

2. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο το ζητούμενο της κοινωνικής συνοχής χρειάζεται επαναπροσδιορισμό και επαναπροσέγγιση. Αναμφισβήτητα, μόνο η στοχοπροσήλωση στη διαμόρφωση μιας ανοιχτής, μη φοβικής κοινωνίας μπορεί να εξασφαλίσει την κοινωνική συνοχή. Το όραμα, όμως, μιας ανοιχτής κοινωνίας προαπαιτεί συνειδητοποιημένους πολίτες. Και τα θεμέλια της συνειδητοποίησης του πολίτη τίθενται στο σχολείο.

3. Είναι σαφές πως η σύγχρονη πολυπολιτισμική πραγματικότητα έχει μεταφερθεί και στο σχολείο και φυσικά για την εκπαίδευση έχει ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο, δεδομένου ότι καλείται να δώσει μια δημοκρατική   και   σωστή   παιδαγωγικά απάντηση στις ανάγκες των πολυπολιτισμικών κοινωνιών. […]

4. Πρώτα-πρώτα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην πολιτισμική ανάπτυξη και διαπαιδαγώγηση των νέων γενιών για να γνωρίσουν τις ιδιαιτερότητες των λαών μας στον πολιτισμό, την καθημερινή ζωή και πράξη, την θρησκεία, την ιστορία, κ.λπ., ώστε να αποφευχθούν οι κίνδυνοι τόσο της πολιτισμικής αδιαφορίας και ισοπέδωσης, όσο και της ανάπτυξης φαινομένων ρατσισμού, που καλλιεργούν το φανατισμό και στρέφουν σε εξτρεμιστικές ενέργειες.

5. Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα πρέπει να αποτελέσει πρωταρχικό στοιχείο της εκπαίδευσης τόσο των παιδιών όσο και των ενηλίκων προκειμένου να καταστούν μελλοντικοί ευρωπαίοι πολίτες, γιατί είναι πολύ σημαντικό να διαμορφώνονται οι αντιλήψεις των ανθρώπων σε μικρή ηλικία. Η διαπολιτισμική διάσταση πρέπει να ενισχυθεί κατά τη διδασκαλία στα σχολεία, για να συμβάλει στην καταπολέμηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας.

6. Η διαπολιτισμική εκπαίδευση σημαίνει την εναντίωση, μέσα από την καθημερινή παιδαγωγική πρακτική, σε κάθε είδους διάκριση (κοινωνική, πολιτισμική, φύλου, γλωσσική, θρησκευτική), σε κάθε είδους στερεοτυπική ιεράρχηση του διαφορετικού, και ότι είναι σημαντικό να αποφευχθεί η εθνοκεντρική προσέγγιση της διδασκαλίας και η στερεότυπη παρουσίαση των άλλων πολιτισμών.

7. Η γλωσσική και πολιτισμική πολυμορφία αποτελεί πηγή πλούτου και για το λόγο αυτό θα πρέπει να ενθαρρύνονται τα παιδιά ώστε να θεωρούν την προαναφερθείσα πολυμορφία όχι ως πηγή προβλημάτων αλλά ως θετικό στοιχείο της καθημερινής τους ζωής και να επωφελούνται από αυτό. Θα πρέπει να ενθαρρύνονται τα παιδιά να συνειδητοποιούν την ύπαρξη άλλων πολιτισμών και να κατανοούν τις ιδιαιτερότητές τους, χωρίς όμως να θεωρούν τους πολιτισμούς τους κατωτέρους ή ανώτερους από κάποιον άλλο.

8. Τα θεμέλια της ανοιχτής κοινωνίας πράγματι ξεκινούν από το σχολείο, ένα σχολείο διαπολιτισμικό, ένα σχολείο έμπλεο* πολιτισμικού πλουραλισμού. Με ένα τέτοιο σχολείο μπορούμε να προχωρήσουμε μπροστά εξασφαλίζοντας την αρμονική συνύπαρξη όλων στη βάση του αλληλοσεβασμού και της αλληλοκατανόησης.

                                                                                                             Όλγα Μούσιου-Μυλωνά

                                                                                                  (άρθρο αντλημένο από το διαδίκτυο,

                                                                                           συντομευμένο για τις απαιτήσεις του κριτηρίου)

* έμπλεος = γεμάτος, πλήρης

 Α.   Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 120-140 λέξεις.                                                                

Β₁. «Το όραμα μιας ανοιχτής κοινωνίας προαπαιτεί συνειδητοποιημένους πολίτες».

      Να αναπτύξετε το περιεχόμενο της πιο πάνω πρότασης του κειμένου σε μια παράγραφο 80-100 λέξεων.

Β₂. Με ποια συλλογιστική πορεία (παραγωγική – επαγωγική) αναπτύσσει η συγγραφέας τη σκέψη της στην πρώτη παράγραφο του κειμένου; (Οι κοσμογονικές …. πολυπολιτισμικά χαρακτηριστικά). Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Β₃. Να εντοπίσετε και να καταγράψετε τρία είδη τεκμηρίων που χρησιμοποιεί η συγγραφέας στο κείμενό της, προκειμένου να στηρίξει τις θέσεις της.

Β₄. α) συντελούνται, συνοχής, στρέφουν, κατανοούν, θεμέλια : Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις πιο πάνω λέξεις.

β) σύγχρονη, ανάπτυξη, διαπολιτισμικό, ενισχυθεί, επωφελούνται : Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις πιο πάνω λέξεις. 

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Στον διαδικτυακό ιστότοπο του Σχολείου σας διαβάσατε την επιστημονική άποψη πως «το διαπολιτισμικό μοντέλο εκπαίδευσης υπόσχεται εναλλακτικές προτάσεις, ανατρέποντας το μονοπολιτισμικό προσανατολισμό και διατυπώνει καινούρια άποψη για τις διαδικασίες διαμόρφωσης ενός νέου πολίτη, ικανού να λειτουργεί και να επικοινωνεί στη νέα πολυπολιτισμική πραγματικότητα και να διαπραγματεύεται αποτελεσματικά και ειρηνικά τις νέες πολυσύνθετες σχέσεις του». Με αφορμή αυτή την άποψη σκεφτήκατε να «ανεβάσετε», στον ίδιο ιστότοπο, ένα άρθρο στο οποίο θα αναφέρεστε στους λόγους που διαμόρφωσαν τις πολυπολιτισμικές κοινωνίες, καθώς και το ρόλο του Σχολείου στη διαμόρφωση πολυπολιτισμικής συνείδησης. (500-600 λέξεις).

                                                                                                                                

ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ – ΘΑΝΑΤΙΚΗ ΠΟΙΝΗ

1.      Επαιτεία και ελεημοσύνη
 

[...] Θα μπορούσε κανείς να εξετάσει και να αντιληφθεί την επαιτεία με πολλούς τρόπους. Για παράδειγμα, θα μπορούσε κανείς να δει την επαιτεία και την λόγω αυτής παρεχόμενη βοήθεια ως μια συναλλαγή μεταξύ δύο ανθρώπων στην οποία εκφράζεται η ελεύθερη βούλησή τους. Ο επαίτης, με την εμφάνισή του τις κινήσεις του και τα λόγια του, καθιστά γνωστό το αίτημά του είτε προς τον καθένα χωριστά ή προς όλους ταυτόχρονα. Ο δίδων εκτιμά το αίτημα, την οικονομική του δυνατότητα, την ευφορία που θα αισθανθεί αν δώσει, ίσως και τις αμαρτίες που θα του διαγράψει ο Άγιος Πέτρος και αποφασίζει ανάλογα. Συνεπώς η επαιτεία ως συναλλαγή μεταξύ ελεύθερων ατόμων αυξάνει την κοινωνική ευημερία.

Επίσης θα μπορούσε κανείς να αντιληφθεί την επαιτεία ως ένα κοινωνικό φαινόμενο το οποίο, ανεξαρτήτως των λόγων της ύπαρξής του, λειτουργεί ως μηχανισμός αναδιανομής του εθνικού εισοδήματος υπέρ των αδυνάτων (έτσι φαίνεται τουλάχιστον) και συνεπώς ως ένας μηχανισμός μείωσης των κοινωνικών εντάσεων που θα μπορούσαν να προκύπτουν, αν οι επαίτες διεκδικούσαν τα προς το ζην με διαφορετικό και ίσως απειλητικό τρόπο. Επειδή δε η επαιτεία βασίζεται στην ατομική βούληση και πρωτοβουλία και δεν απαιτεί κρατικούς γραφειοκρατικούς διοικητικούς μηχανισμούς, δεν επιβαρύνει άμεσα την εθνική οικονομία.

Οι απόψεις αυτές φαίνονται λογικές και πρέπει να περιέχουν σημαντική αναλογία ορθότητας. Διαφορετικά τα άγια κείμενα δεν θα έλεγαν «μακάριοι οι ελεήμονες». Ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές και εκκλησιαστικές μας δοξασίες δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε τη σοφία των αγίων γραφών. Και όμως, δεν μπορώ να βγάλω από το μυαλό μου ότι η ελεημοσύνη, στην περίπτωση όπου εκφράζεται με παροχή προς τους επαίτες, είναι μια αντικοινωνική πράξη που μειώνει και αυτόν που απαιτεί και αυτόν που ελεεί.

Η επαιτεία είναι πράξη μειωτική για τον επαίτη είτε το αντιλαμβάνεται είτε όχι. Ταυτόχρονα είναι πράξη βαθιά αντικοινωνική γιατί επιτρέπει σε ένα άτομο να ζει σε μια κοινωνία χωρίς να εκπληρώνει το ελάχιστον καθήκον του προς αυτή, δηλαδή να προσφέρει στα κοινά. Επίσης, είναι πράξη άκρως συντηρητική γιατί ακόμη και όταν γίνεται υπό την ανάγκη της επιβίωσης μετατρέπει τα κοινωνικά προβλήματα και τις κοινωνικές αντιθέσεις σε προσωπικές διαφορές.

Για τον ελεήμονα, τον ευσπλαχνικό άνθρωπο που δίδει στον επαίτη, η ελεημοσύνη μπορεί να είναι αποτέλεσμα ηθικού εκβιασμού. Είναι ταυτόχρονα συνενοχή για μια πράξη μειωτική και εξευτελιστική για τον επαίτη. Επίσης, μπορεί να είναι μια πράξη με την οποία καθησυχάζει την κοινωνική του συνείδηση πείθοντας τον εαυτό του ότι έτσι έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του προς την κοινωνία, και ταυτόχρονα απομακρύνει τη σκέψη του από άλλους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν να λυθούν τα κοινωνικά προβλήματα και απέχει από την κοινωνική δράση Φυσικά δεν μπορούμε να αποκλείσουμε ότι κάποιος βοηθά τον επαίτη από απλό αλτρουισμό, αλλά επειδή δεν παρατηρούμε συχνά άλλες πράξεις αλτρουισμού, η σημασία αυτού του κινήτρου πρέπει να είναι μάλλον μικρή.

Γι’ αυτούς τους λόγους, μου φαίνεται ότι η επαιτεία και η ελεημοσύνη όταν συμπίπτουν αποτελούν μια πράξη που διαφθείρει (υπό μία έννοια) και αυτόν που παίρνει και αυτόν που δίδει, και η οποία δεν θα πρέπει να ευνοείται.

                                                (Θ.Π. Λιανός, απόσπασμα άρθρου δημοσιευμένου στον ημερήσιο τύπο)

Α. Να αποδώσετε περιληπτικά το άρθρο που σας δόθηκε, προκειμένου να το παρουσιάσετε στην τάξη σας, στο πλαίσιο μιας συζήτησης με θέμα την επαιτεία. (130-150 λέξεις)

Β1. «Για τον ελεήμονα, τον ευσπλαχνικό άνθρωπο που δίδει στον επαίτη, η ελεημοσύνη μπορεί να είναι αποτέλεσμα ηθικού εκβιασμού»: να αναπτύξετε σε μια παράγραφο (60-80 λέξεων) την πιο πάνω κρίση.

Β2. Με ποια συλλογιστική πορεία αναπτύσσεται το χωρίο «Για παράδειγμα, θα μπορούσε κανείς να δει .... αυξάνει την κοινωνική ευημερία» της πρώτης παραγράφου;

Β3.α) Να αξιολογήσετε ως προς την εγκυρότητα, αλήθεια και ορθότητα το επιχείρημα: «Επειδή δε η επαιτεία ... εθνική οικονομία».

     β) Από το δεύτερο συνθετικό των πιο κάτω λέξεων, να γράψετε μια νέα σύνθετη λέξη:

         συντηρητική, μετατρέπει, διαφορές, εκπληρώσει.

Β4. Να γράψετε ένα συνώνυμο για κάθε μια από τις πιο κάτω λέξεις: ίσως, διαφθείρει, επαιτεία, ελεύθερη, περιέχουν.

Γ. Σε ένα άρθρο που θα αναρτηθεί σε σελίδα ηλεκτρονικής σχολικής δικτύωσης, να αναφερθείτε στα αίτια του κοινωνικού προβλήματος της επαιτείας, καθώς και στις προτάσεις σας ώστε το φαινόμενο αυτό, που συνιστά προσβολή του πολιτισμού μας, να περιοριστεί.

2.      Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων 

ΠPOOIMIO

Επειδή η αναγνώριση της αξιοπρέπειας, που είναι σύμφυτη σε όλα τα μέλη της ανθρώπινης οικογένειας, καθώς και των ίσων και αναπαλλοτρίωτων δικαιωμάτων τους αποτελεί το θεμέλιο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο.

Επειδή η παραγνώριση και η περιφρόνηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου οδήγησαν σε πράξεις βαρβαρότητας, που εξεγείρουν την ανθρώπινη συνείδηση, και η προοπτική ενός κόσμου όπου οι άνθρωποι θα είναι ελεύθεροι να μιλούν και να πιστεύουν, λυτρωμένοι από τον τρόμο και την αθλιότητα, έχει διακηρυχθεί ως η πιο υψηλή επιδίωξη του ανθρώπου.

Επειδή έχει ουσιαστική σημασία να προστατεύονται τα ανθρώπινα δικαιώματα από ένα καθεστώς δικαίου, ώστε ο άνθρωπος να μην αναγκάζεται να προσφεύγει, ως έσχατο καταφύγιο, στην εξέγερση κατά της τυραννίας και της καταπίεσης.

Επειδή έχει ουσιαστική σημασία να ενθαρρύνεται η ανάπτυξη φιλικών σχέσεων ανάμεσα στα έθνη.

Επειδή, με τον καταστατικό Χάρτη, οι λαοί των Ηνωμένων Εθνών διακήρυξαν και πάλι την πίστη τους στα θεμελιακά δικαιώματα του ανθρώπου, στην αξιοπρέπεια και την αξία της ανθρώπινης προσωπικότητας, στην ισότητα δικαιωμάτων ανδρών και γυναικών, και διακήρυξαν πως είναι αποφασισμένοι να συντελέσουν στην κοινωνική πρόοδο και να δημιουργήσουν καλύτερες συνθήκες ζωής στα πλαίσια μιας ευρύτερης ελευθερίας.

Επειδή τα κράτη μέλη ανέλαβαν την υποχρέωση να εξασφαλίσουν, σε συνεργασία με τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών, τον αποτελεσματικό σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιακών ελευθεριών σε όλο τον κόσμο.

Επειδή η ταυτότητα αντιλήψεων ως προς τα δικαιώματα και τις ελευθερίες αυτές έχει εξαιρετική σημασία για να εκπληρωθεί πέρα ως πέρα αυτή η υποχρέωση.

H ΓENIΚH ΣYNEΛEYΣH

Διακηρύσσει ότι η παρούσα Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αποτελεί το κοινό ιδανικό στο οποίο πρέπει να κατατείνουν όλοι οι λαοί και όλα τα έθνη, έτσι ώστε κάθε άτομο και κάθε όργανο της κοινωνίας, με τη Διακήρυξη αυτή διαρκώς στη σκέψη, να καταβάλλει, με τη διδασκαλία και την παιδεία, κάθε προσπάθεια για να αναπτυχθεί ο σεβασμός των δικαιωμάτων και των ελευθεριών αυτών, και να εξασφαλιστεί προοδευτικά, με εσωτερικά και διεθνή μέσα, η παγκόσμια και αποτελεσματική εφαρμογή τους, τόσο ανάμεσα στους λαούς των ίδιων των κρατών μελών όσο και ανάμεσα στους πληθυσμούς χωρών που βρίσκονται στη δικαιοδοσία τους.

Άρθρο I

Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα. Είναι προικισμένοι με λογική και συνείδηση, και οφείλουν να συμπεριφέρονται μεταξύ τους με πνεύμα αδελφοσύνης.

Άρθρο 2

Κάθε άνθρωπος δικαιούται να επικαλείται όλα τα δικαιώματα και όλες τις ελευθερίες που προκηρύσσει η παρούσα Διακήρυξη, χωρίς καμία απολύτως διάκριση, ειδικότερα ως προς τη φυλή, το χρώμα, το φύλο, τη γλώσσα, τις θρησκείες, τις πολιτικές ή οποιεσδήποτε άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή κοινωνική καταγωγή, την περιουσία, τη γέννηση ή οποιαδήποτε άλλη κατάσταση.

Δεν θα μπορεί ακόμα να γίνεται καμία διάκριση εξαιτίας του πολιτικού, νομικού ή διεθνούς καθεστώτος της χώρας από την οποία προέρχεται κανείς, είτε πρόκειται για χώρα ή εδαφική περιοχή ανεξάρτητη, υπό κηδεμονία ή υπεξουσία, ή που βρίσκεται υπό οποιονδήποτε άλλον περιορισμό κυριαρχίας.

Άρθρο 3

Κάθε άτομο έχει δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία και την προσωπική του ασφάλεια.

Άρθρο 4

Κανείς δεν επιτρέπεται να ζει υπό καθεστώς δουλείας, ολικής ή μερικής. H δουλεία και το δουλεμπόριο υπό οποιαδήποτε μορφή απαγορεύονται.

Άρθρο 5

Κανείς δεν επιτρέπεται να υποβάλλεται σε βασανιστήρια ούτε σε ποινή ή μεταχείριση σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική.

Προφορική και ουσιαστική άσκηση: να χαρακτηρίσετε τη γλώσσα του κειμένου (λεξιλόγιο, συντακτικό, σχήματα λόγου, γραμματικοί τύποι). εντοπίστε στοιχεία που σας αρέσουν και στοιχεία που δε σας αρέσουν.

θέματα

Α. Να συντάξεις περίληψη σε εκατό (100) περίπου λέξεις. 

Β1. Να αναπτύξετε μία παράγραφο με αιτιολόγηση και με θεματική πρόταση την παρακάτω: «η ταυτότητα αντιλήψεων ως προς τα δικαιώματα και τις ελευθερίες αυτές έχει εξαιρετική σημασία για να εκπληρωθεί πέρα ως πέρα αυτή η υποχρέωση».

Β2. Για ποιο λόγο στο προοίμιο αιτιολογείται η διακήρυξη της Γενικής Συνέλευσης;

Β3. Εντοπίστε στο προοίμιο δύο φράσεις, μία με παθητική σύνταξη και μία με ενεργητική και σχολιάστε την επιλογή της καθεμιάς διατύπωσης.

Β4. Να βρεθούν συνώνυμες λέξεις τέτοιες ώστε να αντικαταστήσουν τις παρακάτω στο αρχικό κείμενο: ιδανικό, κατατείνουν, διαρκώς, αναπτυχθεί, προοδευτικά. (Οι λέξεις είναι από την περίοδο: «Διακηρύσσει ότι η … στη δικαιοδοσία τους»).

Γ. Σκεφτείτε αν στις μέρες μας, όσα ορίζονται στα πέντε πρώτα άρθρα της διακήρυξης τηρούνται ή καταπατούνται και αιτιολογήστε την άποψή σας σ’ ένα κείμενο που θα ετοιμάσετε για την έκθεση του σχολείου! (400 λέξεις)

3. Παιδική εργασία

Η είδηση δεν συγκίνησε κανέναν. Οι εφημερίδες, τα κόμματα και οι πασών αποχρώσεων προοδευτικοί ήταν απασχολημένοι με το να αναλύουν το μήνυμα των εκλογών και έτσι δεν βρήκαν την ευκαιρία ούτε να αναλύσουν ούτε να καταγγείλουν ότι στην Κωνσταντινούπολη παιδάκια 10 – 12 ετών ράβουν τα τζιν Benetton με μεροκάματο 200 δρχ. την ημέρα. Κανένας δε φώναξε για σκάνδαλο, γιατί φαίνεται ότι η Αριστερά στην εποχή της παγκοσμιοποίησης δεν έχει τίποτε να πει για την παγκοσμιοποίηση της εκμετάλλευσης των παιδιών. Το θέμα – αν δεν της φαίνεται φυσιολογικό – δεν την απασχολεί. Στην εποχή μας σκάνδαλο είναι ότι πέφτει το χρηματιστήριο και όχι ότι κάθε λεπτό πεθαίνουν 25 παιδιά από ασιτία. Ότι 250 εκατομμύρια αγοράκια και κοριτσάκια σε όλον τον κόσμο ηλικίας 5 – 14 χρόνων δουλεύουν 14 – 16 ώρες την ημέρα δένοντας κόμπους σε χαλιά, στρίβοντας φύλλα καπνού, κόβοντας σπίρτα. Ότι παιδάκια παραμορφώνουν τα χέρια τους ράβοντας μπάλες, κόβοντας διαμάντια, παραμορφώνουν τα πόδια τους δουλεύοντας σε υαλουργίες, σε νταμάρια ή κάνοντας τους βαστάζους στις αγορές (...) ότι παιδάκια ξεφορτώνουν τούβλα στο Νεπάλ για 70 δρχ. σε κάθε 100 διαδρομές μεταξύ του φορτηγού και του γιαπιού.

Ο Μπένεττον δεν είναι ούτε χειρότερος ούτε καλύτερος από τους υπόλοιπους άρχοντες των πολυεθνικών: από τη Nike, την Adidas, τη Fiat κ.τ.λ. Ακολουθεί τους νόμους της ελεύθερης αγοράς, όπως κάνουν όλοι, μεταφέροντας την παραγωγή του εκεί όπου το κόστος εργασίας είναι χαμηλότερο – εκεί όπου τα δικαιώματα εργασίας είναι ελάχιστα ως ανύπαρκτα. Και αν σε αυτές τις χώρες δουλεύουν μωρά, δε φταίνε οι καθωσπρέπει καπιταλιστές της πολιτισμένης Δύσης. Φταίνε οι νόμοι των υπανάπτυκτων κρατών, φταίνε οι βάρβαροι γονείς του Τρίτου Κόσμου που βάζουν τα παιδιά τους να δουλεύουν.

Όμορφος ο κόσμος της ελεύθερης αγοράς, ο κόσμος της παγκοσμιοποίησης που «προάγει τον πλούτο των εθνών και την ευημερία των ατόμων». Υπάρχουν στον πλανήτη ένα δισεκατομμύριο φτωχά παιδιά και οι στατιστικές της Unicef λένε ότι ένα στα δύο εργάζεται στην κυριολεξία για ένα πιάτο φαί στις βιομηχανίες που παράγουν προϊόντα made in ... που πωλούνται στις αγορές της Δύσης. Οι στατιστικές επίσης λένε ότι το ένα στα δύο παιδιά των φτωχών και απόκληρων του πλανήτη είναι πλεονάζον. Οι αγορές δεν το χρειάζονται. Δεν είναι παραγωγικό. Και όποιος δεν παράγει, ως γνωστόν, δε χρειάζεται. Γι’ αυτό καλύτερα να πεθαίνουν προτού μεγαλώσουν και γίνουν επικίνδυνα. Για του λόγου το αληθές, οι παρααστυνομικές ομάδες στη Βραζιλία δολοφονούν κατά μέσον όρο τέσσερα παιδιά την ημέρα, ενώ στη ναρκοδημοκρατία της Κολομβίας (που είναι πιο παραγωγικοί) φθάνουν τα έξι παιδιά ημερησίως.

Για όσους σηκώνουν αδιάφοροι τους ώμους νομίζοντας ότι αυτά συμβαίνουν μακριά τους, στη γη των Βαρβάρων, έχω δυσάρεστα νέα. Σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας των ΗΠΑ, πέντε εκατομμύρια παιδιά – κυρίως μεταναστών από τη Λατινική Αμερική – εργάζονται οικοδομώντας το αμερικανικό θαύμα. Στα αγροκτήματα-μοντέλο του κράτους της Καλιφόρνιας 500.000 παιδιά από 5 ως 12 ετών δουλεύουν, για δύο δολάρια, 12 ώρες την ημέρα κάτω από τεχνητές βροχές εντομοκτόνων. Στη Βρετανία του «Τρίτου Δρόμου» προς το σοσιαλισμό (η παιδική εργασία επιτρέπεται διά νόμου από 13 χρονών) τέσσερα στα δέκα παιδιά εργάζονται με πενιχρά μεροκάματα.

Τα παιδιά του κόσμου ουρλιάζουν στέλνοντας μηνύματα αγωνίας, αλλά αυτά δε φθάνουν στα αυτιά των προοδευτικών. Έχουν άλλα σοβαρότερα προβλήματα να επιλύσουν από εκείνα της φτώχειας, της εκμετάλλευσης, της ανισότητας, της περιθωριοποίησης, της αδικίας. Αγωνιούν να πείσουν ότι είναι αρκετά ρεαλιστές – δηλαδή συντηρητικοί – για να επιβάλουν την ανταγωνιστικότητα, την ελαστικοποίηση, την εργασιακή κινητικότητα, την ανεργία˙ ότι μπορούν να θυσιάσουν μερικές εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά (των άλλων) στο βωμό της παγκοσμιοποίησης.

Βασίλης Μουλόπουλος, Πηγή: εφημερίδα Το Βήμα, 18/10/1998

Α. Να γραφεί η περίληψη του κειμένου (100 λέξεις)

Β.1. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία και ο τρόπος ανάπτυξης της τελευταίας παραγράφου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Β.2. Ποιους τρόπους πειθούς χρησιμοποιεί ο συντάκτης του κειμένου στην πρώτη παράγραφο; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Β.3. Ποιο ρόλο παίζουν τα στατιστικά στοιχεία μέσα στο κείμενο; Νομίζετε ότι τα στοιχεία αυτά μπορούν να θεωρηθούν αξιόπιστα;

Β.4. παραμορφώνουν: Να γράψετε το παράγωγο ουσιαστικό καθώς και άλλα τέσσερα σύνθετα ουσιαστικά με το ίδιο β’ συνθετικό. Να γράψετε πέντε προτάσεις, καθεμιά από τις οποίες να περιέχει ένα από τα παραπάνω ουσιαστικά.

Β.5. προοδευτικοί, καταγγείλουν, φυσιολογικό, παράγει, πενιχρά:

Να γραφεί από ένα αντώνυμο για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις

Β.6. «Όμορφος ο κόσμος της ελεύθερης αγοράς, ο κόσμος της παγκοσμιοποίησης «που προάγει τον πλούτο των εθνών και την ευημερία των ατόμων». Να αναπτύξετε τη φράση αυτή του συγγραφέα σε μια παράγραφο 80 – 100 λέξεων.

Γ. Παρόλο που πολλά κράτη και φορείς αγωνίζονται σήμερα για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σε πολλές χώρες του κόσμου τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατούνται. Σε μια επιστολή σας προς το Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ να επισημάνετε φαινόμενα καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλο τον κόσμο και να αναφέρετε τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες μπορεί να διασφαλιστεί ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα. (500-600 λέξεις)

5.      Κρατούμενοι του Γκουαντάναμο: πρόβλημα ή όχι της Ευρώπης;

Ήδη το 2006 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με ψήφισμά του κάλεσε την αμερικανική κυβέρνηση να κλείσει το κέντρο κράτησης Γκουαντάναμο και να διασφαλίσει ότι οι πρώην κρατούμενοι θα απελευθερωθούν χωρίς να υποβληθούν σε βασανιστήρια ή άλλου είδους σκληρή, απάνθρωπη και ταπεινωτική μεταχείριση. Στις 22 Ιανουαρίου ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Barack Obama υπέγραψε το κλείσιμο του αμφιλεγόμενου κέντρου κράτησης ατόμων υπόπτων για τρομοκρατία του Γκουαντάναμο "το συντομότερο δυνατό και το αργότερο μετά από ένα χρόνο". Έκτοτε, το κύριο ερώτημα των Ευρωπαίων είναι το αν τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει ή όχι να φιλοξενήσουν πρώην κρατουμένους που δεν μπορούν να επιστρέψουν στη χώρα τους. Διαβάστε τι μας είπαν ορισμένοι ευρωβουλευτές.

Η Bárbara Dührkop, μέλος της Σοσιαλιστικής Ομάδας από την Ισπανία, της οποίας ο σύζυγος δολοφονήθηκε από τους τρομοκράτες της ΕΤΑ, δήλωσε: "Αν οι ΗΠΑ θεωρούν ότι μπορούμε να συμβάλουμε σε μια λύση, πιστεύω ότι η Ευρώπη θα πρέπει να συνεργαστεί, να επιδείξει αλληλεγγύη και να βοηθήσει τις ΗΠΑ δεχόμενη στο εσωτερικό της πρώην κρατουμένους του Γκουαντάναμο. Θα πρέπει η κάθε περίπτωση  να εξεταστείχωριστά και να ελεγχθούν οι κατηγορίες των κρατουμένων".

"Εδώ και χρόνια, εμείς οι Ευρωπαίοι ισχυριζόμασταν ότι ήμαστε η ηθική συνείδηση της κυβέρνησης Bush και ζητούσαμε το άμεσο κλείσιμο του Γκουαντάναμο. Τώρα υπάρχει ένας αμερικανός πρόεδρος που εκ πεποιθήσεως θέλει να κάνει ακριβώς αυτό, αλλά μας χρειάζεται ως εταίρους για να τον βοηθήσουμε. Και εμείς τι κάνουμε; Τον απογοητεύουμε. Περιμένω να αναλάβουμε τις ευθύνες μας ως άνθρωποι και να κάνουμε ό, τι μπορούμε για να φιλοξενήσουμε πρώην κρατουμένους στο Γκουαντάναμο" είπε με τη σειρά του ο Γερμανός Alexander Alvaro, μέλος της Ομάδας της Συμμαχίας Φιλελεύθερων και Δημοκρατών για την Ευρώπη.

Η Kathalijne Buitenweg, μέλος της Ομάδας των Πρασίνων/Ευρωπαϊκής Ελεύθερης Συμμαχίας, θεωρεί επίσης ότι οι ευρωπαϊκές χώρες θα πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη για τη "δίκαιη και ασφαλή μεταχείριση των κρατουμένων", ιδιαίτερα αυτών που δεν μπορούν να σταλούν πίσω στις χώρες προέλευσής τους. "Για παράδειγμα, ορισμένοι μουσουλμάνοι από την Κίνα ("Uyghurs"), δεν μπορούν ούτε να πάνε στις Ηνωμένες Πολιτείες ούτε να επιστρέψουν στη χώρα τους, όπου ενδέχεται να αντιμετωπίσουν βασανιστήρια" είπε χαρακτηριστικά η Ολλανδέζα ευρωβουλευτής.

Ο Manfred Weber, μέλος της Ομάδας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος και των Ευρωπαίων Δημοκρατών, πιστεύει ότι "οι Αμερικανοί είναι οι μόνοι υπεύθυνοι για τους κρατουμένους", καθώς "αυτοί έχουν δημιουργήσει το κέντρο κράτησης". "Γιατί θα πρέπει λοιπόν η Ευρώπη να δεχθεί άτομα που ενδέχεται να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή των Ευρωπαίων;" αναρωτιέται ο Γερμανός πολιτικός. "Ιδιαίτερα για αυτούς που είναιενδεχομένως αθώοι, οι ΗΠΑ είναι αυτές που θα πρέπει να βρουν μια λύση. Ο Obama θα πρέπει να λύσει τα προβλήματά του μόνος του" προσθέτει.

Ο Mogens Camre, μέλος της Ομάδας Ένωση για την Ευρώπη των Εθνών, συμφωνεί ότι "οι κρατούμενοι στο Γκουαντάναμο δεν είναι πρόβλημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης". Κατά τη γνώμη του Δανού πολιτικού, "η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη αρκετούς τρομοκράτες". "Αυτοί οι άνθρωποι είναι επικίνδυνοι, θα πρέπει να σταλούν πίσω στις πατρίδες τους. Αποτελούν κίνδυνο για τον ευρωπαϊκό κόσμο. Αν ήταν αθώοι, δεν θα ήταν στο Γκουαντάναμο. Θα ήταν τρελή η ιδέα να τους δεχθούμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Θα σκοτώσουν τους ευρωπαίους πολίτες αν συμβεί ποτέ κάτι τέτοιο..."

Εσείς όμως τι πιστεύετε; Πρέπει ή όχι τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να δεχθούν στο εσωτερικό τους πρώην κρατουμένους του Γκουαντάναμο;

κείμενο από τον ιστότοπο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Α. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου σε εκατό (100) περίπου λέξεις. Σκοπός σας είναι να πληροφορήσετε τους συμμαθητές σας, ώστε οι μαθητικές κοινότητες του σχολείου σας να πάρουν θέση στο ζήτημα που τίθεται.

 Β.1. Σε μια παράγραφο που αναπτύσσεται με παραδείγματα διευκρινίστε το περιεχόμενο της φράσης του κειμένου: «χωρίς να υποβληθούν σε βασανιστήρια ή άλλου είδους σκληρή, απάνθρωπη και ταπεινωτική μεταχείριση».

Β.2. Ποιο τρόπο πειθούς χρησιμοποιεί; κάθε ένα από τα επιχειρήματα των ευρωβουλευτών.  Να κρίνετε όσα νομίζετε ότι απευθύνονται κυρίως στη λογική, να αξιοποιήσετε τις έννοιες εγκυρότητα, αλήθεια, ορθότητα.

Β.3. Ποια είναι η συλλογιστική πορεία που αναπτύσσει τη σκέψη της η Bárbara Dührkop. Σε ποια κατηγορία εντάσσεται σύμφωνα με το είδος των προτάσεων; Ποιο ρόλο παίζει η πληροφορία ότι «ο σύζυγος δολοφονήθηκε από τους τρομοκράτες της ΕΤΑ»; 

Β.4 Βρείτε συνώνυμες λέξεις που μπορούν  να αντικαταστήσουν μέσα στο κείμενο τις παρακάτω: εξεταστεί, είπε, πιστεύει, ενδεχομένως, κίνδυνο.

Γ. Αναπτύσσετε τη σκέψη σας σε κείμενο που θα στείλετε στη σχετική σελίδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (400 – 500 λέξεις)

6.      Ο κόσμος σήμερα είναι πολύ πιο ζοφερός...       Ο κόσμος είναι ανήσυχος, ταραγμένος, πολύ πιο σκοτεινός σήμερα, έναν χρόνο μετά την τραγική ημέρα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Φόβος. Μίσος. Πάθος εκδίκησης. Τύμπανα πολέμου. Πλανάται η αίσθηση, ότι βρισκόμαστε στις παραμονές δυσοίωνων παγκόσμιων εξελίξεων. Καταρρέουν οι αρχές του Διεθνούς Δικαίου, στις οποίες βασίστηκε ο κόσμος που ζήσαμε τον 20ό αιώνα. Απειλείται με ακρωτηριασμό το πλαίσιο των ατομικών ελευθεριών, το οποίο χαρακτήρισε τις δυτικές κοινωνίες τουλάχιστον τον τελευταίο μισό αιώνα.        Χειροτερεύουν διαρκώς οι σχέσεις Ευρώπης-ΗΠΑ. Προσλαμβάνει σταδιακά εκρηκτικές διαστάσεις το πρόβλημα του πετρελαίου, καθώς μεταβλήθηκαν σε απέραντη έρημο οι σχέσεις της Ουάσιγκτον με τους Άραβες και ίσως με όλους τους μουσουλμάνους. Οι ΗΠΑ έκαναν ήδη έναν πόλεμο στο Αφγανιστάν, ετοιμάζουν έναν δεύτερο στο Ιράκ και οι ηγέτες τους μας προειδοποιούν ότι «βρισκόμαστε ακόμη, πιο κοντά στην αρχή του πολυετούς πολέμου κατά της τρομοκρατίας παρά στη λήξη του», όπως τόνισαν ο αντιπρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Nτικ Tσένι και ο υπουργός Άμυνας Nτόναλντ Pάμσφελντ. «Έπειτα από το Ιράκ, θα έρθει η σειρά του Ιράν, της Σαουδικής Αραβίας και της Αιγύπτου», δηλώνει απελπισμένος ο πρόεδρος της Υεμένης Aλί Aμπντάλα Σαλέχ.        Ο βρετανικός «Eκόνομιστ» –και μαζί του οι πολίτες της Ευρώπης, των ΗΠΑ και όχι μόνο– θρηνεί για τα συρρικνούμενα δημοκρατικά δικαιώματα: «Για ποιον χτυπάει πένθιμα η καμπάνα της Ελευθερίας – Σχεδόν παντού οι κυβερνήσεις χρησιμοποίησαν την 11η Σεπτεμβρίου ως ευκαιρία για να περιορίσουν την ελευθερία των πολιτών τους», γράφει στους τίτλους μιας εξαιρετικής ανάλυσής του.        Οι Αμερικανοί αισθάνονται «προδομένοι» από τη στάση των Ευρωπαίων, από την άρνησή τους να συμπαραταχθούν με τις ΗΠΑ σε όλους τους πολεμικούς στόχους που βάζει το Πεντάγωνο. H πίκρα που κυριαρχεί στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού αποτυπώνεται έντονα σε άρθρο του καθηγητή του Χάρβαρντ, Mάικλ Iγκνατίεφ, στους «Φαϊνάνσιαλ Tάιμς» του Λονδίνου. «Μια επίθεση που φαινόταν να κατευθύνεται εναντίον του ίδιου του δυτικού πολιτισμού, εναντίον του καπιταλιστικού συστήματος και των αξιών του, αργά αργά μετασχηματίσθηκε, τουλάχιστον στην Ευρώπη, σε επίθεση εναντίον μόνο των Ηνωμένων Πολιτειών. Την πρώτη επέτειο μιας ημέρας ντροπής, οι Αμερικανοί μπορεί να περίμεναν, ότι θα είχαν περισσότερους φίλους παρά ποτέ. Η έκπληξη είναι ότι έχουν λιγότερους».

1. Περίληψη περίπου εξήντα (60) λέξεων.

2.  Με  ποια  συλλογιστική  πορεία (επαγωγική,  παραγωγική) αναπτύσσεται  η πρώτη παράγραφος.  Δικαιολογείστε  την  απάντησή  σας.

     3.  Να βρείτε  τη μεταφορική έκφραση που  υπάρχει στη δεύτερη παράγραφο και να ερμηνεύσετε τη σημασία της.

     4.  Να  βρεθούν  συνώνυμες  λέξεις  που  μπορούν  να αντικαταστήσουν  τις  παρακάτω  στη  τελευταία  παράγραφο του κειμένου: άρνηση, αποτυπώνεται, μετασχηματίσθηκε, περίμεναν, φίλους.

     5. «Σχεδόν παντού οι κυβερνήσεις χρησιμοποίησαν την 11^η Σεπτεμβρίου ως ευκαιρία για να περιορίσουν την ελευθερία των πολιτών τους»

Γράφετε  ένα  κείμενο –επιστολή σε εφημερίδα-  διακοσίων  (200)  περίπου λέξεων όπου  εξηγείτε:  Πώς καταλαβαίνετε την  διαπίστωση  του  κειμένου.  Πόση  σημασία  έχει  για  τους πολίτες η προάσπιση των ατομικών  ελευθεριών  που περιορίζονται.

7.      Γιατί ενσωματώνονται μερικοί πιο γρήγορα;

Τόσο οι μετανάστες όσο και οι χώρες υποδοχής αμφιταλαντεύονται. Οι μετανάστες ονειρεύονται να νιώσουν ευπρόσδεκτοι, αλλά θέλουν και να διατηρούν την αρχική ταυτότητά τους. Οι χώρες υποδοχής θέλουν την ενσωμάτωση των μεταναστών, όμως ίσως τρέφουν μία μυστική ελπίδα ότι οι μετανάστες κάποτε θα επιστρέψουν στο σπίτι τους. Αυτές οι αβεβαιότητες είναι χειρότερες στην Ευρώπη απ’ ό,τι στην Αμερική, διότι στις HΠA οι συνεκτικές αξίες της χώρας είναι ασυνήθιστα σαφείς, ενώ υπάρχει επίσης εμπειρία πολιτισμικής συνύπαρξης.

Οι αισιόδοξοι ελπίζουν ότι τελικά η Ευρώπη θα διδαχθεί από την Αμερική. Αμερικανοί μελετητές επισημαίνουν ότι η πρώτη μεγάλη μεταναστευτική κρίση στις HΠA ξέσπασε το 1830, όταν κατέφθασαν οι πρώτοι καθολικοί Ιρλανδοί. Ο θρησκευτικός τους ζήλος θεωρήθηκε ότι αντιβαίνει τις φιλελεύθερες αξίες που είχαν καλλιεργήσει οι τότε κάτοικοι των HΠA. «Οτιδήποτε λέμε τώρα στην Ευρώπη για την ανικανότητα των μουσουλμάνων να ζήσουν σε μία φιλελεύθερη κοινωνία, το έλεγαν τότε για τους Ιρλανδούς» λέει ο Aριστίντ Zόλμπεργκ, του πανεπιστημίου NYU της Νέας Υόρκης.

Η ενσωμάτωση αργεί τόσο, όσο περισσότερο οι μετανάστες πιστεύουν ότι θα γυρίσουν στην πατρίδα τους. Στο μεταξύ, η δεύτερη γενιά, αν μεγαλώσει σε χώρα που δεν δέχεται την πολιτισμική πολυμορφία, κινδυνεύει να αποξενωθεί. Σε αντίθεση με τους γονείς τους, τα παιδιά των μεταναστών δεν βλέπουν τη χώρα όπου γεννήθηκαν ως Γη της Επαγγελίας. Επίσης, το πιθανότερο είναι να έχουν μεγαλώσει στη φτώχεια, αφού, οι χαμηλοί μισθοί των γονιών τους, τους στερούν πολλά από τα αγαθά που απολαμβάνουν τα υπόλοιπα παιδιά. Το μεγαλύτερο πρόβλημα για τις δυτικές κοινωνίες είναι πώς θα καταφέρουν να ενσωματώσουν τα παιδιά των ανθρώπων αυτών.

1. Ποιο τρόπο ανάπτυξης παραγράφου διακρίνετε στην πρώτη παράγραφο;

2. Ποιο τρόπο ανάπτυξης παραγράφου διακρίνετε στην δεύτερη παράγραφο που είναι και τρόπος συλλογιστικής πορείας;

3. «Σε αντίθεση με τους γονείς τους, τα παιδιά των μεταναστών δεν βλέπουν τη χώρα όπου γεννήθηκαν ως Γη της Επαγγελίας» Εξηγήστε τη μεταφορική φράση.

4. Με βάση το κείμενο μπορείτε να συνάγετε μια απάντηση στο ερώτημα του τίτλου;

5. «Το μεγαλύτερο πρόβλημα για τις δυτικές κοινωνίες είναι πώς θα καταφέρουν να ενσωματώσουν τα παιδιά των ανθρώπων αυτών.» Γιατί νομίζετε ότι αυτό είναι το σημαντικότερο πρόβλημα; Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί;

8.«Εμείς», «οι άλλοι» και ο «πολιτισμός»

Σήμερα όλοι μιλούν .για τον πολιτισμό. Μια θαυματουργή λέξη, μια πανάκεια που θα μεταμορφώσει, ως διά μαγείας, την καθημερινότητά μας. Ίσως γιατί η έννοια του πολιτισμού σχετίζεται περίπου με τα πάντα, με τεχνικά επιτεύγματα, με ήθη, με έθιμα, με θρησκευτικές δοξασίες, με επιστημονική γνώση, με μορφές κατοίκησης, με συνήθειες στη διατροφή. Δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα που να μην μπορεί να γίνει κατά έναν «πολιτισμένο» ή «απολίτιστο» τρόπο.

Κι όμως πίσω από «τα πάντα» ελλοχεύει, όπως πολύ εύστοχα έχει επισημάνει ο Norbert Elias, κάτι πολύ απλό. Η αυτοσυνειδησία της Δύσης. Μια ηγεμονική εθνική συνείδηση. Συνοψίζει «τα στοιχεία ως προς τα οποία η δυτική κοινωνία των τελευταίων δύο τριών αιώνων πιστεύει πως υπερέχει σε σύγκριση με προγενέστερες ή με πιο "πρωτόγονες" σύγχρονές της κοινωνίες. Μέσω αυτής της έννοιας η δυτική κοινωνία ζητάει να επισημάνει την ιδιοτυπία της και αυτό που την κάνει υπερήφανη, το επίπεδο της δικής της τεχνικής, τον τύπο των δικών της τρόπων συμπεριφοράς, την εξέλιξη της δικής της επιστημονικής γνώσης, της δικής της κοσμοθεωρίας και άλλα πολλά».

Στην καταγωγή της έννοιας «πολιτισμένος» βλέπουμε να υπάρχει μια εκλεκτική «αστική» αντίληψη που δημιουργεί διαχωριστικά σύνορα. Μια έννοια που δεν έχει περιγραφική ή αναλυτική αξία αλλά αξιολογική. Επιτρέπει διαχωρισμούς.κατηγοριοποιήσεις, υποδηλώνοντας όχι μόνον το «τι» αλλά και το «πώς» θα «έπρεπε να είναι ο άλλος». Εκείνος που δεν μετέχει στον ίδιο μ' εμένα πολιτισμό. «Εμείς» και οι «άλλοι». Κι ανάμεσά τους η άβυσσος του διαχωριστικού τείχους. Οι πολιτισμένοι και οι βάρβαροι. Ο κάτοικος της πόλης και ο αγροίκος της περιφέρειας.

Πόσο πολιτισμένη είναι μια τέτοια αντίληψη;

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι υπάρχει κάτι το βάρβαρο στην ανακήρυξη του άλλου σε βάρβαρο, όπως υπάρχει κάτι το μη πολιτισμένο, στην αναγόρευση του εαυτού σε «πολιτισμένο». Αν αποκλείσεις το στοιχείο του «άλλου» στον πολιτισμό, έχασες τον πολιτισμό. Η κουλτούρα του διαφορετικού είναι αναγκαία για να μπορέσει να υπάρξει η κουλτούρα του ομοίου. Η κουλτούρα, όπως και το «εγώ», δεν συγκροτείται μέσα στον καθρέφτη αλλά μέσα στο βλέμμα του άλλου. Η ετερότητα συγκροτεί την ταυτότητα.

Σήμερα που η πολιτιστική έκφραση απειλείται από τον εγκλωβισμό της είχε σε εθνικιστικά στερεότυπα, είτε σε εισαγόμενους κανόνες, δεν μπορεί να υπάρξει πολιτισμός χωρίς να αφουγκράζομαι αυτό το «άλλο», χωρίς να επιτρέπω στο «άλλο» να ακουσθεί, να ομιλεί και να δημιουργεί δίχως να νιώθω ότι απειλούμαι από αυτό.

Είτε αυτός ο άλλος είναι Τσιγγάνος, είτε φυλακισμένος, είτε ψυχασθενής, είτε με­τανάστης, έχει δικαίωμα να προτάξει το δικό του βλέμμα στην τέχνη, στην κουλτούρα. Η ενθάρρυνση ενός τέτοιου βλέμματος δεν είναι μόνον θέμα ανθρωπιστικής πρακτικής, είναι προάσπιση και ανάπτυξη της ίδιας της έννοιας της κουλτούρας.

Φωτεινή Τσαλίκογλου, Τα Νέα

Α. Να παρουσιάσετε το περιεχόμενο του κειμένου με μια περίληψη 80 – 100  λέξεων 

Β1. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο το περιεχόμενο της φράσης «Η ετερότητα συγκροτεί την ταυτότητα» (70 – 90 λέξεις)

Β2. Σε ποιο κειμενικό είδος ανήκει το κείμενο που σας δίνεται; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.

Β3. Να εντοπίσετε τις τεχνικές πειθούς που ενισχύουν την πειστικότητα του κειμένου. Να αναφέρετε ένα παράδειγμα για κάθε περίπτωση.

Β4α. Να ερμηνεύσετε τη χρήση των εισαγωγικών.

β. ελλοχεύει, υπερέχει, ιδιοτυπία, διαχωρισμός, προάσπιση.

Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.

Γ. Σε ημερίδα του δήμου σου με θέμα “Σύγχρονος Δυτικός Πολιτισμός” συμμετέχεις ως εκπρόσωπος του σχολείου σου με εισήγηση 500 – 600 λέξεων. Στην εισήγηση αυτή αναφέρεσαι στα στοιχεία που συνθέτουν ένα πραγματικά πολιτισμένο άνθρωπο και στη συνέχεια εντοπίζεις κατά πόσο αυτά χαρακτηρίζουν το σύγχρονο «πολιτισμένο» κόσμο.

9. Βασανιστές: όργανα της εξουσίας...

            Οι βασανιστές «γεννιούνται ή γίνονται;». Το ερώτημα έχει από χρόνια απασχολήσει τους επιστήμονες, λόγω της διαχρονικότητας του φαινομένου. Την απάντηση θα αναζητήσουμε στην έρευνα-μελέτη της Μίκας Χαρίτου-Φατούρου, που κυκλοφόρησε με τον τίτλο «Ο βασανιστής ως όργανο της κρατικής εξουσίας» (εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα). Η έρευνα βασίστηκε στα βασανιστήρια των ΕΣΑτζήδων κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας και εμπλουτίστηκε με σημαντικά στοιχεία από ανάλογες έρευνες επιστημόνων σε διάφορα κράτη.

            Η κυρία Χαρίτου-Φατούρου, ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, είναι διεθνώς γνωστή για τις μελέτες της περί ψυχολογίας των κρατικών οργάνων καταστολής, θέμα για το οποίο πρόσφατα εξέδωσε δύο βιβλία από τους εκδοτικούς οίκους Routledge Press και University of California Press.

            Θα παραθέσω μερικά στοιχεία από την έρευνα. «Καθώς η δίκη  των βασανιστών του EAT/ΕΣΑ προχωρούσε σάστισα με όσα παρακολουθούσα. Τα πρώην μέλη της Στρατιωτικής Αστυνομίας κατηγορούσαν άμεσα ή έμμεσα τους ανωτέρους τους ότι τους είχαν "μετατρέψει" σε βασανιστές. Σιγά σιγά αυτοί οι άνθρωποι αποκάλυψαν μια συνταρακτική ιστορία, το πέρασμά τους από τα κέντρα εκπαίδευσης της Στρατιωτικής Αστυνομίας και την κατάληξή τους να γίνουν βασανιστές. Σταδιακά έγινε φανερό ότι περιέγραφαν ένα προσεκτικά σχεδιασμένο σύστημα εκπαίδευσης του οποίου υπήρξαν τα θύματα». Οι κρατικοί βασανιστές δεν είναι άτομα με σαφή προδιάθεση που αρέσκονται να βασανίζουν ανθρώπους, αλλά συνηθισμένοι άνθρωποι, που επιλέγονται με κάποια ειδικά κριτήρια και εκπαιδεύονται για να γίνουν βασανιστές υπακούοντας σε κάποια εξουσία βίας... 

            Δυστυχώς φυτώρια βασανιστών δεν ανθούν μόνο σε δικτατορικά καθεστώτα, αλλά και σε κράτη τα οποία κυβερνώνται από πολιτικές ηγεσίες δημοκρατικά εκλεγμένες. Στο βιβλίο της κυρίας Χαρίτου-Φατούρου καταγράφονται τα εξής: «Σχεδόν τα τρία τέταρτα των αξιωματικών που κατηγορήθηκαν για σφαγές κατά τον εμφύλιο πόλεμο στο Ελ Σαλβαδόρ είχαν εκπαιδευθεί στη Στρατιωτική Σχολή στο Fort Benning των ΗΠΑ. Μερικοί από τους διακεκριμένους απόφοιτους της ίδιας σχολής, όπως ο δικτάτορας του Παναμά Νοριέγκα, ο αρχηγός της αργεντινής χούντας Γκαλτιέρι, ο πρόεδρος της Ονδούρας Γκαρσία και ο πρόεδρος της Βολιβίας Μπάντζερ, ευθύνονται για κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων... Αλλά και στη δίκη των βασανιστών στην Ελλάδα υπήρξαν ενδείξεις ότι μερικοί από τους αξιωματικούς που δικάζονταν είχαν εκπαιδευθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες».

            Οι βασανιστές, λοιπόν, δεν γεννιούνται, αλλά «κατασκευάζονται». Βέβαια και οι βασανιστές έχουν τη δική τους ευθύνη. αλλά την κύρια ευθύνη έχουν τα καθεστώτα που «κατασκευάζουν» τους βασανιστές.

            Η άλλη όψη του προβλήματος είναι ότι έχουν μειωθεί τα αντανακλαστικά των πολιτών και οι αντιδράσεις σε φαινόμενα οργανωμένων βασανισμών. Τη στάση του «θεατή» και τις συνέπειές της έχει περιγράψει δραματικά ο πάστορας Martin Niemoller: «Στη Γερμανία οι ναζιστές πρώτα ήρθαν για τους κομμουνιστές, και εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν κομμουνιστής. Μετά ήρθαν για τους Εβραίους, και εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν Εβραίος. Μετά ήρθαν για τους συνδικαλιστές, και εγώ δεν μίλησα γιατί δεν ήμουν συνδικαλιστής. Μετά ήρθαν για τους καθολικούς, εγώ ήμουν προτεστάντης και γι' αυτό δεν μίλησα. Μετά ήρθαν για μένα, αλλά τότε δεν είχε μείνει πια κανείς να μιλήσει για κανέναν».

Διασκευασμένο άρθρο του ΓΙΩΡΓΟΥ ΡΩΜΑΙΟΥ, ΤΟ ΒΗΜΑ

1. Η προτελευταία παράγραφος («Οι βασανιστές, λοιπόν…. που «κατασκευάζουν» τους βασανιστές.») αποτελεί συμπέρασμα που προκύπτει από τις τέσσερις προκείμενες παραγράφους. Ποια είναι η συλλογιστική πορεία; Να αξιολογήσετε το επιχείρημα. (να απαντήσετε τεκμηριωμένα με βάση τη θεωρία πειθούς) [100 λέξεις]

2. «ψυχολογία των κρατικών οργάνων καταστολής» Πώς αντιλαμβάνεστε το νόημα της φράσης; [30 λέξεις]

3. Πώς νομίζετε ότι κάποιος γίνεται βασανιστής; (Τεκμηριώστε την απάντησή σας στο κείμενο) [30 λέξεις]

4. Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της τέταρτης παραγράφου; [30 λέξεις]

5. Ποια είναι η σχέση της τελευταίας παραγράφου με το υπόλοιπο κείμενο; [30 λέξεις]

6. Ποια πρέπει να είναι η στάση των πολιτών σε περιπτώσεις που εκδηλώνονται φαινόμενα βασανιστηρίων αλλά και κάθε είδους καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων; Το κείμενό σας θα αποτελέσει περίληψη προσχεδιασμένου προφορικού λόγου που θα εκφωνήσετε σε σχολική εκδήλωση. [200 λέξεις]

10. Θανατική ποινή και μειονότητες

Κανείς δεν ξέρει πόσοι αθώοι θα εκτελεσθούν πριν την κατάργηση της θανατικής ποινής. Όλοι στις HΠA είναι σίγουροι πια, άσχετα αν δεν το ομολογούν δημοσίως, ότι το σύστημα «μπάζει από παντού».

Επτακόσια δέκα επτά άτομα εκτελέσθηκαν στις HΠA μετά το 1976, όταν το Ανώτατο Δικαστήριο επανανομιμοποίησε την θανατική ποινή. Από την άλλη πλευρά 98 άτομα που βρισκόταν στις πτέρυγες μελλοθάνατων, αποδείχθηκαν αθώοι. «Το ποσοστό αποτυχίας σε ότι αφορά την εσχάτη των ποινών είναι 1 προς 7», γράφει ο Economist. Τι άλλο επιχείρημα χρειάζεται για να καταργηθεί η θανατική ποινή; «Αν το δικαστικό σύστημα των HΠA», σαρκάζει το περιοδικό, «ήταν αεροπορική εταιρία, της οποίας ένα στα επτά αεροπλάνα έπεφτε, τότε οι ομοσπονδιακές αρχές, σίγουρα θα της είχαν πάρει την άδεια.»

Δεν είναι μόνο οι 98 αδίκως καταδικασθέντες σε θάνατο (23 από αυτούς έχουν θανατωθεί), που αποτελούν μνημείο ντροπής σε ένα σε ένα σύστημα που είναι περισσότερο πολιτικό παρά δικαστικό. Είναι κι εκείνες οι στατιστικές που δείχνουν ότι «όπου φτωχός κι η μοίρα του». Ο Αμερικανικός Δικηγορικός Σύλλογος υπολόγισε ότι 90% των καταδικασθέντων σε θάνατο δεν είχαν δραχμή την περίοδο της δίκης τους. Στην Καλιφόρνια, η Πολιτεία που έχει τους περισσότερους θανατοποινίτες, από τους 513, μόνο 2% είχε να πληρώσει νομική υποστήριξη. Οι υπόλοιποι αφέθηκαν στην τύχη των διορισμένων από τα δικαστήρια δικηγόρων.

Δεν είναι όμως μόνο «όπου φτωχός...», είναι κι «όπου έγχρωμος κι η μοίρα του». Το 36% των θανατοποινιτών είναι Αφροαμερικανοί (το ποσοστό των μαύρων στο σύνολο του αμερικανικού πληθυσμού είναι μόλις 12%). Το φυλετικό στοιχείο γίνεται εξόφθαλμο σε ότι αφορά το χρώμα των θυμάτων. Το 82% των θανατικών ποινών εκδόθηκαν για θύματα που ήταν λευκοί. Στην Πολιτεία της Γεωργίας όπου τα θύματα των δολοφονιών είναι 60% μαύροι, 20 από τους 22 που εκτελέσθηκαν είχαν καταδικασθεί για δολοφονία λευκών.

1. Το κείμενο επικαλείται κυρίως τη λογική του αναγνώστη. Δικαιολογήστε τεκμηριωμένα.

2. Στο κείμενο διατυπώνεται ένας συλλογισμός. Ποια είναι η πορεία ανάπτυξής του; (επαγωγική, παραγωγική, αναλογική) Κρίνετε την ορθότητά του. (εγκυρότητα και αλήθεια = ορθότητα)

3. Εκτός από την επίκληση στη λογική υπάρχει άλλος τρόπος πειθούς που χρησιμοποιείται στο κείμενο; Δικαιολογήστε τεκμηριωμένα την απάντησή σας.

4. Το κείμενο έχει ως αναφορά τις ΗΠΑ. Τι νομίζετε ότι δείχνει ο θεσμός της θανατικής ποινής για το σύγχρονο πολιτισμένο κόσμο; Για ποιους λόγους ισχύει; Θα μπορούσε να καταργηθεί; Αναπτύξτε τις απόψεις σας σχετικά με τα παραπάνω ερωτήματα σε κείμενο που θα δημοσιευτεί σε σχολική εφημερίδα.(300-400 λέξεις)

11. Περί της θανατικής ποινής

Εξήντα ένα μέλη του εθνικού μας Κοινοβουλίου κατέθεσαν πρόταση επαναφοράς της θανατικής ποινής. Παράλληλα άρχισε και η επιχειρηματολογία για τα υπέρ και τα κατά της επαναφοράς της θανατικής ποινής. Πριν από δύο χρόνια περίπου, στις 4 Φεβρουαρίου 1996, είχα γράψει στο «Βήμα» ένα άρθρο όπου υποστήριζα, έστω και με κάποιες επιφυλάξεις, την επαναφορά της θανατικής ποινής. Σήμερα πολλοί άνθρωποι έχουν την ίδια άποψη και μάλιστα χωρίς επιφυλάξεις, όπως φαίνεται.

Εν όψει των συζητήσεων που θα ακολουθήσουν είναι σκόπιμο να κάνουμε μια ανακεφαλαίωση των επιχειρημάτων στον βαθμό που αυτό είναι εφικτό στον περιορισμένο χώρο αυτού του άρθρου. Τα κύριαεπιχειρήματα υπέρ της επαναφοράς της θανατικής ποινής είναι τα εξής:

Πρώτον, η επιβολή και εκτέλεση της θανατικής ποινής θα έχει αποτρεπτικές συνέπειες. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα σταματήσουν οι δολοφονίες, αλλά είναι αναμενόμενο ότι θα μειωθούν. Υποστηρίζεται ότι οι δολοφονίες αστυνομικών στις ΗΠΑ είναι ελάχιστες διότι είναι βέβαιο ότι ο δολοφόνος αστυνομικού στις ΗΠΑ, σίγουρα και σύντομα, θα βράζει στα καζάνια της κόλασης, είτε καταδικαστεί από δικαστήριο είτε όχι. Επίσης σε πρόσφατο άρθρο του στα «Νέα» (21.11.1997) ο καθ. Α. Λοβέρδος αναφέρει ότι στη Γαλλία, στο διάστημα 1970-1980, προ της κατάργησης της θανατικής ποινής έγιναν πέντε δολοφονίες ανηλίκων, ενώ μετά την κατάργηση, στο διάστημα 1984-1993, οι δολοφονίες ανηλίκων αυξήθηκαν σε 84, δηλ. αυξήθηκαν κατά δεκαεφτά φορές!

Δεύτερον, έχει αποδειχθεί ότι δολοφόνοι που δεν εκτελέστηκαν μετά την καταδίκη τους, επανέλαβαν το έγκλημα μέσα στη φυλακή ή έξω. Είναι γνωστή περίπτωση του Τζακ Αμποτ, συγγραφέα του έργου In the Belly of the Beast και δολοφόνου δύο ανθρώπων, του δεύτερου δύο εβδομάδες μετά την έξοδό του από τη φυλακή όπου είχε εγκλεισθεί για τον πρώτο φόνο.

Τρίτον, η ποινή δεν επιβάλλεται μόνο για να αποτρέψει την επανάληψη της πράξης, αλλά ταυτόχρονα για να αποδοθεί δικαιοσύνη και να αποκατασταθεί η ισορροπία στην ψυχή όσων υπέφεραν από το έγκλημα. Σε πολλές περιπτώσεις μόνο η θανατική ποινή μπορεί να αποδώσει δικαιοσύνη. Όποιος ενδιαφέρεται για μια αριστουργηματική διατύπωση αυτού του επιχειρήματος, ας φροντίσει να δει την ταινία του Μπέργκμαν «Η Πηγή των Παρθένων» όπου ο πατέρας εκτελεί τους δύο βιαστές και δολοφόνους της νεαρής κόρης του.

Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν δύο σοβαρά επιχειρήματα για την κατάργηση της θανατικής ποινής, γενικά, και συνεπώς τη μη επαναφορά της στην πατρίδα μας.

Το πρώτο επιχείρημα είναι ότι υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο δικαστικής πλάνης και συνεπώς η δυνατότητα επιβολής θανατικής ποινής αποτελεί έναν επικίνδυνο μηχανισμό νόμιμης εκτέλεσης αθώων. Το επιχείρημα αυτό είναι πράγματι ισχυρό. Υπάρχουν όμως αντεπιχειρήματα, όπως, π.χ., ότι σε πολλές περιπτώσεις ο δολοφόνος ομολογεί ή ότι υπάρχουν αδιάσειστα και επιστημονικά αδιάψευστα στοιχεία ή ακόμη ότι μπορεί να απαιτείται η παρέλευση εύλογου χρόνου μεταξύ καταδίκης και εκτέλεσης.

Το δεύτερο επιχείρημα υπέρ της μη επαναφοράς της θανατικής ποινής είναι ότι η θεσμοθέτηση του θανάτου αποτελεί αδιανόητη, για την εποχή μας, προσβολή του πολιτισμού. Είναι φυσικό και αναμενόμενο οι άνθρωποι να πεθαίνουν λόγω γήρατος, λόγω ασθενειών ή εξαιτίας ατυχημάτων, αλλά είναι παράλογο για μια κοινωνία, ως συλλογική οντότητα, θα θεσμοθετεί τον θάνατο. Μια απάντηση στο επιχείρημα αυτό είναι ότι η κοινωνία οφείλει να προστατεύει τα μέλη της ακόμη και όταν αυτό απαιτεί τον θάνατο ορισμένων και κυρίως όταν οι εγκληματίες, ηθικοί και φυσικοί αυτουργοί, είναι σε πλήρη γνώση του τι κάνουν, σχεδιάζουν και εκτελούν εν ψυχρώ τις εγκληματικές πράξεις τους σε βάρος ανύποπτων, αδύναμων, ανήλικων και απροστάτευτων ατόμων.

Ο κάθε πολίτης μπορεί μόνος του να σταθμίσει τα παραπάνω αλλά και πρόσθετα επιχειρήματα και να πάρει θέση στο ζήτημα της επαναφοράς ή μη της θανατικής ποινής. Θα ήθελα όμως κάποιος από εκείνους που υποστηρίζουν τη μη επαναφορά να εξηγήσει με λεπτομέρεια γιατί η κοινωνία μας πρέπει να σέβεται τη ζωή στυγερών φονιάδων όταν οι ίδιοι δολοφονούν εν ψυχρώ αθώα, αδύναμα και ανυποψίαστα μέλη της.

 Θ. Π. Λιανός, καθηγητής της Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. (ΤΟ ΒΗΜΑ, 30-11-1997)

Α. Να συντάξετε περίληψη του κειμένου. (120 λέξεις)

Β1. Να εξηγήσετε το νόημα της μεταφορική φράσης που ακολουθεί: «θα βράζει στα καζάνια της κόλασης». Γιατί ο αρθογράφος επιλέγει να τη χρήση της;

Β2. Στο κείμενο χρησιμοποιούνται πολλοί τρόποι πειθούς. Να τους επισημάνετε τεκμηριωμένα.

Β3. Με ποιο τρόπο αναπτύσσεται η όγδοη/προτελευταία παράγραφος; («Το δεύτερο επιχείρημα υπέρ... και απροστάτευτων ατόμων.»)

Γ. Παίρνοντας αφορμή από το κείμενο που διαβάσατε και την τελευταία φράση του καλείστε να γράψετε ένα άρθρο που θα δημοσιευτεί στην ίδια εφημερίδα. Να εκθέσετε τις απόψεις σας σχετικά με το ίδιο ζήτημα.

  

πρόσθετες ερωτήσεις- ασκήσεις

1. Να βρεθούν αντώνυμα των παρακάτω λέξεων του κειμένου:

εθνικού		αποτρεπτικές
ποινής		βέβαιο
επιφυλάξεις		εγκλεισθεί
ακολουθήσουν		ενδιαφέρεται
κύρια		αναμενόμενο

2. Να βρεθούν λέξεις (σημασιολογικά ισοδύναμες) που μπορούν να αντικαταστήσουν στο κείμενο τις παρακάτω:

ανακεφαλαίωση		πλάνης
ταυτόχρονα		απαιτείται
φροντίσει		γνώση
σοβαρά		σταθμίσει
ενδεχόμενο		πρόσθετα

3. Ποια είναι η θέση του συγγραφέα σχετικά με το θέμα που θίγει;

4. Να παρουσιάσετε διαγραμματικά το κείμενο

5. Να αξιολογήσετε τα επιχειρήματα του συγγραφέα χρησιμοποιώντας τις έννοιες της θεωρίας πειθούς που διδαχθήκατε.

12. Ας τελειώνουμε με τη θανατική ποινή

Η πρόταση των βουλευτών περί επαναφοράς της ποινής του θανάτου έφερε πάλι στη δημοσιότητα ένα θέμα που πιστεύαμε πως είχε θέση μόνο στα παράθυρα των τηλεοπτικών καναλιών, που επιδιώκουν να συνδυάσουν στυγερά εγκλήματα με υψηλή τηλεθέαση. Εντούτοις, αυτός ο διάλογος ενδεχομένως παρουσιάζει ενδιαφέρον, αν κρίνει κανείς και από το άρθρο του κ. Θ. Π. Λιανού στο «Βήμα» της 30ής Νοεμβρίου. Το άρθρο αυτό τελείωνε με τη φράση «θα ήθελα κάποιος που υποστηρίζει τη μη επαναφορά να εξηγήσει γιατί η κοινωνία μας πρέπει να σέβεται τη ζωή στυγερών φονιάδων».

Το ερώτημα αυτό βρίσκεται στην καρδιά του προβληματισμού για τη θανατική ποινή. Υπάρχουν κοινωνίες που σέβονται την ανθρώπινη ζωή και άλλες που την περιφρονούν. Κατά πάσα πιθανότητα όλοι μας επιλέγουμε τις πρώτες. Η θεώρηση όμως της ανθρώπινης ζωής ως υπέρτατης αξίας δεν μπορεί παρά να αφορά εξίσου τον άγιο και τον δολοφόνο, ειδάλλως ήδη παζαρεύουμε την αξία της ζωής. Αν δεχόμαστε πως το δικαίωμα στη ζωή είναι το ύψιστο δικαίωμα, τότε πώς θα επιτρέψουμε σε οποιαδήποτε κοινωνία να εξαιρέσει από αυτό τους δολοφόνους; Μήπως θα πρέπει να επανεξετάσουμε και το 2ο άρθρο του Συντάγματός μας, που θεωρεί καθήκον της πολιτείας τον σεβασμό και την προστασία της αξίας του ανθρώπου;

Ο αντίλογος που ακούγεται συχνά είναι πως δεν έχουμε καμία υποχρέωση να σεβαστούμε τη ζωή κάποιου που δεν σέβεται άλλες ζωές. Συνειδητοποιούν άραγε όσοι το λένε ότι ουσιαστικά προτρέπουν μια ολόκληρη κοινωνία να εξισωθεί με τον χειρότερο εγκληματία, να δράσει με τα δικά του κριτήρια περί σημαντικού και ασήμαντου; Συνειδητοποιούν ότι περιγράφουν μορφές κοινωνικής οργάνωσης από τις οποίες η ανθρωπότητα προσπαθεί να ξεφύγει;

Εξάλλου, πειστικό ακούγεται, μέσα στη διέγερση του θυμικού που προκαλεί, και το υποθετικό ερώτημα: τι θα έκανες όμως αν κάποιος σκότωνε την οικογένειά σου; Η απάντηση είναι απλή, αρκεί να διατηρούμε τηναπαραίτητη ψυχραιμία για να θυμόμαστε δύο αυτονόητα στοιχεία.

Πρώτον, ότι η διάθεση αυτοδικίας που μπορεί να θολώσει το μυαλό κάποιου δεν μπορεί να προβάλλεται ως πρότυπο απονομής δικαιοσύνης. Δεύτερον, ότι οι έννοιες ποινή και εκδίκηση απέχουν πολύ μεταξύ τους και είναι κοινός τόπος πως μια σύγχρονη κοινωνία δεν μπορεί να εκδικείται. Αν θυμόμαστε αυτά τα στοιχεία, είναι προφανές πως δεν έχει καμία σημασία η απάντηση στο «εντυπωσιακό» αυτό ερώτημα διότι είναι άσχετη με τη θανατική ποινή.

Επιπλέον, οφείλει κανείς να εξετάσει και ορισμένες πιο πρακτικές πλευρές της θανατικής ποινής, όπως αυτή της ενδεχόμενης πλάνης. Στις ΗΠΑ έχουν καταδικαστεί σε θάνατο τουλάχιστον 350 αποδεδειγμένα αθώοι και τουλάχιστον 23 έχουν εκτελεστεί. Οι άνθρωποι αυτοί έπεσαν θύματα «νόμιμης» δολοφονίας από την πλευρά του κράτους. Κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει το γεγονός ότι η θανατική ποινή είναι η μόνη που δεν επανορθώνεται και δεν υπάρχει τρόπος να αποκλειστεί το ενδεχόμενο λάθους.

Στο άρθρο του κ. Λιανού αναφέρεται επίσης πως «έχει αποδειχτεί ότι δολοφόνοι που δεν εκτελέστηκαν μετά την καταδίκη τους, επανέλαβαν το έγκλημα μέσα τη φυλακή ή έξω». Χωρίς να αποκλείει κανείς αυτό το ενδεχόμενο, είναι εντούτοις υπερβολική η γενίκευση με τον τρόπο που διατυπώνεται και προφανέστερα απέχει πάρα πολύ από την πραγματικότητα.

Τελικά ας δούμε και το ισχυρότερο επιχείρημα υπέρ της θανατικής ποινής, όπως τουλάχιστον διατυπώνεται από τους υποστηρικτές της: η θανατική ποινή καταπολεμά την εγκληματικότητα. Ξεχνούν βέβαια πως αυτό δεν έχει αποδειχτεί σε καμία απολύτως αξιόπιστη μελέτη. Αντίθετα, οι κυβερνήσεις που κατ' εξοχήν χάνουν τη μάχη με την εγκληματικότητα καταφεύγουν στην εύκολη λύση της θανατικής ποινής (π.χ. Κίνα, ΗΠΑ, Ρωσία). Ο ΟΗΕ διαπίστωσε επισήμως το 1988 την αποτυχία όσων μελετών προσπάθησαν να αποδείξουν πως οι εκτελέσεις είναι πιο αποτρεπτικές από τα ισόβια δεσμά. Σε καμία χώρα δεν πιστοποιήθηκε σχέση ανάμεσα στη θανατική ποινή και στη μείωση της εγκληματικότητας.

Θα μπορούσαμε πολλά να πούμε για τη ρατσιστική χρήση της ποινής αυτής εις βάρος μειονοτήτων και ασθενέστερων τάξεων, για τις εκτελέσεις ανήλικων παραβατών, για το μαρτύριο ανθρώπων επί ώρες στην ηλεκτρική καρέκλα. Κυρίως όμως δηλώνουμε ότι επιθυμούμε ένα κράτος που δεν θα παραβιάζει την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και μια σειρά άλλους διεθνείς κανόνες. Αισθανόμαστε περισσότερο άνθρωποι όσο απομακρύνεται το 1972, όταν ήχησε τελευταία φορά το εκτελεστικό απόσπασμα στην Ελλάδα.

Για όλους αυτούς τους λόγους η Διεθνής Αμνηστία ζήτησε επισήμως από την Επιτροπή Αναθεώρησης του Συντάγματος να προβλέψει τη συνταγματική κατάργηση της ποινής του θανάτου.

Απαντώντας και πάλι στο ερώτημα με το οποίο ξεκίνησε αυτό το κείμενο: δεν μπορεί μια κοινωνία να σκοτώνει ανθρώπους για να τους δείξει ότι είναι κακό να σκοτώνουν.

Κωστής Παπαϊωάννου, πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας. ΤΟ ΒΗΜΑ, 07-12-1997

1. Να βρεθούν λέξεις συνώνυμες που μπορούν να αντικαταστήσουν μέσα στο κείμενο τις παρακάτω:

δημοσιότητα		προτρέπουν
καναλιών		απαραίτητη
εντούτοις		ενδεχόμενης
περιφρονούν		καταπολεμά
σεβαστούμε		πιστοποιήθηκε

2. Ποια είναι η σημασία των παρακάτω μεταφορικών εκφράσεων;

·         στα παράθυρα των τηλεοπτικών καναλιών

·         στην καρδιά του προβληματισμού

·         παζαρεύουμε την αξία της ζωής

·         να θολώσει το μυαλό

·         όταν ήχησε τελευταία φορά το εκτελεστικό απόσπασμα

Γιατί ο συγγραφέας επιλέγει τη χρήση τέτοιων εκφράσεων;

3. Πώς δικαιολογείται η χρήση των παρακάτω φράσεων από τον συγγραφέα;

α. θύματα «νόμιμης» δολοφονίας

β. υπερβολική η γενίκευση

4. Ποια είναι η προσωπική θέση του συγγραφέα σχετικά με το θέμα; (τεκμηριώστε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο)

5. Ποιους τρόπους πειθούς χρησιμοποιεί; (τεκμηριώστε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο)

6. Εκπροσωπείτε το σχολείο σας σε εκδήλωση για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Να αναφερθείτε σε περιπτώσεις καταπάτησής τους (όχι μόνο σχετικά με τη θανατική ποινή). Επίσης να αναπτύξετε τις προϋποθέσεις που απαιτούνται ώστε τα ανθρώπινα δικαιώματα να γίνονται σεβαστά. (500 λέξεις)  

      

13.Ευθανασία

Η εισαγγελία της Ρώμης διενεργεί ανακρίσεις, για να βρει ποινικά κολάσιμη πράξη στο θάνατο του Πιερτζόρτζιο Ουέλμπι, που έπασχε από επώδυνη ανίατη ασθένεια και ζητούσε να τον αποσυνδέσουν από τα μηχανήματα για να πεθάνει. Δεν χρειάζεται να ψάξει πολύ η εισαγγελία. Ένοχη είναι η εγκληματική άποψη, ότι καθένας δεν είναι υπεύθυνος για την τύχη του εαυτού του, όταν μάλιστα αποδεδειγμένα τα ’χει 400. Μ' αυτή τη νοοτροπία, χιλιάδες άνθρωποι στον κόσμο βασανίζονται με οδυνηρό τρόπο, χωρίς να έχουν καμιά ελπίδα σωτηρίας ή βελτίωσης, στερούμενοι και της δυνατότητας μιας αξιοπρεπούς αποχώρησης απ' τη ζωή, μόνο και μόνο επειδή συμμαχούν οι δοξασίες των θρησκειών, η ανευθυνότητα των κρατικών λειτουργών και η υπέρβαση -για να μην πω κατάχρηση- εξουσίας των γιατρών.

Ένας γενναίος λειτουργός του Ιπποκράτη έκλεισε, τελικά, το αναπνευστικό μηχάνημα του βασανιζόμενου Ουέλμπι. Έτσι, του έδωσε όχι απλώς τη δυνατότητα να πάψει να υποφέρει. Του έδωσε τη δυνατότητα να ασκήσει την ισχύ της προσωπικότητάς του και από ένα άβουλο, εμπράκτως, πνεύμα και σώμα να γίνει η πραγματική δική του φωνή και πράξη. Αποφάσιζαν άλλοι γι' αυτόν και αποφάσισε επιτέλους εκείνος. Ήταν δούλος και έγινε ελεύθερος.

Ζωή δεν είναι μόνο να ανασαίνεις πάνω σ' αυτό τον πλανήτη. Ζωή, πιο πολύ, είναι ο Τρόπος, που ζεις. Και την τελική απόφαση γι' αυτό την έχει ο καθένας μας. Αν θέλει να ζει όρθιος.

1.      Να συντάξεις περίληψη του κειμένου σε εξήντα (60) λέξεις.

2.      Ποια είναι η συλλογιστική πορεία στην πρώτη παράγραφο του κειμένου;

3.      Να χαρακτηρίσεις τεκμηριωμένα το ύφος του κειμένου.

4.      Να βρεις συνώνυμα των παρακάτω λέξεων του κειμένου: κολάσιμη, ανίατη, δοξασίες, γενναίος, δούλος.

5.      Από το δεύτερο συνθετικό των παρακάτω λέξεων του κειμένου να δημιουργήσεις μια νέα σύνθετη λέξη: ασθένεια, Ένοχη, λειτουργών, αναπνευστικό, αποφάσισε.

6.      Διαβάζεις το παραπάνω δημοσίευμα και αποφασίζεις να στείλεις και συ την άποψή σου για το θέμα της ευθανασίας στην εφημερίδα. Να συντάξεις ένα κείμενο 400 περίπου λέξεων εξετάζοντας το θέμα από την οπτική γωνία του ατόμου, των γιατρών αλλά και του κοινωνικού περιβάλλοντος.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ – ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ

1.Πώς θα αποτρέψουμε τους κινδύνους της διαφήμισης;

Τι μπορεί να κάνει ένας σύγχρονος άνθρωπος για να αμυνθεί απέναντι στην «κατευθυνόμενη» πληροφόρηση; Νομίζω ότι τα βασικά όπλα είναι η συνεχής εγρήγορση και η σωστή κρίση. Και το πιο σημαντικό είναι να προσπαθεί να ελέγχει τον ίδιο τον εαυτό του. Όλες αυτές οι κατευθυνόμενες πληροφορίες δεν μπορούν να μας κάνουν τίποτα, αν δεν τους ανοίξουμε εμείς την πόρτα και αν δεν τις ενισχύσουμε εμείς με τη δική μας θέληση. Έχουν λεχθεί πολλά για «πλύση εγκεφάλου», για «αόρατη» ή υποσυνείδητη διαφήμιση. Επιστημονικά έχει αποδειχθεί ότι ούτε καν να υπνωτίσετε έναν άνθρωπο δεν μπορείτε, αν δεν συγκατατεθεί¹. Ο καλύτερος υπνωτιστής δεν μπορεί να σας υπνωτίσει, δίχως τη θέλησή σας.

Εφόσον, λοιπόν, ζείτε σ΄ έναν φιλελεύθερο χώρο, εφόσον δεν είστε κλεισμένος σ΄ ένα κελί φυλακής, όπου μπορούν να σας υποβάλουν  σε πιέσεις που σπάζουν τις αντιστάσεις και όπου, με ορισμένα φάρμακα, μπορούν να πετύχουν να μειώσουν το «κατώφλι της αντίδρασης» των νεύρων σας, εφ’ όσον, λοιπόν, είστε ένας ελεύθερος, υγιής, άνθρωπος, κανείς δεν μπορεί να σας πείσει να κάνετε κάτι που δεν το θέλετε. Εκτός αν το θέλετε ενδομύχως². Δεν υπάρχει διαφήμιση ή προπαγάνδα που να πείθει τους ανθρώπους παρά τη θέλησή τους. Φυσικά, αν αφήσω τον εαυτό μου να παρασυρθεί, γίνεται εκείνο που είχε πει ο Αριστοτέλης, «ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να πάρει την πρώτη απόφαση, αλλά αυτή η απόφαση τον δεσμεύει για τις επόμενες».

Η κατευθυνόμενη πληροφόρηση παίρνει δύναμη από μας. Συμμαχεί με τις ανάγκες μας, τα αισθήματά μας, τα ένστικτά μας, για να μας πείσει. Αν εμείς μπορέσουμε να την αντιμετωπίσουμε με νηφαλιότητα, με κριτική διάθεση, χωρίς να παραδινόμαστε, χωρίς να δεχόμαστε τίποτα σαν δεδομένο, αν ελέγχουμε τα πράγματα όσο γίνεται ψύχραιμα, αντικειμενικά, τότε μπορούμε να αμυνθούμε. […]

[…] Το βασικότερο πρόβλημα της κατευθυνόμενης πληροφόρησης είναι ότι προσπαθεί να μας στερήσει την ελευθερία να σκεφτόμαστε και να αποφασίζουμε εμείς, για λογαριασμό μας. Αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα του σύγχρονου ανθρώπου. Πρέπει να προσπαθήσουμε να παραμείνουμε ελεύθεροι, κυρίαρχοι της σκέψης και της πράξης μας, όσο γίνεται. Ξέρω πως είναι δύσκολο, πως η σωστή σκέψη, η σωστή απόφαση προϋποθέτει σωστές πληροφορίες. Κι όταν αυτές δεν υπάρχουν, τι κάνουμε; Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι μια συνεχής διύλιση του εισερχόμενου ρεύματος πληροφοριών.

Την «αλήθεια» είναι δύσκολο να τη βρούμε και ίσως να μην τη βρούμε ποτέ, αλλά τουλάχιστον δε θα είμαστε θύματα των πληροφοριών τις οποίες, σκόπιμα ή μη, διοχετεύουν, για να μας κάνουν να κάνουμε αυτά που θέλουν άλλοι και όχι αυτά που θέλουμε εμείς.

Θα μου πείτε «εσύ, διαφημιστή, που βγάζεις το ψωμί σου πείθοντας τον κόσμο, μας λες να μην πιστεύουμε στις διαφημίσεις;». Ναι, σας λέω να μην πιστεύετε στις διαφημίσεις! Να διαβάζετε μια διαφήμιση, αλλά να την αντιμετωπίζετε με το πνεύμα του σκεπτικισμού, που ξέρω πως ήδη έχετε απέναντι στη διαφήμιση. Να προσπαθείτε να καταλάβετε τι ακριβώς λέει αυτή η διαφήμιση και να μην βασίζεστε μόνο σε μία διαφήμιση, για να αγοράσετε, να βλέπετε και τις διαφημίσεις των ανταγωνιστικών προϊόντων, να βλέπετε και το ίδιο το προϊόν, να ελέγχετε, να ρωτάτε ειδικούς και μετά να αγοράζετε.

Στην περίπτωση αυτή η διαφήμιση δεν είναι μόνο χρήσιμη στο σύστημα (όπου παίζει ένα βασικό ρόλο για τη διακίνηση των αγαθών), είναι χρήσιμη και σε σας. Σας δίνει πληροφορίες. Σας βοηθάει να γνωρίσετε νέα προϊόντα, νέες ευκολίες, νέες απολαύσεις. Και μην ακούτε τους πουριτανούς³ που χτυπάνε την «καταναλωτική» κοινωνία. Η κατανάλωση δεν είναι κακό. Φτάνει να καταναλίσκει κανείς τα σωστά πράγματα στις σωστές δόσεις. Το φαΐ δεν είναι κακό, η βαρυστομαχιά είναι. […]

Απόσπασμα από άρθρο του Νίκου Δήμου, διαφημιστή-δημοσιογράφου

1. Συγκατατίθεμαι = συναινώ, συμφωνώ, δίνω την άδεια

2. Ενδομύχως = εσωτερικά, μέσα από την ψυχή, ενδόμυχα, μύχια

3. Πουριτανός = συντηρητικός, άνθρωπος με απαρχαιωμένες ιδέες

Ερωτήσεις-Ασκήσεις

Α. Να κάνετε την περίληψη του κειμένου σε 100-120 λέξεις                        

Β1. «Όλες αυτές οι κατευθυνόμενες πληροφορίες δεν μπορούν να μας κάνουν τίποτα, αν δεν τους ανοίξουμε εμείς την πόρτα και αν δεν τις ενισχύσουμε εμείς με τη δική μας θέληση». Να αναπτύξετε αυτήν την άποψη σε μία παράγραφο 80-100 λέξεων           

Β2. Να εντοπίσετε και να γράψετε τις λέξεις ή φράσεις που δίνονται στο κείμενο σε εισαγωγικά. Να σχολιάσετε το ρόλο των εισαγωγικών για κάθε μία περίπτωση.

                                                                                                                         

                                                                                            

Β3. Ποιον-ποιους τρόπους χρησιμοποιεί ο αρθρογράφος στην 6^η παράγραφο;

Β4. πληροφόρηση, δεσμεύει, νηφαλιότητα, αντικειμενικά, προϋποθέτει 

α) Να σχηματίστε προτάσεις ή περιόδους λόγου με τις παραπάνω λέξεις

β) Να γράψετε ένα συνώνυμο για κάθε μία από τις λέξεις αυτές       

Γ. Παραγωγή λόγου

Το σχολείο σας οργανώνει μία εκδήλωση με θέμα «Καταναλωτική συνείδηση και διαφήμιση» με καλεσμένους φορείς της τοπικής κοινωνίας, εκπαιδευτικούς και μαθητές. Ως εκπρόσωπος της τάξης σας καλείστε να εκφωνήσετε ομιλία 500-600 λέξεων στην οποία να σχολιάζετε την εικόνα της σύγχρονης καταναλωτικής κοινωνίας και να αναλύετε όχι μόνο τα αρνητικά, αλλά και τα θετικά αποτελέσματα της διαφήμισης. Τέλος να προτείνετε τρόπους αντιμετώπισης και αντίστασης των καταναλωτών απέναντι στο φαινόμενο του καταναλωτισμού.

2.Παιδιά και διαφήμιση

Υπάρχει μια ιδιαίτερη κατηγορία διαφήμισης που απευθύνεται στα παιδιά, ιδίως τα μικρής ηλικίας, τα οποία με δυσκολία μπορούν να ξεχωρίσουν τη διαφήμιση από το πρόγραμμα. Ο Αμερικανός ερευνητής Χολ Χιμελστάιν επισημαίνει ότι τα ευρήματα της έρευνας αναφορικά με τη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών και τη διαφήμιση δείχνουν ότι στην ηλικία των πέντε ή έξι ετών εμφανίζουν δυσκολίες στο να διακρίνουν το φανταστικό από το πραγματικό και τείνουν να πιστεύουν τα ψεύδη. Τα παιδιά δε διακρίνουν τα προγράμματα από τις διαφημίσεις και προτιμούν τις διαφημίσεις από τα προγράμματα. Ανάμεσα στην ηλικία των επτά με δέκα ετών, τα παιδιά είναι περισσότερο επιρρεπή στην «τηλεοπτική χειραγώγηση».

Στην ηλικία των επτά ετών το παιδί συνήθως μπορεί να διακρίνει την πραγματικότητα από τη φαντασία, και στα εννέα μπορεί να υποπτευθεί την παραπλάνηση των διαφημιστικών μηνυμάτων. Στην ηλικία των δέκα το παιδί αρχίζει να αποκτά μια πιο κυνική θέση ότι οι «διαφημίσεις λένε πάντα ψέματα». Στην ηλικία των ένδεκα με δώδεκα ετών, το παιδί αρχίζει να αποδέχεται και να υπομένει τα ψεύδη των ενηλίκων στις διαφημίσεις.

Ένας άλλος ερευνητής, ο Μπράιαν Γιανγκ, επισημαίνει ότι, λόγω της έλλειψης εμπειρίας, τα παιδιά έχουν λιγότερη αντίσταση στις διαφημίσεις, και μπορεί αυτές να είναι επιζήμιες στην ικανότητα τους να διακρίνουν τη διαφήμιση από τα άλλα τηλεοπτικά προγράμματα. Αλλά το πλαίσιο αναφοράς όσον αφορά την κρίση τους για την «πραγματικότητα» και τη «φαντασία» μπορεί να αλλάξει. Μια άλλη προβληματική περιοχή είναι η τάση της διαφήμισης να βλέπει μόνο τις θετικές πλευρές, να αγνοεί την ασχήμια, τον πόνο και άλλες αρνητικές διαστάσεις της ζωής. Στο σημείο αυτό διαφέρει από τα άλλα περιεχόμενα των Μ.Μ.Ε. Το περιεχόμενο της

διαφήμισης έχει υποστεί έντονη κριτική, δημιουργώντας στερεότυπα και ανεβάζοντας τις προσδοκίες των παιδιών. Η εικόνα, όμως, του παιδιού έχει αλλάξει τόσο στην κοινωνία, όσο και στη διαφήμιση. Στα παλαιότερα χρόνια, τα παιδιά θεωρούνταν «γλυκά» και «διαφορετικά» — μη ικανά να δίνουν ενήλικες απαντήσεις. Στις μέρες μας, υπάρχει μια τάση να απεικονίζονται ως έξυπνα, δραστήρια και επιδέξια.

 Η σύγχρονη διαφήμιση απευθύνεται στα παιδιά και για άλλους λόγους, καθώς μέσω αυτών οι διαφημιστές αποσκοπούν να καθιερώσουν καταναλωτικές τάσεις για όλη την οικογένεια. Αυτό φαίνεται και από το απλό και άμεσα παρατηρήσιμο γεγονός ότι προϊόντα που λογικά απευθύνονται στους ενήλικες (αυτοκίνητα, υπολογιστές, έπιπλα), εμφανίζονται σε ώρες που κατά το πλείστον τα προγράμματα παρακολουθούνται από τα παιδιά. Για παράδειγμα, σε μια έρευνα που πραγματοποιήσαμε είδαμε ότι στα πρωινά των Σαββατοκύριακων του Φεβρουαρίου του 1996, ανάμεσα στις διαφημίσεις για ζαχαρωτά, σοκολάτες, δημητριακά και γαριδάκια, παρεμβάλλονται διαφημίσεις για έπιπλα, πλυντήρια, δίσκους, εφημερίδες και περιοδικά, ουίσκι, σαμπουάν, ζωοτροφές, βαφές μαλλιών, τηλεφωνικές υπηρεσίες, παυσίπονα και σερβιέτες. Σε νεότερη έρευνα, που αφορούσε τις διαφημίσεις που προβάλλονται πρωινά των Σαββατοκύριακων (9.00-12.00) το Νοέμβριο του 1996, καταγράψαμε ένα σημαντικό ποσοστό μηνυμάτων (18,5%) που δεν αφορούσαν τα παιδιά.

Γεγονός πάντως είναι ότι, αν και διεθνώς επιβάλλονται περιορισμοί, αυτοί σπανίως στην πράξη τηρούνται, αφού τα παιδιά αντιπροσωπεύουν μια ιδιαίτερα προσοδοφόρα αγορά για προϊόντα και υπηρεσίες, χωρίς να υπολογίζεται η δυνατότητα επιρροής στις αγοραστικές συνήθειες των γονέων τους. Και επειδή τα παιδιά αντιπροσωπεύουν τους μελλοντικούς ενήλικες καταναλωτές, οι διαφημιστές αναζητούν να τα εξοικειώσουν με τα προϊόντα τους. Δεν είναι, λοιπόν, παράδοξο ότι διεθνώς η διαφημιστική έρευνα αντιμετωπίζει τα παιδιά, όπως εύστοχα έχει διατυπώσει ο Αμερικανός ερευνητής Τζέιμς Μακνίλ, ως «εκπαιδευόμενους καταναλωτές».

(Στ. Παπαθανασόπουλος, εφημ. Η Καθημερινή)

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 90-110 λέξεις.

Β1. Να δώσετε πλαγιότιτλους για κάθε παράγραφο του κειμένου.

Β2. Ποιους τρόπους πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στη 2η παράγραφο; Να βρείτε τα σχετικά χωρία.

Β3. «Μια άλλη προβληματική περιοχή είναι η τάση της διαφήμισης να βλέπει μόνο τις θετικές πλευρές, να αγνοεί την ασχήμια, τον πόνο και άλλες αρνητικές διαστάσεις της ζωής». Να αναφέρετε σε 60-80 λέξεις άλλες μεθόδους που χρησιμοποιεί η διαφήμιση, ώστε να πείσει το καταναλωτικό κοινό.

Β4. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις:

- υπάρχει μια ιδιαίτερη κατηγορία της διαφήμισης

- μπορεί αυτές να είναι επιζήμιες στην ικανότητά τους

- εμφανίζουν δυσκολίες στο να διακρίνουν το φανταστικό από το πραγματικό

- διεθνώς επιβάλλονται περιορισμοί

- αντιπροσωπεύουν μια ιδιαίτερα προσοδοφόρα αγορά

B5. «Η σύγχρονη διαφήμιση…οικογένεια» (3η παράγραφος): Να εντοπιστεί η λειτουργία της γλώσσας και να εξηγηθεί η χρήση της.

Β.6. Να βρείτε τη δομή και τον τρόπο ανάπτυξης της τελευταίας παραγράφου.

Γ. Παραγωγή κειμένου

Ο καθηγητής σας, στο πλαίσιο της διδασκαλίας της ενότητας «η πειθώ στη διαφήμιση» στο μάθημα της Νεοελληνικής γλώσσας, σας αναθέτει να μελετήσετε τη σχέση της διαφήμισης με τη γυναίκα και το παιδί. Στην προφορική εισήγησή σας προς τους συμμαθητές σας, η οποία δε θα υπερβαίνει τις 600 λέξεις, να παρουσιάσετε τα αποτελέσματα της έρευνας, δίνοντας έμφαση:

Α) Στην περιγραφή του τύπου της γυναίκας που διαμορφώνει η σύγχρονη διαφήμιση.

Β) Στους λόγους για του οποίους οι διαφημιστές στοχεύουν, όλο και περισσότερο, στο παιδικό κοινό, ακόμη και για προϊόντα που αφορούν στους ενήλικες.

3.Τα παιχνίδια της Τιτίκας

      «Πάρ’ την, είναι δικιά σου», είπε ο Γιάννης Αγιάννης στην Τιτίκα, στήνοντας στο πάτωμα τη μυθική κούκλα που θαύμαζαν όλα τα πιτσιρίκια του χωριού. Αντί να απλώσει το χέρι, το οκτάχρονο κοριτσάκι, που δούλευε ολημερίς στο χάνι των αχρείων Θεναρδιέρων, κοίταξε τον ξένο, κοίταξε και την κούκλα, oπισθοχώρησε αργά κι έτρεξε να κρυφτεί κάτω από ένα τραπέζι. Εκείνη η κούκλα (πανύψηλη, με φόρεμα από ροζ μουσελίνα, με χρυσά στάχια στο κεφάλι, και μάτια από σμάλτο, σύμφωνα με την περιγραφή του Βίκτωρος Ουγκώ) ήταν αβάφτιστη. «Θα τη λέω Κατερίνα», είπε αργότερα η Τιτίκα. Τα σύγχρονα κουκλάκια είναι πιο ευτελή, αλλά έχουν όνομα που το αναγνωρίζουν όλα τα πιτσιρίκια του παγκόσμιου χωριού: Μπάρμπι, Σίντι, ΑctioMen, Power Rangers. Και τώρα η οικογένεια, ή μάλλον το πακέτο Μπρατζ (Βratz Pack), που έφτασε και στην Ελλάδα.

      Κάποτε τα παιδιά διαμέλιζαν τα παιγνίδια τους, διεμβόλιζαν την κεφαλή της κούκλας για να δουν τι έχει μέσα. Τώρα η παιδική περιέργεια δεν διοχετεύεται στο εσωτερικό της κούφιας κούκλας, αλλά στο ποιο από τα υπόλοιπα προϊόντα της «γραμμής» (doll line) θα αποκτήσουν. Θεωρητικά, η γραμμή επεκτείνεται επ’ άπειρον. Μιλάμε για  μια «ολοκληρωμένη πρόταση», για ένα πρόγραμμα που ανανεώνεται διαρκώς, που λαμβάνει υπ’ όψιν τη μεταβαλλόμενη πραγματικότητα.

      Οι δεσποινίδες Μπρατζ, που κλόνισαν τη 43χρονη αυτοκρατορία της Μπάρμπι, δεν είναι αδελφές, αλλά φέρουν «έθνικ», πολυπολιτισμικές πινελιές. Η αισθητική τους παραπέμπει στις αγαπημένες τραγουδίστριες των εφήβων (Σακίρα, Μπρίτνεϊ Σπίαρς, Τζένιφερ Λόπεζ). Ούτε έφηβες ούτε γυναίκες, αλλά παιδιά–νυμφίδια, με οκτάσολα παπούτσια, χαμηλοκάβαλο τζιν  ή μίνι φούστα, τοπάκι που αποκαλύπτει τη μέση. Και το φιλοσοφικό αμπαλάζ, το «μήνυμα» της κουκλοπαρέας, είναι ότι τα κορίτσια θέλουν να περνάνε καλά. Κορίτσια που βγαίνουν, που τα λένε, που ξέρουν πόσο σημαντικό είναι το να σε βλέπουν, που έχουν επίγνωση της μόδας και του στυλ, που προσέχουν τον εαυτό τους (από τα εξαρτήματα της σειράς είναι ένα «spa», που περιλαμβάνει κομμωτήριο, ινστιτούτο καλλονής και «μπαρ χυμών»). Παιχνίδια για παιδιά που βαριούνται εύκολα, για παιδιά ανασφαλή και άπληστα, που δεν κοιτάζουν τον πλησίον τους στα μάτια, αλλά στα επώνυμα παπούτσια, στο ρολόι, στο μπουφάν.

    «Αγκίστρωσέ τους!» (get them hooked). Toν όρο αυτό δεν τον συναντούμε μόνο στην εμπορία ναρκωτικών, αλλά και στο μάρκετινγκ των προϊόντων που απευθύνονται στον νεαρό άπληστο και ανασφαλή καταναλωτή. Αλυσίδες συγγενικών προϊόντων και υπηρεσιών, αλυσίδες στάσεων και προτιμήσεων. Αλυσίδες προσφορών, δεσμά που συμβάλλουν στη διά βίου εξάρτηση. Μετά την κούκλα, το διαστημικό τερατάκι και τον μεταλλαγμένο υπερήρωα, έρχονται το κινητό, το κομπιούτερ, το αυτοκίνητο, που όλα απαιτούν διαρκή εμπλουτισμό ή ανανέωση. Αν ο Γιάννης Αγιάννης χάριζε στην Τιτίκα το πακέτο Μπρατζ, ίσως εκείνη να έτρεχε να κρυφτεί στο δάσος, στην πηγή από όπου κουβαλούσε νερό με τον κουβά είκοσι φορές την ημέρα, πιστεύοντας ότι κάποιος τής κάνει μάγια, ότι θέλει το κακό της.

1.Απαντήστε σημειώνοντας                                                                            σωστό    λάθος

α	Η πρώτη παράγραφος θέτει με παραδείγματα το ζήτημα των παιδικών
	παιχνιδιών
β	Η παιδική περιέργεια παλιότερα οδηγούσε στην έρευνα, τώρα στην
	κατανάλωση
γ	Τα παιχνίδια είναι αθώα και δε διαμορφώνουν πρότυπα ζωής ή σκέψης
	για τα παιδιά
δ	Ο τρόπος προώθησης παιχνιδιών είναι ίδιος όπως των ναρκωτικών
ε	Το θέμα του κειμένου ουσιαστικά αφορά την κατανάλωση από την
	παιδική ηλικία

2. Πώς προωθεί το σύγχρονο μάρκετινγκ την κατανάλωση παιχνιδιών;

3. Πώς αναπτύσσεται η πρώτη παράγραφος;

4. «Παιχνίδια για παιδιά που βαριούνται εύκολα, για παιδιά ανασφαλή και άπληστα, που δεν κοιτάζουν τον πλησίον τους στα μάτια, αλλά στα επώνυμα παπούτσια, στο ρολόι, στο μπουφάν». Γιατί πολλές φορές η ανασφάλεια των ανθρώπων εκδηλώνεται με την αγορά προϊόντων;

 5. Απ’ το κείμενο προκύπτει ότι τα παιδιά είναι καταναλωτικό κοινό. Σε ποιο βαθμό σήμερα η κοινωνία σέβεται τα παιδιά, τα δικαιώματα και τις ιδιαίτερες ανάγκες τους; Γράφετε ένα κείμενο 400 περίπου λέξεων για να εκθέσετε τις απόψεις σας σε σχετική δημόσια εκδήλωση.

4.      Πρώτο ραντεβού

(Του Δημήτρη Καστριώτη, Κυριακή 13 Δεκεμβρίου 1998)

Οδηγούσα με το ένα χέρι. Πέρασα ένα κόκκινο και ένα «στοπ». Μπήκα ανάποδα σε μονόδρομο. Όλα αυτά στο πρώτο ραντεβού. Κοίταξα με νόημα προς τη θέση του συνοδηγού. Αντίκρισα δύο μάτια γεμάτα αηδία. «Οδήγησε σαν άνθρωπος, ηλίθιε», με κεραυνοβόλησε μία οργισμένη φωνή, «ή σταμάτα να κατέβω». «Δεν φέρονται έτσι», απάντησα, «απαίτησε περισσότερα, άλλο αυτοκίνητο». «Απαιτώ περισσότερα», μου είπε' «άλλον άντρα. Σταμάτα τώρα». Σταμάτησα. Κατέβηκε. Η τελευταία της συμβουλή, αν την άκουσα καλά, όπως είχε γυρισμένη την πλάτη, ήταν να μη διαβάζω τόσες διαφημίσεις ή να βγαίνω με τον Σουμάχερ. Λίγο αργότερα, με έγραψε η αστυνομία. Γλίτωσα, πάντως, το αυτόφωρο. Ο αστυνομικός άκουσε την εξήγηση και κούνησε το κεφάλι του: «Δεν χρωστάνε οι άνθρωποι να δικάσουν τέτοιον βλάκα», είπε. Δεν τον παρεξήγησα. Απέδωσα τον εκνευρισμό του σε προσωπικά προβλήματα.

Η διαφήμιση, πάντως, μάλλον δεν έφταιγε. Στο κάτω κάτω, δεν αποκλείεται μια γυναίκα να απαιτήσει άλλον άντρα εκεί που νομίζεις ότι θα αρκεσθεί σε άλλο αυτοκίνητο. Μπορεί και να είχε διαβάσει τις στατιστικές για τον διπλασιασμό των τροχαίων και να μην πίστευε ότι με το άλλο αυτοκίνητο μπορεί κανείς να οδηγεί με το ένα χέρι και να παραβιάζει τους σηματοδότες. Βρέθηκα, πάντως, προ τραγικού διλήμματος. Κατά τα φαινόμενα ή έπρεπε να σταματάω στα κόκκινα και να έχω και τα δύο μου χέρια στο τιμόνι (πράγμα που με εξέπληξε, γιατί από την μακρά παρατήρηση στα Ταξί νόμιζα ότι το αριστερό πρέπει να κρέμεται έξω από το παράθυρο σαν παλαμάρι) ή να μείνω μόνος. Ή ν' αλλάξω αυτοκίνητο, μήπως γνώριζα κάποια που να σέβεται τις διαφημίσεις. Αποφάσισα το τελευταίο. Δεν μπορεί με την παραμικρή δυσκολία στη ζωή να το βάζεις κάτω και να αρχίζεις να κρατάς το τιμόνι με τα δύο χέρια.

Στον δρόμο προς την αντιπροσωπεία, σταμάτησα στο κατάστημα παιχνιδιών, όπου θα πήγαιναν οι άποροι γονείς, αν το ήξεραν, να πάρουν τζάμπα δώρα στα -μοιραίως επίσης άπορα παιδιά τους. Ήθελα να πάρω κάτι για την κόρη μιας φίλης (ή μάλλον κάτι φίλων, γιατί δεν την έκανε μόνη της την κόρη) και είπα να μη χαλάσω χρήμα- . τα, αφού τα είχα ανάγκη για το αυτοκίνητο - και τις μέσω αυτού ελπίδες μου να βρω γυναίκα. Λοιπόν, οι άποροι γονείς πολύ ορθώς δεν γνωρίζουν το κατάστημα και τα υποκαταστήματά του. Διότι και να τα γνώριζαν, μόνο μελαγχολία θα ένιωθαν. Παρ' ότι, κατά σύμπτωση, είχα μαζί μου το πιστοποιητικό ακτημοσύνης, ήθελαν χρήματα. Στους απόρους κάθε συμπάθεια, μου είπαν, παιχνίδια, όμως, μόνο σε όσους έχουν χαρτονομίσματα (και μη φανταστείτε πεντακοσάρικο). Παιχνίδι πήρα, βέβαια, αλλά τα διαθέσιμα για το αυτοκίνητο μειώθηκαν κατά τι Αν είχα κι άλλη φίλη με παιδί, μάλλον θα έπρεπε να ξεχάσω οριστικά τα ζαντολάστιχα.

Στην αντιπροσωπεία διαπίστωσα ότι, όσο περισσότερα απαιτείς εσύ, τόσο περισσότερα απαιτούν κι εκείνοι «Έχει κλιματισμό, αυτόματο πιλότο και ηλεκτρονικό χάρτη των δρόμων από το Λένινγκραντ (σιγά μην το πω Αγία Πετρούπολη) προς το Μόναχο;», ρώτησα. «Τα έχει όλα. Εσύ πως θα το πληρώσεις;», αντερώτησε ο υπάλληλος.«Η Εμπορική θα το πληρώσει!», καμάρωσα. Θαύμασε ο άνθρωπος: «Έτσι σε θέλω. Ακούμε ραδιόφωνο, αρπάζουμε τις ευκαιρίες! Απλώς ήθελα να σε δοκιμάσω».

Για να μην τα πολυλογώ, έπειτα από κάποια απογοήτευση, όταν συνειδητοποίησα ότι η Εμπορική, μάλλον εύλογα, πληρώνει για να την πληρώσεις μετά κάτι παραπάνω και όχι για να σε διευκολύνει να οδηγείς με το ένα χέρι, ελήφθη και το δάνειο και το αυτοκίνητο. Με τη συνδρομή πιστωτικών καρτών, υπεραναλήψεων και άλλων βοηθημάτων του είδους, έμειναν αρκετά για να αλλάξω και την ηλεκτρική κουζίνα του σπιτιού, που είχε χαλάσει από την αχρησία. Δεν είχα προλάβει να την παραλάβω και χτύπησε το κουδούνι «Είμαι η νέα γειτόνισσα», μου συστήθηκε: «Έμαθα ότι πήρατε κουζίνα τάδε από το κατάστημα δείνα και ήρθα να ελέγξω». Ανατρίχιασα με την ενημέρωσή της. «Οδηγώ με το ένα χέρι», την αιφνιδίασα. «Απαιτώ περισσότερα», χαμογέλασε ψύχραιμη. Κλείσαμε ραντεβού.

«Φοβόμουν να βγω, γιατί είμαι πολύ όμορφη με τα ρούχα από την μπουτίκ χ», μου είπε το βράδυ. «Ας μην υπερβάλλουμε», σκέφθηκα, αλλά δεν το ξεστόμισα. Είχα μπει ανάποδα σε μονόδρομο χωρίς να αντιδράσει. είχε κάθε δικαίωμα να πει κάτι παραπάνω. «Τι γραφείο έχεις;», με ρώτησε την ώρα που παραβίαζα ένα στοπ. «Έχουμε κάτι απλά, με πρόσθετες συρταριέρες στην εφημερίδα», απάντησα απορημένος. (Ν' αλλάξεις», μου είπε προσβεβλημένη' «δεν ξέρεις ότι ο δρόμος προς την κορυφή αρχίζει από το γραφείο;». Εκείνη τη στιγμή όχι δρόμο προς την κορυφή δεν έβλεπα, αλλά ούτε τον δρόμο προς το εστιατόριο: Με την οδήγηση αλά μονόχειρα : είχα αρχίσει να σκέφτομαι ότι τέτοιος κίνδυνος δεν άξιζε ούτε για έξοδο με την Κλόντια Σίφερ και τον αερόσακό της. Μάλλον το κατάλαβε. «Σε νόμιζα άλλον άνθρωπο», ψέλλισε απογοητευμένη λίγο αργότερα, όταν έξω από του Χαραλά μου έπιασε το χέρι και δεν αντέδρασα. Συνειδητοποίησα ότι είχα και τα δύο χέρια στο τιμόνι. Κρίμα το αυτοκίνητο.        

Την επομένη αποφασίσαμε να αρκεσθούμε στην καλή γειτονία και να απαιτήσουμε αμοιβαίως περισσότερα. Εκείνη να «μαυρίσει στον Μαυρίκιο» κι εγώ να πιω ένα ποτό με ηρεμία. Στο μπαρ ρώτησα τον Τέλη ποια ουίσκι προτιμά ο κόσμος. «Η Πέρδικα αρέσει», τον πρόλαβε ο διπλανός μου στην μπάρα. Δεν είχε άδικο. Χωρίς δισταγμό, πήρα Μπλακ εντ Γουάιτ.

1.             Χαρακτηρίστε κάθε φράση ως σωστή ή λανθασμένη και δικαιολογήστε το χαρακτηρισμό.

α. Το κείμενο έχει ως ουσιαστικό θέμα ης σχέσεις των δύο φύλων.

β. Ο οδηγός έχει την ίδια ψυχολογία και συμπεριφορά σ όλο το κείμενο

γ. Υπάρχουν στο κείμενο σαφείς αναφορές σε διαφημίσεις

δ. Τα κύρια, πρωταγωνιστικά πρόσωπα του κειμένου είναι τέσσερα.

2.             Επιλέξτε τη μία σωστή απάντηση.

Στην πρώτη παράγραφο ο εκνευρισμός της γυναίκας

α              είναι αδικαιολόγητος.

β              οφείλεται στην παρέμβαση του αστυνόμου

γ              εξηγείται γιατί δεν της άρεσε η εμφάνιση του συνοδού της.

δ              οφείλεται στον αγχώδη χαρακτήρα της.

ε              είναι φυσική και λογική αντίδραση.

3.             Επιλέξτε τη μία σωστή απάντηση.

Στην προτελευταία (6η) παράγραφο ο πρωταγωνιστής οδηγός

α              απορρίπτεται και από τη δεύτερη συνοδό του.

β              θα προτιμούσε ο ίδιος πιο όμορφη συνοδό.

γ              πηγαίνει με την κοπέλα στο γραφείο της δουλειάς.

δ              αλλάζει εντελώς η συμπεριφορά του

ε              αποφασίζει να πουλήσει το νέο αυτοκίνητο του

4.             Επιλέξτε τον πιο εύστοχο και κυριολεκτικό τίτλο. Δικαιολογήστε σύντομα την επιλογή σας.

α.             ο τρόπος οδήγησης των νεοελλήνων

β.             οι σχέσεις των δυο φύλων

γ.             η επίδραση των διαφημίσεων στη ζωή μας

5.             Ποια γεγονότα κατά την άποψή σας στάθηκαν καθοριστικά για την αλλαγή της συμπεριφοράς του οδηγού.

6.             Επιλέξτε τη μία σωστή απάντηση.

Ι.              Στη δεύτερη (2^η) παράγραφο η φράση: «νόμιζα ότι το αριστερό πρέπει να κρέμεται έξω από το παράθυρο σα παλαμάρι» είναι

α.             ειρωνική

β.             δραματική

γ.             άστοχη

δ.             μεταφορική

ΙΙ.            Η σκηνή της τελευταίας (7ης) παραγράφου υπονοεί

α             την προτίμηση συγκεκριμένης μάρκας ουίσκι

β             κριτική στον τρόπο διασκέδασης

γ              απόρριψη των «ξένων» ποτών

δ             κριτική στην επίδραση των διαφημίσεων

7.             Επιλέξτε τη σωστή ερμηνεία των λέξεων

Συνειδητοποιώ	α φρονιμεύω, λογικεύομαι β αποκτώ επίγνωση γ αμφιβάλλω, αρνούμαι δ νομίζω, έχω τη γνώμη
αμοιβαίως	α πάρα πολύ, σε μεγάλη ποσότητα β και οι δυο πλευρές γ χωρίς όρους δ με πάθος, έντονα

·        Ποια είναι τα κύρια πρόσωπα του κειμένου; Πώς θα χαρακτηρίζατε σύντομα το καθένα; ·        Δώστε έναν κυριολεκτικό τίτλο ώστε να παραπέμπει άμεσα στην ουσία του κειμένου. ·        Δώστε ένα τίτλο σε κάθε μία από τις εφτά παραγράφους και στη συνέχεια συντάξτε περίληψη όλου του κειμένου. ·        Νομίζετε ότι το κείμενο θα γινόταν εύκολα αντιληπτό μετά από δύο χρόνια; Δικαιολογήστε την απάντηση. ·        Ποια είναι η ψυχολογική εξέλιξη του ήρωα στην πορεία του κειμένου; Τι στέκεται καθοριστικό γεγονός για την αλλαγή της αντίληψής του; ·        6.        Χαρακτηρίστε τη γλώσσα του κειμένου.

ΕΛΛΑΔΑ – ΕΥΡΩΠΗ – ΚΟΣΜΟΣ

1.       Ο σεβασμός δεν εκβιάζεται, εμπνέεται

Χρειάζεται να γίνει κατανοητό πως όλοι οι μαθητές γινόμαστε αποδέκτες της γενικότερης κρίσης που επικρατεί στην ελληνική κοινωνία. Αυτό που αντικρίζει ο καθένας είναι η οικονομική δυσπραγία, τα αδιέξοδα, η ολοκληρωτικήαλλαγή του τρόπου ζωής των Ελλήνων εξαιτίας της ύφεσης, καθώς και μιας γενικευμένης ανασφάλειας για το τι πρόκειται να συμβεί. Καθημερινά, οι νέοι και οι οικογένειές τους αντιμετωπίζουν τις ολοένα και μεγαλύτερες περικοπές των μισθών, συγχρόνως με την ανεργία και τις απολύσεις. Οι νέοι παρατηρούν ότι το εκπαιδευτικό σύστημα παραπαίει εξαιτίας της αχαρακτήριστης έλλειψης υλικοτεχνικών υποδομών και καταρτισμένου προσωπικού. Οι ίδιοι οι μαθητές βλέπουν το μέλλον τους να επισκιάζεται από τα διογκωμένα προβλήματα –που άλλοι προκάλεσαν – διαπιστώνουν πως τα οράματα και οι φιλοδοξίες τους υποθηκεύονται από τις καθόλου συμφέρουσες  για τους Έλληνες δανειακές συμβάσεις και το διαρκώς αυξανόμενο φάσμα της ανεργίας. Μολονότι κάθε νέος προσπαθεί με κόπο να αποκτήσει το πολυπόθητο πτυχίο του, δεν υπάρχει τρόπος να εφαρμόσει τις γνώσεις που απέκτησε. Τα προβλήματα αυτά σε συνδυασμό με την ηθική διάβρωση και διαφθορά, όπως είναιαναμενόμενο, προκαλούν την οργή και αγανάκτηση των νέων.

Επιπλέον, κρίνεται απαραίτητο να αντιληφθούν όλοι πως οι μαθητές της δικής μας ηλικίας έχουν κριτική αντίληψη και το δικό τους τρόπο αντίδρασης! Η χειρονομία των μαθητών που παρεμπιπτόντως απευθυνόταν αποκλειστικά στην πολιτική ηγεσία και όχι στους ένστολους των ενόπλων δυνάμεων, δεν ήταν ούτε υποκινούμενη ούτε προσχεδιασμένη, αλλά μια καθαρά αυθόρμητη αντίδραση παρακινημένη από τον παρορμητισμό και τα έντονα συναισθήματά τους και στην οποία δεν μπορούμε να προσδώσουμε ηθική υπόσταση. Οι νέοι δε συνιστούν άθυρμα^[1]κομματικών νεολαίων ή του συστήματος, πόσο μάλλον υποχείρια εκπαιδευτικών και διδασκόντων· ήταν μια αντίδραση με συμβολικό χαρακτήρα, που αποσκοπούσε στον προβληματισμό και την αφύπνιση όλων και η οποία καταδεικνύει την επαναστατικότητα, το θυμό και την αγανάκτηση των νέων. Η κίνηση αυτή αντικατοπτρίζει τα αισθήματα ολόκληρης της Ελλάδας προς τους ανθρώπους που οδήγησαν τη χώρα μας σε αυτή την κατάσταση, αποτυπώνει την οργή όλων και όχι μόνο δεν μπορεί να θεωρείται αξιόποινη, αλλά είναι μια αφορμή να αναλογιστούμε, γιατί συνέβη, τι την προκάλεσε και πώς αυτό μπορεί να διορθωθεί.

Καταληκτικά,  δεν είναι δυνατό να διδάσκουν τη δημοκρατία εκείνοι που επιτρέπουν να διαγράφεται από τη Βουλή όποιος βουλευτής αντιτίθεται στις προτάσεις της εκάστοτε κυβέρνησης. Δεν μπορεί να διδάσκεται η δημοκρατία σε μία χώρα, όπου οι κυβερνήσεις προκύπτουν από οριακές πλειοψηφίες και όπου η αποχή από τις εκλογές είναι τεράστια. Δεν μπορεί να διδάσκεται η δημοκρατία, όταν αυτή εκφυλίζεται και υπονομεύεται. Ποιος μπορεί να μιλήσει για το ήθος της χώρας, όπου κυριαρχεί η αναξιοκρατία, η ατιμωρησία και ο αμοραλισμός; Ποια είναι τα πρότυπα εκείνα που έχουν οι νέοι; Ακόμη κι αν εμείς ζητήσουμε συγγνώμη για τις πράξεις μας, από εμάς ποιος θα ζητήσει συγγνώμη για το επίφοβο μέλλον που μας περιμένει; Γιατί όπως υποστήριξε πολύ σωστά ο Μπ. Μπρεχτ: «Αυτοί που μας πήραν το βιβλίο, μας κατηγόρησαν γιατί είμαστε αδιάβαστοι!»

(Κείμενο –απάντηση από τους μαθητές του 4^ου ΓΕΛ Ιωαννίνων σχετικά με την μούντζα στους επισήμους στις 21/2/12)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 100-120 λέξεις.

Β1. Να σχολιάσετε σε μια παράγραφο 60-80 λέξεων την άποψη: «Οι νέοι δε συνιστούν άθυρμα κομματικών νεολαίων»

Β2. Με ποια συλλογιστική πορεία (παραγωγική –επαγωγική) αναπτύσσεται το χωρίο: «Χρειάζεται να γίνει κατανοητό … να εφαρμόσει τις γνώσεις που απέκτησε» της πρώτης παραγράφου του κειμένου;

Β3. Να σχολιάσετε το ρόλο των ρητορικών ερωτήσεων στην τελευταία παράγραφο του κειμένου: «Καταληκτικά δεν είναι δυνατό … γιατί είμαστε αδιάβαστοι».

Β4. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις: έλλειψης, απαραίτητο, οργή, αμοραλισμός, επίφοβο.

      β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις: αλλαγή, ύφεσης, αναμενόμενο, προσχεδιασμένη, επιτρέπουν.

Γ. Η κρίση που βιώνουμε δεν είναι παρά η παρενέργεια μιας βαθιάς κρίσης αξιών στην ελληνική κοινωνία. Μια κρίση που απειλεί τα όνειρα των νέων και δυσχεραίνει την προσπάθειά τους να τα ενσαρκώσουν. Για το λόγο αυτό οι νέοι αντιδρούν εκρηκτικά, απαξιώνοντας θεσμούς και πρόσωπα, δικαιώνοντας, κατά κάποιο τρόπο, τον Φρόιντ στην άποψή του που ήθελε τον πολιτισμό ως πηγή δυστυχίας.

Σε ένα άρθρο που θα «ανεβάσετε» σε σχολικό ιστότοπο, να αναφερθείτε στις ευθύνες τις οποίες καταλογίζετε στην οικογένεια και το εκπαιδευτικό σύστημα αναφορικά με την εκρηκτική αντίδρασή σας. Κάτω από ποιες προϋποθέσεις τα όνειρά σας θα μπορούσαν να δράσουν επαναστατικά απέναντι σ’ αυτή την εποχή της πολύπλευρης κρίσης; (500-600 λέξεις)

2.      Το «εθνικόμετρο» ξανάρχεται

  

Ευτυχώς δεν έχουμε τις σκοτούρες των Γάλλων. Εδώ και μήνες διεξάγουν τον λεγόμενο «διάλογο για την εθνική ταυτότητα» και μέχρι τις 4 Φεβρουαρίου θα πρέπει να έχουν αποφασίσει τι σημαίνει να είσαι Γάλλος. Πρέπει να μιλάς τα γαλλικά χωρίς προφορά υποβαθμισμένου παρισινού προαστίου; Πρέπει να έχεις όχι μόνο γονείς αλλά και παππούδες γεννημένους στη Γαλλία; Τι γίνεται με όσους κατάγονται από τις πρώην γαλλικές αποικίες, μερικοί εκ των οποίων έχουν καταλάβει και υψηλά κρατικά αξιώματα; Υπάρχει κάτι ιδιαίτερο, η «γαλλικότητα», που τη νιώθεις κι επομένως μπορείς με βεβαιότητα να πεις ότι είσαι Γάλλος; Είναι πράγματι δυνατό, μέσα από δημόσιο διάλογο, να γράψεις έναν «δεκάλογο» της εθνικής ταυτότητας, γαλλικής ή άλλης;

Στην Ελλάδα, βεβαίως, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Το τι σημαίνει Έλληνας προσδιορίζεται με βάση τον «ανθέλληνα». Παλιά ιστορία. Στην Ελλάδα, υπήρχαν πάντα οι «πατριώτες», οι γνήσιοι Έλληνες, και οι «προδότες», οι ανθέλληνες. Κάτι διαφορετικό από τη διάκριση ανάμεσα σε Έλληνες και ξένους. Γιατί με βάση κλασικά κριτήρια εθνικού προσδιορισμού – γλώσσα, καταγωγή, ιστορία, κουλτούρα – δεν ήταν ορατή ούτε αυτονόητη αυτή η διάκριση ανάμεσα σε Έλληνες-Έλληνες και Έλληνες-μη Έλληνες. Κληρονομιά του Εμφυλίου, οι εθνικόφρονες μπορούσαν να εξοβελίζουν εκτός κρατικών αξιωμάτων όσους, σύμφωνα με το «εθνικόμετρο» που κρατούσαν, δεν έκριναν ως επαρκώς «Έλληνες». Ποιο ήταν το κριτήριο; Μα φυσικά, οι ιδέες, οι πολιτικές θέσεις, η κομματική ένταξη. Ήταν αριστεροί; Δεν ήταν Έλληνες! Η θέση τους ήταν στις φυλακές και τα ξερονήσια.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και σήμερα, με άλλους όρους. Εμφανίζεται κάποιος να υποστηρίζει αιτήματα των μεταναστών; Κάποιος άλλος να προτείνει μια διαφορετική αντιμετώπιση των μειονοτικών ζητημάτων; Είναι ύποπτος ότι στην εξωτερική πολιτική προτείνει προσέγγιση με την Τουρκία; Έχει αμφισβητούμενες απόψεις για τον Μεγαλέξανδρο; Τότε, είναι σαφές ότι ανήκει σ’ αυτή την κατηγορία των Ελλήνων-μη Ελλήνων. Αμέσως ενεργοποιούνται τα αντανακλαστικά όσων έχουν αυτό-οριστεί θεματοφύλακες της ελληνικής εθνικής ταυτότητας, καταρτίζονται μαύρες λίστες, στοχοποιούνται και δαιμονοποιούνται πρόσωπα με δημόσια δράση.

(...)

Ίσως τελικά δεν θα έβλαπτε να γίνει μια δημόσια συζήτηση όχι μόνο για το ποιοι είμαστε αλλά και για το ποιος κρατά απειλητικά το «εθνικόμετρο». Ξανά.

 της Χριστίνας Κουλούρη (Καθηγήτρια Νεότερης Ιστορίας στο Τμήμα Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου), 28/12/2009   http://www.protagon.gr

            1.        Να συντάξεις περίληψη του κειμένου σε εκατό (100) περίπου λέξεις.

            2.        Ποια είναι η νοηματική σχέση της πρώτης με τη δεύτερη παράγραφο; Γιατί η συγγραφέας αρχίζει το κείμενο με αναφορά στη Γαλλία;

            3.        Πώς αντιλαμβάνεστε τη σημασία της λέξης «εθνικόμετρο»; Γιατί η συγγραφέας το βάζει σε εισαγωγικά;

            4.        Εξηγήστε τη χρήση των εισαγωγικών σε κάθε περίπτωση της δεύτερης παραγράφου.

            5.        Ποια είναι η διαφορά στον τρόπο που προσδιορίζουν οι Γάλλοι την εθνική ταυτότητά τους σε σχέση με τον τρόπο που προσδιορίζεται στην Ελλάδα;

            6.        Ποιον τρόπο ανάπτυξης παραγράφου αναγνωρίζετε στην τρίτη (3^η) παράγραφο;

            7.        Ποια είναι τα συγκεκριμένα κριτήρια που συζητούν οι Γάλλοι για να δώσουν περιεχόμενο στην έννοια της εθνικής ταυτότητας;

            8.        Οι παρακάτω προτάσεις να μετατραπούν σε αντίστοιχες με παθητική σύνταξη:

α) Εδώ και μήνες διεξάγουν τον λεγόμενο «διάλογο για την εθνική ταυτότητα»

β) κάποιος υποστηρίζει αιτήματα των μεταναστών

            9.        «Είναι πράγματι δυνατό, μέσα από δημόσιο διάλογο, να γράψεις έναν «δεκάλογο» της εθνικής ταυτότητας, γαλλικής ή άλλης;» Έχοντας αυτή τη φράση του κειμένου σαν αφετηρία να συζητήσετε τους παράγοντες που προσδιορίζουν την εθνική ταυτότητα. Ποιοι από αυτούς είναι περισσότερο σημαντικοί; Μπορεί να υπάρξει απόλυτο κριτήριο;

3.Τ. Χάμαρμπεργκ: Αφήστε κατά μέρος τις «εθνικές ταυτότητες»

Οι συζητήσεις που γίνονται στη Γαλλία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες για τον καθορισμό «εθνικής ταυτότητας» μπορούν να οδηγήσουν μόνο στον αποκλεισμό των μειονοτήτων, που ζουν και εργάζονται σ' αυτές τις χώρες, υποστήριξε, χθες, σε δημόσια διακήρυξή του, ο επίτροπος για τα ανθρώπινα δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης Τόμας Χάμαρμπεργκ.

Σημειώνοντας ότι η Ευρώπη εξακολουθεί να μην είναι απαλλαγμένη από τον ρατσισμό, την ξενοφοβία και τις διακρίσεις και οι μειονότητες εξακολουθούν να αποτελούν στόχο, στα κηρύγματα μίσους, της βίας και των συστηματικών διακρίσεων, κυρίως στην αγορά εργασίας, ο κ. Χάμαρμπεργκ απευθύνει έκκληση προς τους Ευρωπαίους ηγέτες να αγκαλιάσουν την πολυπολιτισμικότητα και να αποφύγουν τους στενούς ορισμούς των εθνικών ταυτοτήτων. «Όλοι ανήκουμε σε πολλές διαφορετικές κατηγορίες, οι οποίες δεν εξαρτώνται μόνον από εθνική καταγωγή, την εθνικότητα ή την πίστη. Η επιβολή μιας δήθεν μοναδικής ταυτότητας δημιουργεί μια βάση για θρησκευτική αντιπαράθεση και όχι μόνο».

Φαίνεται, συμπεραίνει ο κ. Χάμαρμπεργκ, ότι η μισαλλοδοξία έχει εξαπλωθεί κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και οι εξτρεμιστικές ομάδες και τα ακραία κόμματα έχουν γίνει πιο ενεργά και πιο απειλητικά, πετυχαίνοντας να εξασφαλίσουν τη συναίνεση, στις πράξεις τους, των νέων και των άνεργων ανδρών. Ο αντίκτυπος της «παγκοσμιοποίησης» θεωρείται μία εξήγηση γι' αυτά τα προβλήματα, υποστηρίζει ο επίτροπος και σημειώνει ότι η αυξημένη μετανάστευση στο εσωτερικό και μεταξύ των χωρών και η συνεχιζόμενη ηλεκτρονική επανάσταση δημιούργησαν ένα αίσθημα ανασφάλειας μεταξύ των Ευρωπαίων πολιτών.

Όλο και περισσότεροι άνθρωποι φαίνεται να αισθάνονται την ανάγκη να καθορίσουν τη δική τους ταυτότητα σε έναν κόσμο που αλλάζει τόσο γρήγορα, καταλήγει, σ' αυτό το σημείο, ο επίτροπος. Ωστόσο, συμπεραίνει ο επίτροπος, παρά τη θλιβερή ιστορία των διακρίσεων και της καταπίεσης των μειονοτήτων και των ευάλωτων ομάδων, η Ευρώπη έχει μόνον ωφέλειες από το να εξελιχθεί σε μια εγγενώς πλουραλιστική και πολύπλευρη ήπειρο. Η πολυπολιτισμικότητα είναι μία αξία, που πρέπει να προστατευθεί στην Ευρώπη.

 Του Ν. Ρούσση, Ελευθεροτυπία - 01/12/2009, http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=01/12/2009&id=107396

        1.       Να συντάξετε περίληψη του κειμένου σε ογδόντα (80) περίπου λέξεις.

        2.       Το κείμενο παρουσιάζει εκτενέστερη «δημόσια διακήρυξη», δηλαδή αποτελεί περίληψη ενός μεγαλύτερου κειμένου. Ποια χαρακτηριστικά της περίληψης διακρίνετε; (αναφορικός λόγος, αποφυγή προσωπικών σχολίων, κλπ)

Πρόσθετες Ασκήσεις

        1.       Το κείμενο έχει ειδησεογραφικό χαρακτήρα. Πώς μπορεί να τεκμηριωθεί αυτό με βάση τη δομή του; (ανεστραμμένη πυραμίδα)

        2.       Να εντοπίσετε το ξένο σχόλιο στην είδηση και να εξηγήσετε για πιο λόγο χρησιμοποιείται.

        3.       Στο κείμενο γίνεται συχνή αναφορά στον «επίτροπο για τα ανθρώπινα δικαιώματα». Τι εξυπηρετεί αυτό για την τεκμηρίωση των απόψεων και για την οπτική γωνία του συντάκτη;

        4.       Να μετατραπεί η σύνταξη των ακόλουθων φράσεων σε παθητική: α) «Η επιβολή μιας δήθεν μοναδικής ταυτότητας δημιουργεί μια βάση για θρησκευτική αντιπαράθεση», β) «η αυξημένη μετανάστευση στο εσωτερικό και μεταξύ των χωρών δημιούργησαν ένα αίσθημα ανασφάλειας».

        5.       Ποιος είναι ο σκοπός του κειμένου; (να πείσει, να πληροφορήσει, να εκθέσει απόψεις και προβληματισμούς)

Παραγωγή λόγου (με συγκεκριμένους ζητούμενους τρόπους ανάπτυξης παραγράφου).

        1.       «Όλοι ανήκουμε σε πολλές διαφορετικές κατηγορίες, οι οποίες δεν εξαρτώνται μόνον από εθνική καταγωγή, την εθνικότητα ή την πίστη». Σε ποιες άλλες «κατηγορίες» μπορεί να ανήκει κάποιος Ευρωπαίος; Σκεφτείτε και αναπτύξτε σύντομα δύο τέτοιες κατηγορίες. (παράγραφος με διαίρεση 80-90 λέξεων)

        2.       Πώς καταλαβαίνετε το περιεχόμενο της παρακάτω φράσης: «Η επιβολή μιας δήθεν μοναδικής ταυτότητας δημιουργεί μια βάση για θρησκευτική αντιπαράθεση και όχι μόνο». (παράγραφος με αίτιο - αποτέλεσμα 80-90 λέξεων)

        3.       Πώς καταλαβαίνετε το περιεχόμενο της παρακάτω φράσης: «η μισαλλοδοξία έχει εξαπλωθεί και οι εξτρεμιστικές ομάδες και τα ακραία κόμματα έχουν γίνει πιο ενεργά και πιο απειλητικά, πετυχαίνοντας να εξασφαλίσουν τη συναίνεση των νέων και των άνεργων ανδρών». (παράγραφος με αίτιο - αποτέλεσμα 80-90 λέξεων)

        4.       Αναπτύξτε την παρακάτω φράση: «η αυξημένη μετανάστευση στο εσωτερικό και μεταξύ των χωρών και η συνεχιζόμενη ηλεκτρονική επανάσταση δημιούργησαν ένα αίσθημα ανασφάλειας μεταξύ των Ευρωπαίων πολιτών». (παράγραφος με αίτιο - αποτέλεσμα 80-90 λέξεων)

        5.       Αναπτύξτε την παρακάτω φράση: «θλιβερή ιστορία των διακρίσεων και της καταπίεσης των μειονοτήτων και των ευάλωτων ομάδων». (παράγραφος με παραδείγματα 80-90 λέξεων)

        6.       Πώς καταλαβαίνετε το περιεχόμενο της παρακάτω φράσης: «η Ευρώπη έχει μόνον ωφέλειες από το να εξελιχθεί σε μια εγγενώς πλουραλιστική και πολύπλευρη ήπειρο». (παράγραφος με αιτιολόγηση 80-90 λέξεων)

        7.       Αναπτύξτε την παρακάτω φράση: «Η πολυπολιτισμικότητα είναι μία αξία, που πρέπει να προστατευθεί στην Ευρώπη». (παράγραφος με ορισμό και αιτιολόγηση 80-90 λέξεων)

 4.

1^ο κείμενο. Γλωσσική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης

 

Η Ευρωπαϊκή Ένωση συμβάλλει στην ανάπτυξη ποιοτικής εκπαίδευσης με την προαγωγή της κινητικότητας των πολιτών, την εκπόνηση κοινών εκπαιδευτικών προγραμμάτων, τη δημιουργία δικτύων, την ανταλλαγή πληροφοριών και την ανάληψη δέσμευσης για τη δια βίου μάθηση.

Οι γλώσσες αποτελούν το θεμέλιο των δραστηριοτήτων αυτών. Οι πολύγλωσσοι πολίτες μπορούν καλύτερα να αξιοποιήσουν τις εκπαιδευτικές ευκαιρίες που προσφέρει η ενοποιημένη Ευρώπη.

Η γλωσσική πολιτική της ΕΕ προωθεί την πολυγλωσσία με τελικό στόχο να μπορεί κάθε Ευρωπαίος πολίτης να ομιλεί τουλάχιστον δύο ξένες γλώσσες, παράλληλα με τη μητρική του. Ο στόχος αυτός εντάσσεται στη δήλωση των ηγετών της Ένωσης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βαρκελώνης, τον Μάρτιο 2002, σύμφωνα με την οποία κάθε παιδί της ΕΕ πρέπει να διδάσκεται τουλάχιστον δύο ξένες γλώσσες από πολύ μικρή ηλικία.

 

Σταθμοί της γλωσσικής πολιτικής της ΕΕ:

 

Συμπεράσματα του Συμβουλίου της 12ης Μαΐου 2009 σχετικά με ένα στρατηγικό πλαίσιο ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης ("ET 2020")

Το Συμβούλιο για την εκπαίδευση της ΕΕ υπενθύμισε τη σημασία του στόχου της Βαρκελώνης του 2002, δηλαδή της εκμάθησης δύο ξένων γλωσσών από νεαρή ηλικία. Οι υπουργοί κάλεσαν την Επιτροπή να συνεχίσει τη δράση της έτσι ώστε οι πολίτες να μπορούν να επικοινωνούν σε δύο ξένες γλώσσες, να προωθηθεί η διδασκαλία γλωσσών, όπου χρειάζεται, στο πλαίσιο της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, όπως και για ενηλίκους, και να παρέχεται στους μετανάστες η δυνατότητα να μάθουν τη γλώσσα της χώρας υποδοχής τους.

Ενημερωμένο στρατηγικό πλαίσιο για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, Δεκέμβριος 2008

Η Επιτροπή παρουσιάζει στο έγγραφο αυτό το στρατηγικό της όραμα για συνεργασία των κρατών μελών της ΕΕ με στόχο τη μεταρρύθμιση των εκπαιδευτικών τους συστημάτων. Η στρατηγική αυτή καλύπτει άμεσες προτεραιότητες για το διάστημα 2009-10, πιο μακροπρόθεσμες προκλήσεις καθώς και προτάσεις για τη βελτίωση των μέσων επίτευξής τους.

Από το σάιτ (site) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πολυγλωσσία

 

2^ο κείμενο. Δικαιοσύνη και εσωτερικές υποθέσεις  (04-02-2009 - 18:28)

 

Τον περασμένο Ιανουάριο, οι ευρωβουλευτές ενέκριναν ψήφισμα που υπογραμμίζει ότι "το δικαίωμα κάποιου να μιλά και να εκπαιδεύεται στη μητρική του γλώσσα είναι ένα από τα πιο βασικά θεμελιώδη δικαιώματα".

Από το σάιτ (site) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

1.      Τα παραπάνω κείμενα χαρακτηρίζονται από απουσία διαρθρωτικών λέξεων. Να ξαναγράψετε το πρώτο κομμάτι («Η Ευρωπαϊκή Ένωση συμβάλλει... πολύ μικρή ηλικία».) συνδέοντας μεταξύ τους τις περιόδους με διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις

2.      Αναπτύξτε σε μια παράγραφο με αιτιολόγηση την παρακάτω φράση του κειμένου: «Οι πολύγλωσσοι πολίτες μπορούν καλύτερα να αξιοποιήσουν τις εκπαιδευτικές ευκαιρίες που προσφέρει η ενοποιημένη Ευρώπη». (Η φράση να χρησιμοποιηθεί σα θεματική περίοδος)

3.      Να μετατρέψετε τη σύνταξη στις δύο παρακάτω φράσεις του κειμένου από ενεργητική σε παθητική.

α. «Το Συμβούλιο για την εκπαίδευση της ΕΕ υπενθύμισε τη σημασία του στόχου της Βαρκελώνης του 2002, δηλαδή της εκμάθησης δύο ξένων γλωσσών από νεαρή ηλικία».

β. «Η Επιτροπή παρουσιάζει στο έγγραφο αυτό το στρατηγικό της όραμα για συνεργασία των κρατών μελών της ΕΕ με στόχο τη μεταρρύθμιση των εκπαιδευτικών τους συστημάτων».

4.  Να βρείτε λέξεις με τέτοια σημασία, ώστε να αντικαταστήσουν τις παρακάτω υπογγραμμισμένες λέξεις του κειμένου χωρίς να αλλάξει το περιεχόμενό του.

ανάληψη δέσμευσης, με τελικό στόχο, σημασία του στόχου, όραμα για συνεργασία,  ψήφισμα πουυπογραμμίζει

  

5.Ο Ιστότοπος (site) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε πολλές περιπτώσεις ζητά τη γνώμη των πολιτών για ζητήματα που απασχολούν την Ευρωπαϊκή Ένωση. Επίσης δίνει τη δυνατότητα αποστολής ιμέιλ (e-mail) από τους πολίτες που θέλουν να εκφράσουν τη γνώμη τους ή να απευθύνουν ερωτήσεις.

Εσείς αποφασίζετε, ως μαθητική κοινότητα, να αξιοποιήσετε αυτή τη δυνατότητα για να καταθέσετε τον προβληματισμό και τις απορίες σας σχετικά με τα ζητήματα που θέτουν τα δύο κείμενα που διαβάσατε. Πιο συγκεκριμένα το κείμενό σας θα αφορά τους τρόπους με τους οποίους θα επιτευχθούν οι εκπαιδευτικοί γλωσσικοί στόχοι που τίθενται. Επίσης, θα αφορά το κοινό πλαίσιο αξιών που θα προωθούν τα εκπαιδευτικά συστήματα όλων των ευρωπαϊκών χωρών.

5.      Ανοίγοντας την πόρτα στους μετανάστες

Αν θέλουμε πραγματικά να κατανοήσουμε τους λόγους για τους οποίους οι πολίτες των αναπτυσσομένων χωρών αναζητούν εναγωνίως μια ευκαιρία για να «δραπετεύσουν» σε χώρες της Δύσης, ελπίζοντας να απολαύσουν έστω και ψήγματα της δικής τους ευημερίας, θα πρέπει προηγουμένως να σκεφθούμε συνολικά τους παράγοντες που επηρεάζουν προς αυτήν την κατεύθυνση: Επίμονη εγκληματικότητα, χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης, ένδεια ευκαιριών σε δραστήρια μέλη των τοπικών κοινωνιών, αλλά και ο φόβος ενός πολέμου εναντίον του Ιράκ, η μεγάλη οικονομική κρίση στις χώρες της Νότιας Αμερικής, ένας πιθανολογούμενος λιμός στην υποσαχάρια Αφρική, αναταραχή στην Ινδονήσια και πολιτική αστάθεια στα Βαλκάνια.

Αναμφίβολα, η μετακίνηση πληθυσμών προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα τόσο στους μετανάστες όσο και στις χώρες υποδοχής τους. Η ψαλίδα μεταξύ των εσόδων στις πλούσιες και φτωχές χώρες είναι κατά πολύ ευρύτερη από τη διαφορά στις τιμές των αγαθών. Τα οικονομικά οφέλη της απελευθέρωσης της μετανάστευσης είναι επομένως πολύ πιο σημαντικά απ' ό,τι εκείνα της κατάργησης των δασμών, ιδιαίτερα για χώρες, των οποίων ο πληθυσμός γηράσκει και οι οικονομίες λιμνάζουν. Οι μετανάστες σπεύδουν να στελεχώσουν παραγωγικούς τομείς, με μεγάλη ζήτηση για εργατικά χέρια, ενώ σε πολλές περιπτώσεις οι μετανάστες πληρώνουν περισσότερα σε φόρους απ' ό,τι κοστίζουν σε κρατικές παροχές.

Ωστόσο οι ψηφοφόροι των πλουσίων χωρών συχνά δεν αντιμετωπίζουν το ζήτημα με αυτό τον τρόπο. Όπως και άλλες δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης, η μετανάστευση προκαλεί εντάσεις στον κοινωνικό ιστό. Ακόμη και σε χώρες, οι οποίες έχουν δημιουργηθεί από μετανάστες, όπως οι HΠA, ο πολιτικός κόσμος διστάζει να υποστηρίξει την απελευθέρωση της μετανάστευσης. Στην Ευρώπη, η αντίδραση στη μετανάστευση είναι εντονότερη και πιο επικίνδυνη.

Στις χώρες της Δύσης, η αντίδραση προς τη μετανάστευση ενδέχεται να διογκωθεί ακόμη περισσότερο. Το γεγονός ότι οι πλούσιες χώρες δημιούργησαν πολλές νέες θέσεις εργασίας, οδήγησε σε σημαντική άνοδο της μετανάστευσης. Υπάρχει ωστόσο και η ύφεση, απ’ όπου μάλλον θα αργήσουν οι δυτικές οικονομίες να εξέλθουν. Άρα η ύφεση θα οδηγήσει σε ανεργία κι αυτή με τη σειρά της θα προκαλέσει μεγαλύτερες αντιδράσεις. Στο κλίμα αυτό θα πρέπει να προστεθεί ο φόβος από μια νέα τρομοκρατική επίθεση, όμοια με αυτήν της 11ης Σεπτεμβρίου, η οποία θα ενίσχυε την αγωνία γύρω από τους κινδύνους της μετανάστευσης. Πώς μπορούμε λοιπόν να εξισορροπήσουμε τις αντικρουόμενες πιέσεις, που ασκούνται σε οικονομία και πολιτική ζωή από τη μετανάστευση;

1.      Στην πρώτη παράγραφο ο συγγραφέας με έναν υποθετικό συλλογισμό επισημαίνει τα αίτια της μετανάστευσης. Κρίνετε την εγκυρότητα του συλλογισμού.

2.      Με ποιο τρόπο αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος;

3.      Ποια νοηματική σχέση συνδέει τη τρίτη με τη δεύτερη παράγραφο;

4.      Πώς παρουσιάζεται το πρόβλημα της μετανάστευσης σύμφωνα με την τελευταία παράγραφο;

5.      Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια από χώρα που έστελνε μετανάστες έχει μετατραπεί σε χώρα υποδοχής μεταναστών. Ποια αίτια νομίζετε ότι καθόρισαν αυτή τη νέα παγκόσμια θέση της χώρας μας; Ποια προβλήματα δημιουργούνται; Πώς θα πρέπει να αντιμετωπιστούν; 

6.ΕΥΡΩΠΗ:  ΕΝΙΑΙΟΣ  ΧΩΡΟΣ

Αν η Ευρώπη δεν είναι ακόμα η κοινή μας πατρίδα, είναι ήδη ένας ενιαίος χώρος, στα όρια του οποίου οι άνθρωποι, τα εμπορεύματα, οι υπηρεσίες και τα κεφάλαια διακινούνται ανεμπόδιστα, όπως στο εσωτερικό μιας οποιασδήποτε χώρας. Ο ενιαίος αυτός ευρωπαϊκός χώρος δεν προέκυψε τυχαία, είναι αντίθετα αποτέλεσμα μιας εμπνευσμένης μακρόχρονης προσπάθειας. Στις μέρες μας η οικονομική συνεργασία που χαρακτήριζε την ΕΟΚ μεταμορφώνεται βαθμιαία σε οικονομική ενοποίηση, ενώ παράλληλα τίθενται οι βάσεις για την πραγματοποίηση της πολιτικής ολοκλήρωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή και της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας.

            Ο ενιαίος χώρος δεν αφορά μόνο τις επιχειρήσεις και την οικονομία, αφορά άμεσα και τους ανθρώπους. Μια Ευρώπη των πολιτών στηρίζεται και στην καθολική εφαρμογή του δικαιώματος μετακίνησης, για λόγους εργασίας, σπουδών, διαμονής, ψυχαγωγίας ή εθελοντικής προσφοράς μέσα στον Ευρωπαϊκό χώρο. Η ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων τείνει στην κατάργηση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα και προϋποθέτει τα δικαιώματα  ελεύθερης εισόδου και διαμονής. Όλοι οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορούν να εγκατασταθούν σε οποιοδήποτε κράτος μέλος. Ένα απτό παράδειγμα της ελεύθερης κυκλοφορίας ατόμων αποτελεί η κατάργηση των ελέγχων στα ευρωπαϊκά αεροδρόμια.

Ωστόσο, η συνολική κατάργηση των εσωτερικών συνόρων συνεχίζει να αποτελεί ένα δύσκολο πρόβλημα, κυρίως γιατί δεν έχει προωθηθεί επαρκώς η συνεργασία στην πολιτική ασφάλειας με στόχο την αντιμετώπιση της διεθνούς εγκληματικότητας, όπως και η απαραίτητη κοινή αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος, της πολιτικής παραχώρησης ασύλου και τα συναφή θέματα. Η συνθήκη του Σένγκεν καθώς και η συνθήκη του Άμστερνταμ συμβάλλουν σημαντικά στην ικανοποίηση αυτών των προϋποθέσεων.

            Η εμπειρία από την ενιαία εσωτερική αγορά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ολοκλήρωση της Ένωσης και στους τομείς της εξωτερικής πολιτικής, της ασφάλειας και της άμυνας, καθώς και για την εμβάθυνση της πολιτικής ενοποίησης. Η πολιτική ένωση είναι το επόμενο στοίχημα. Επίσης αρχίζει να διαγράφεται η προοπτική της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας. Θα χρειασθούν ακόμη πιο θαρραλέα βήματα για τη διεύρυνση και εμβάθυνση του ενιαίου χώρου στο εσωτερικό της Ευρώπης και την ευδοκίμηση του ευρωπαϊκού παραδείγματος στο διεθνές πεδίο.

            Δεν είναι δυνατόν να συμμετέχουμε ισότιμα στην ενωμένη Ευρώπη χωρίς να έχουμε αποκτήσει επίγνωση των βαθύτερων δεσμών που μας ενώνουν αλλά και χωρίς να σεβόμαστε πρώτοι απ’ όλους εμείς οι ίδιοι την ιστορία και τον πολιτισμό μας. Η ισότιμη συμμετοχή μας δεν μπορεί να υποτιμά τον πολιτισμό και την ταυτότητα των άλλων αλλά πρέπει και να οριοθετεί τους κοινούς στόχους που καθορίζουν τη συνειδητή και σαφή χάραξη της κοινής πορείας.

Η Ευρώπη δεν είναι οδοστρωτήρας ταυτοτήτων, επιτυγχάνει την ενότητα μέσα από τη διαφορετικότητα, συνίσταται από το σύνολο των διαφορετικών ταυτοτήτων των Ευρωπαίων. Η διαμόρφωση της ευρωπαϊκής συνείδησης, σε αγαστή αρμονία με την εθνική μας συνείδηση και τον παράλληλο σεβασμό των ταυτοτήτων των άλλων εταίρων μας, είναι αυτή που διακρίνει εμάς τους Ευρωπαίους από τις άλλες ευρύτερες πολιτισμικές οικογένειες της ανθρωπότητας. Όπως λέει ο Νίκος Δήμου: “ Η Ευρώπη είναι η ελπίδα του ανθρώπινου γένους να σωθεί ο ακέραιος, ελεύθερος και συνειδητός άνθρωπος. Η Ελλάδα οδεύοντας προς την Ευρώπη οδεύει προς τον πραγματικό εαυτό της. Γιατί η Ευρώπη έσωσε από το ελληνικό πνεύμα τα καλύτερα στοιχεία και τα συνέχισε τον καιρό που εμείς τα είχαμε χάσει.”

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Να αποδώσετε με φράσεις 15 περίπου λέξεων το περιεχόμενο κάθε μιας παραγράφου.

2. Ποια είναι η νοηματική σχέση δεύτερης και τρίτης παραγράφου;

3. Ποιο τρόπο ανάπτυξης παραγράφου διακρίνετε στη τρίτη παράγραφο;

4. Ποιες είναι οι προοπτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης σύμφωνα με την τέταρτη παράγραφο; Εξηγήστε πολύ σύντομα το νόημά τους.

5. Να γραφεί ένα συνώνυμο για κάθε μία λέξη του κειμένου: «εθελοντικής, επίγνωση, υποτιμά»

6.  «Η Ελλάδα οδεύοντας προς την Ευρώπη οδεύει προς τον πραγματικό εαυτό της. Γιατί η Ευρώπη έσωσε από το ελληνικό πνεύμα τα καλύτερα στοιχεία και τα συνέχισε τον καιρό που εμείς τα είχαμε χάσει.» Αναπτύξτε το νόημα της φράσης γράφοντας ένα κείμενο 400 περίπου λέξεων για να συμμετέχετε σε συζήτηση για την ευρωπαϊκή προοπτική της Ελλάδας.

7.Από πού έρχεται και πού πάει η Ευρωπαϊκή Ένωση;

Τι είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση; Ο καθηγητής Αντώνης Mανιτάκης στο τελευταίο του βιβλίο «“Το Σύνταγμα” της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (εκδόσεις Παπαζήση) υποστηρίζει ότι η Ε.Ε. είναι προϊόν του «διεθνούς δημοσίου δικαίου», στηρίζεται σε διακρατικές συμφωνίες και συνθήκες, με τις οποίες εκχωρείται μέρος της εθνικής κυριαρχίας των κρατών - μελών, χωρίς η ίδια να είναι κυρίαρχη, να ασκεί δηλαδή νομιμοποιημένη κυριαρχία σε ορισμένη επικράτεια. Παραμένει δέσμια «της πολιτικής» βούλησης των κρατών - μελών που την συναποτελούν. Συνεπώς αποτελεί ένωση κρατών και κυβερνήσεων παρά ένωση λαών. Με αυτά τα χαρακτηριστικά η Ε.Ε. αποτελεί πρωτότυπο, χωρίς ιστορικό προηγούμενο, «μόρφωμα» (πώς αλλιώς να την ονομάσουμε, αφού κράτος δεν είναι).

Από μια άλλη άποψη η Ε.Ε. είναι μια μορφή καπιταλιστικής ολοκλήρωσης και άρα μια νέα σχέση μεταξύ ισχυρών και αδυνάτων, μεταξύ φτωχών και πλουσίων, μεταξύ ανάπτυξης και υπανάπτυξης. Είναι η άποψη απ’ όπου πηγάζουν και οι βάσιμες ανησυχίες ότι σε μια αγοραία σχέση μεταξύ δυνατών και αδυνάτων, μεταξύ φτωχών και πλουσίων κερδισμένοι πάντοτε είναι οι δυνατοί και οι πλούσιοι, τόσο στο επίπεδο των κρατών, όσο και των ατόμων. Τα ισχυρά βιομηχανικά κράτη είναι η «μητρόπολη» της Ε.Ε., ο σκληρός πυρήνας της, ενώ τα υπόλοιπακλιμακώνουν την περιφέρεια.

Οι απαντήσεις είναι διαφορετικές και αντιφατικές. Θα μπορούσαμε απλά να πούμε ότι σήμερα καλούμαστε να συμμετάσχουμε σε μια διαδικασία χωρίς να ξέρουμε ακριβώς τι είναι η Ένωση και πώς αναπτύσσεται. Το βέβαιο είναι ότι καθημερινά διαμορφώνονται μορφές κοινής ζωής σε σκληρό γήπεδο αγώνων και ανταγωνισμών, που μάλλον δεν υπάρχει τρόπος να το αποφύγουμε. Και αν δεν μπορούμε να αποφύγουμε τη μάχη, καλύτερα είναι να πολεμήσουμε.

 Διασκευασμένο απόσπασμα από κείμενο του Αντώνη Καρκαγιαννη, Καθημερινή, Kυριακή, 13 Iουνίου 2004

1. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 50 λέξεις.

2. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 100 περίπου λέξεων το νόημα της παρακάτω φράσης του κειμένου: «καλούμαστε να συμμετάσχουμε σε μια διαδικασία χωρίς να ξέρουμε ακριβώς τι είναι η Ένωση και πώς αναπτύσσεται».

3. Τι εξυπηρετεί στην πρώτη παράγραφο η αναφορά σε συγκεκριμένο βιβλίο ενός καθηγητή;

4. Από ποια οπτική γωνία ορίζεται η Ε.Ε. στην πρώτη παράγραφο; και από ποια στη δεύτερη; Να βρεθεί από ένα συνώνυμο για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεων του κειμένου: πρωτότυπο, άποψη, κλιμακώνουν.

6. Να βρείτε και να ερμηνεύσετε τη μεταφορά της τρίτης παραγράφου του κειμένου.

7. Το σχολείο σας συμμετέχει στο πρόγραμμα «Άνοιξη της Ευρώπης». Στα πλαίσια αυτής της δραστηριότητας συντάσσετε ένα κείμενο που θα μεταφραστεί στις ευρωπαϊκές γλώσσες. Σ’ αυτό θα εκφράσετε τις απόψεις και τις ανησυχίες σας γύρω από τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Επίσης θα διερευνήσετε τα εφόδια που έχουμε ως χώρα και ως λαός ώστε να λειτουργήσουμε στα πλαίσια της ευρωπαϊκής ένωσης. (500 λέξεις)

8.Η Ευρώπη της γενιάς «Εrasmus»

 

Ο Γιόργκο Pις γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Γερμανία. Έχει αδυναμία στο ψητό λουκάνικο και μια βαθιά γερμανική σοβαρότητα σε ζητήματα, όπως η ηλιακή ενέργεια. Έχει όμως επίσης μια ιταλική χαλαρότητα σε θέματα συνέπειας και λατρεύει να παίρνει το τσάι του στις πέντε το απόγευμα, μια συνήθεια που υιοθέτησε στο Λονδίνο. «Αισθάνομαι μάλλον Ευρωπαίος, παρά Γερμανός», σχολιάζει ο ηλικίας 34 χρόνων διευθυντής του γραφείου της Greenpeace στις Bρυξέλλες. Έχει ζήσει σε πέντε ευρωπαϊκές χώρες και μιλάει πέντε γλώσσες. «Αισθάνομαι σαν το σπίτι μου παντού στην Ευρώπη», επισημαίνει.

Ένας διαρκώς αυξανόμενος αριθμός νέων Ευρωπαίων, όπως ο Pις, σπουδάζουν, εργάζονται και ερωτεύονται κατά μήκος της ηπείρου. Σε αντίθεση με τους γονείς τους, που μεγάλωσαν με τους περιορισμούς της εθνικότητας, οι νέοι αυτοί μιλούν πολλές γλώσσες και έχουν πολυπολιτισμική κουλτούρα. Οι περισσότεροι πολίτες της Ε.Ε. που δηλώνουν «Ευρωπαίοι», εξακολουθούν να δίνουν μεγαλύτερη σημασία στην εθνική τους ταυτότητα, παρά στην ευρωπαϊκή, όπως προκύπτει από δημοσκοπήσεις. Μεταξύ όμως των νέων ηλικίας 21–35 ετών, σχεδόν το ένα τρίτο αισθάνονται περισσότερο Ευρωπαίοι, παρά Γερμανοί, Γάλλοι ή Ιταλοί.

Ο Στέφαν Bολφ, καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο αγγλικό Πανεπιστήμιο του Mπαθ, αποκαλεί τους νέους αυτούς «Γενιά Εrasmus», σύμφωνα με το πρόγραμμα φοιτητικών ανταλλαγών της Ε.Ε. Τα τελευταία 18 χρόνια, το «Εrasmus» επέτρεψε σε 1,2 εκατ. νέους να σπουδάσουν στην Ευρώπη στη διάρκεια των φοιτητικών τους χρόνων. Όταν η γενιά αυτή αναλάβει τα ηνία τις ερχόμενες δεκαετίες, τόσο στις Βρυξέλλες όσο και στις εθνικές πρωτεύουσες, θα μπορούσε να σημειωθεί μια βαθιά πολιτισμική τομή, πιστεύει ο Bολφ. «Για πρώτη φορά στην ιστορία βλέπουμε τους σπόρους μιας αληθινής ευρωπαϊκής ταυτότητας. Σε 15, 20 ή 25 χρόνια, η Ευρώπη θα κυβερνάται από ηγέτες με εντελώς διαφορετική θεώρηση της κοινωνικοποίησης από τους σημερινούς.

[…] Ποιο είναι λοιπόν το νεφελώδες περιεχόμενο του να αισθάνεσαι Ευρωπαίος; Ποιος είναι ο ελάχιστος κοινός παρονομαστής μεταξύ ενός Ιρλανδού χωρικού και ενός Πολωνού, που ζει στα ουκρανικά σύνορα; Σε αντίθεση με την εθνική ή την περιφερειακή ταυτότητα, που βασίζεται στη γεωγραφία και τη γλώσσα, η ευρωπαϊκή βασίζεται για τους περισσότερους Ευρωπαίους στις κοινές αξίες. Μία από αυτές τις αξίες είναι και η δημοκρατία, την οποία οι περισσότεροι Ευρωπαίοι συσχετίζουν με ένα δίχτυ κοινωνικής ασφάλισης. Η ποιότητα ζωής επίσης βρίσκεται ψηλά στον κατάλογο των προτεραιοτήτων τους, όπως οι περιβαλλοντικές ανησυχίες και η απροθυμία τους για τη χρήση στρατιωτικών μέσων προκειμένου να επιτευχθούν πολιτικοί στόχοι.

Δύο στοιχεία θα μπορούσαν να υπονομεύσουν τη συγκρότηση μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας τις προσεχείς δεκαετίες, σύμφωνα με τον Tζέρεμι Pίφκιν, ο οποίος ήταν σύμβουλος του πρώην προέδρου της Kομισιόν, Pομάνο Πρόντι: Η οικονομική δυσχέρεια και η αποξένωση μεταξύ των φιλοευρωπαίων ηγετών και της ευρύτερης ευρωπαϊκής κοινής γνώμης. «Aν οι πολίτες δεν έχουν μόνιμη απασχόληση, θα προσπαθήσουν να βρουν έναν ένοχο. Οπως αποδεικνύει η πρόσφατη εμπειρία, οι πολιτικοί θεωρούσαν και θεωρούν την Ευρώπη εύκολο στόχο», δηλώνει ο Pίφκιν. Ορισμένοι διατείνονται ότι οι διατλαντικές αντιπαραθέσεις για τον πόλεμο στο Ιράκ ενδέχεται να συνέβαλαν στην εδραίωση της ενότητας στην Ευρώπη. Άλλοι, ωστόσο, λένε ότι η διεύρυνση της Ε.Ε. είναι αυτή που άνοιξε τον δρόμο για μια αληθινή ευρωπαϊκή ταυτότητα. «Μέχρι τον περσινό Μάιο, η Ε.Ε. ήταν στην πραγματικότητα Δυτική Ευρώπη», πιστεύει ο Φίγκελ, ο οποίος είναι Σλοβάκος. 

International Ηerald Tribune, καθημερινή 30/04/2005, διασκευασμένο.

Α. Να συντάξεις περίληψη του κειμένου σε 100 περίπου λέξεις.
Β.1 Η τρίτη παράγραφος («Ο Στέφαν Bολφ, καθηγητής... από τους σημερινούς».) είναι ένας συλλογισμός. Να εντοπίσετε τεκμηριωμένα τον τρόπο που αναπτύσσεται.
Β.2 Τι ρόλο παίζουν τα ερωτήματα στην αρχή της τέταρτης παραγράφου («Ποιο είναι λοιπόν το...»);
Β.3 Ποια είναι η νοηματική σχέση τέταρτης («Ποιο είναι λοιπόν... επιτευχθούν πολιτικοί στόχοι».) και πέμπτης («Δύο στοιχεία θα ... οποίος είναι Σλοβάκος») παραγράφου;
Γ. Το σχολείο σας συμμετέχει σε ευρωπαϊκό πρόγραμμα συνεργασίας με άλλα σχολεία. Στα πλαίσια αυτής της δραστηριότητας ετοιμάζετε ένα κείμενο που θα μεταφραστεί σε ευρωπαϊκές γλώσσες. Σ’ αυτό αναπτύσσετε τις προτάσεις σας για ενδιαφέροντα που θα μπορούσαν να είναι κοινά μεταξύ των μαθητών από διαφορετικές ευρωπαϊκές χώρες και θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο συνεργασίας.

 

9.Ελληνικότητα και ελληνισμός

Για τον Γιώργο^[1], η «ελληνικότητα» είναι μια έννοια αφηρημένη, τεχνητή, η οποία μπορεί να έχει και ολέθριες συνέπειες· κάθε φορά που χρησιμοποιεί τον όρο, τον βάζει πάντα σε εισαγωγικά, υπαρκτά ή εννοούμενα. Εμείς οι Έλληνες, συνεχίζει, έχουμε πολύ συχνά στο παρελθόν εισάγει από την Ευρώπη ιδέες και πράγματα που νομίζουμε ότι προέρχονται από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και τα οποία στη συνέχεια μιμούμαστε με τυφλή δουλικότητα. Ως παράδειγμα, ξεχωρίζει τον «εξαγνισμό» της γλώσσας κατά τον 19^οαιώνα, στον οποίο είχε προβάλει αντίσταση η γενιά του πατέρα του.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι το νεοκλασικό κτήριο όπου στεγάζεται η Ακαδημία Αθηνών. Το παράδειγμα των χτιρίων της Ακαδημίας δεν είναι μοναδικό. Όλοι το ξέρουμε. Αλλά δεν προσέχουμε ότι τις περισσότερες φορές που μιλάμε για την ελληνικότητα ενός έργου τέχνης μιλάμε για τα κτήρια της Ακαδημίας. Έργο του Δανού αρχιτέκτονα Θεόφιλου Χάνσεν, που ολοκληρώθηκε το 1887, το κτήριο της Ακαδημίας Αθηνών μεταφέρει παραδόσεις κυρίως της Βόρειας Ευρώπης, η όποια ομοιότητα με κλασικούς ναούς οφείλεται σε καθαρά επιδερμικά και μόνο στοιχεία.

Για τον Γιώργο, η μίμηση μιας φόρμας άνευ περιεχομένου είναι αντιπροσωπευτική της εμμονής που δείχνουν οι σύγχρονοί του για την έννοια της «ελληνικότητας». Το πιο εμφανές παράδειγμα αυτής της ψευδούς και κατά την άποψη του Γιώργου επικίνδυνης μίμησης της εξωτερικής, επιφανειακής αποκλειστικά εμφάνισης του κλασικού και του ελληνικού στοιχείου δεν είναι άλλο από τον ίδιο τον «Τρίτο Ελληνικό Πολιτισμό»^[2].

Αντ’ αυτού, ο Γιώργος εισάγει τώρα την εναλλακτική και ιστορικά πιο βάσιμη έννοια του «ελληνισμού». Σε αντίθεση με την «ελληνικότητα», το περιεχόμενο του όρου αυτού έχει προσδιοριστεί με σαφήνεια στο μακρύ πέρασμα του χρόνου: δηλώνει το σύνολο του ελληνικού λαού, είτε σε κάποια συγκεκριμένη περίοδο, είτε καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας του. Κατ’ επέκταση, μπορεί να δηλώνει ευρύτερα τον ελληνικό πολιτισμό, ή την παιδεία του λαού αυτού· πάντοτε, ωστόσο, η έννοια «ελληνισμός» δηλώνει το συλλογικό όλον και ουδέποτε μια αφηρημένη ιδιότητα.

Μ’ αυτή την πολιτισμική έννοια, ο ελληνισμός, όπως υπενθυμίζει ο Γιώργος στους αναγνώστες του, είχε εξαπλωθεί σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο, μέσα από τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου:

Κι η απέραντη τούτη διασπορά ήτανε φυσικό να έχει ένα σημαντικό αποτέλεσμα. Ο ελληνισμός δουλεύτηκε, πλάστηκε, ζωoγoνήθηκε από ιδιοσυγκρασίες άλλοτε ελληνικές και άλλοτε όχι, ως την εποχή της Αναγέννησης- κι από την εποχή εκείνη [...] από ιδιοσυγκρασίες διόλου ελληνικές και που έδρασαν έξω από τις ελληνικές χώρες.

Το αποτέλεσμα είναι ότι μετά την Αναγέννηση ο πολιτισμός της Δυτικής Ευρώπης ιδιοποιήθηκε τον ελληνισμό και τον μετέτρεψε σε «ευρωπαϊκό ελληνισμό». Ο Γιώργος είχε ασχοληθεί για πρώτη φορά μ’ αυτό το θέμα ως φοιτητής στη διάλεξή του για τον Μορεάς· τότε, θεωρούσε δυνατό τον επαναπατρισμό στην Ελλάδα της αρχαίας ποιητικής κληρονομιάς που είχε νοθευτεί στη Δύση. Τώρα κάνει έκκληση για μια πιο έμμεση και πολύ πιο δύσκολη διαδικασία: ζητά η γενιά του και οι επόμενες γενιές να χτίσουν πλέον πάνω σ’ ό,τι τους κληροδότησε η Δύση, και έτσι να δημιουργήσουν τον δικό τους, ξεχωριστό «ελληνικό ελληνισμό».

Ρόντρικ Μπήτον, Γιώργος Σεφέρης, Περιμένοντας τον Άγγελο, βιογραφία, σελ. 256-257

Α. Να συντάξετε περίληψη του κειμένου σε εκατό (100) περίπου λέξεις.

Β1. Σε μία παράγραφο περίπου ογδόντα (80) λέξεων να αναπτύξετε το νόημα της παρακάτω φράσης του κειμένου: «ο πολιτισμός της Δυτικής Ευρώπης ιδιοποιήθηκε τον ελληνισμό και τον μετέτρεψε σε “ευρωπαϊκό ελληνισμό”».

Β2. Ποια είναι η δομή και ποιος ο τρόπος ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου;

Β3. αντίσταση, παράδειγμα, έννοια, κατακτήσεις, κληροδότησε

Από το δεύτερο συνθετικό των πιο πάνω λέξεων να σχηματίσετε μια νέα σύνθετη λέξη.

Β4. Σε δύο σημεία του κειμένου ο συγγραφέας χρησιμοποιεί αποσπάσματα από κείμενα του Σεφέρη. Ποια σκοπιμότητα εξυπηρετεί;

Γ. Συμμετέχετε στη Βουλή των Εφήβων και κάνετε μία εισήγηση με το παρακάτω θέμα: Με ποιο τρόπο η παιδεία μπορεί να συμβάλλει στη διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας καλλιεργώντας παράλληλα το σεβασμό στα άλλα έθνη. Έχετε στη διάθεσή σας 10 λεπτά. (500-600 λέξεις)

---

^[1] Ως Γιώργος αναφέρεται στο βιβλίο ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης.

^[2] Παραπέμπει στην ιδεολογία της δικτατορίας του Μεταξά 1936-1940.

ΕΙΡΗΝΗ – ΠΟΛΕΜΟΣ – ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ – ΛΑΪΚΙΣΜΟΣ – ΜΕΣΣΙΑΝΙΣΜΟΣ

1.      [Κράτος και ελευθερίες στον Σπινόζα]

Στην πραγματικότητα, ο Σπινόζα θεωρεί την κρατική εξουσία και κυριαρχία απόλυτο μέγεθος: το κράτος ή θα είναι απόλυτο ή δεν θα υπάρχει, δηλαδή δεν θα μπορεί να διατηρηθεί, θα είναι κατ’ ανάγκην θνησιγενές. Αυτή η θέση θυμίζει αρκετά την πολιτική θεωρία του Χομπς. Όμως, για τον Σπινόζα, η ελευθερία έκφρασης και λόγου δεν αντιβαίνει στον απόλυτο χαρακτήρα του κράτους· αντίθετα, ένα κράτος που περιορίζει αυτές τις ελευθερίες είναι κράτος που έχει λόγους να φοβάται, είναι κράτος μερικό και σχετικό, χάνει κάτι από τον απόλυτο χαρακτήρα του. Όσο πιο τυραννικό και καταπιεστικό είναι ένα κράτος, όσο περισσότερο περιορίζει τις πολιτικές ελευθερίες, τόσο πιο αδύναμο είναι κατ’ ουσίαν και τόσο πιο κοντά στην καταστροφή του βρίσκεται.

Προϋπόθεση για να κατανοήσουμε αυτή την κάπως παράδοξη σπινοζική θέση είναι να συλλάβουμε τη διαφορά ανάμεσα στη δύναμη και την ισχύ: η δύναμη (potentia) αποτελεί πραγματικό μέγεθος, μετρήσιμο ποσό, έχει οντολογικό αντίκρισμα και αφορά την εσωτερική, εγγενή αρετή και ικανότητα ενός πράγματος· αντίθετα, η ισχύς (vis ή και potestas, δηλαδή εξουσία), παρότι έχει επίσης μια υλική πραγματικότητα, δεν στηρίζεται σε στέρεη οντολογική βάση, αλλά συνδέεται με εξωτερικά, επίπλαστα και ευμετάβλητα χαρακτηριστικά. Η δύναμη, όταν είναι όντως δύναμη, είναι δυνατή· η ισχύς είναι κατά βάθος αδύναμη και εύθραυστη. Έτσι, ένα τυραννικό και καταπιεστικό καθεστώς μπορεί να παρουσιάζεται ως ισχυρό, αλλά στην πραγματικότητα είναι αδύναμο και ασταθές. Γι’ αυτό και το αληθινά δυνατό κράτος είναι εκείνο που παραχωρεί στους πολίτες του όσο το δυνατόν ευρύτερη ελευθερία γνώμης και έκφρασης.

Άρης Στυλιανού, Θεωρίες του κοινωνικού συμβολαίου, Αθήνα: Πόλις 2006, σελ. 194-195

Α1. Απαντήστε σύντομα με μια φράση 10-15 λέξεων στις παρακάτω ερωτήσεις:

Α2. Το τυραννικό κράτος είναι απόλυτο; Εξηγήστε με βάση την ελευθερία που παρέχει στους ανθρώπους.

Α3. Πολιτικές ελευθερίες, δύναμη, ισχύς: εξηγήστε τη σχέση που έχουν μεταξύ τους οι έννοιες.

Β1. Εξηγήστε τη σημασία των παρακάτω διαρθρωτικών λέξεων/ φράσεων στην πρώτη παράγραφο:

α) ή… ή, β) Όμως γ) αντίθετα δ) Όσο… όσο… τόσο… τόσο

Β2. Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου;

Β3. Πώς αναπτύσσεται ο συλλογισμός της δεύτερης παραγράφου;

Γ. Η ελευθερία της γνώμης και της έκφρασης στο εκπαιδευτικό σύστημα είναι πάντα ένα ζητούμενο. Να αναπτύξετε προβληματισμό σχετικό με την βαρύτητα που μπορεί να έχουν οι γνώμες που διατυπώνονται, με ποια κριτήρια αξιολογούνται (θυμηθείτε τη θεωρία πειθούς) και γίνονται αποδεκτές ή απορρίπτονται; Να συνδέσετε την σχολική πραγματικότητα με την προετοιμασία για την ελευθερία γνώμης και έκφρασης σχετικά με τα κοινά ζητήματα στην κοινωνία.

2.Οντολογία και πολιτική στον Σπινόζα

Η φιλοσοφία του Σπινόζα θέτει ως βασική της αρχή την απόλυτη αναγκαιότητα της υπόστασης, δηλαδή του Θεού ή της Φύσης. Τούτο σημαίνει πως όλα στον κόσμο είναι αναγκαία και δεν μπορούν να υπάρχουν με τρόπο διαφορετικό από αυτόν με τον οποίο υπάρχουν, πως τίποτε δεν μπορεί να είναι διαφορετικό από ό,τι όντως είναι. Ο σπινοζικός ντετερμινισμός είναι, επομένως, απόλυτος, από μεταφυσική και από οντολογική άποψη.

Εντούτοις, επειδή ακριβώς πρόκειται για ντετερμινισμό που δεν εμπεριέχει το παραμικρό ίχνος τελεολογίας, επειδή δηλαδή δεν υπάρχουν τελικοί σκοποί στον Θεό ή στη Φύση, η σπινοζική σύλληψη περί αναγκαιότητας δεν καταλήγει να είναι για τους ανθρώπους ένα fatum, ούτε τους οδηγεί σε οποιασδήποτε μορφής μοιρολατρία. Αντίθετα η κατανόηση του καθορισμένου και αναγκαίου χαρακτήρα των όσων συμβαίνουν στη φύση και στην ανθρώπινη ζωή βοηθά και διευκολύνει τελικά τους ανθρώπους, στον βαθμό που έχουν την ικανότητα να συλλαμβάνουν τα γεγονότα ως απολύτως αναγκαία και, συνεπώς, να ταράζονται λιγότερο από τις αντιξοότητες που αντιμετωπίζουν.

Έτσι, οι άνθρωποι μπορούν να αντιδρούν καλύτερα, δηλαδή πιο ενεργητικά και αυτόνομα, στα εξωτερικά ερεθίσματα, στους εξωτερικούς καθορισμούς. Στο μέτρο που μπορούν να είναι ενεργητικοί και αυτόνομοι, είναι επίσης χαρούμενοι, παραγωγικοί και, εντέλει, ελεύθεροι και ευτυχισμένοι. Κάτι τέτοιο όμως δεν μπορεί να το πετύχει κανένας άνθρωπος μόνος του, διότι οι δυνάμεις του είναι πολύ περιορισμένες σε σχέση με τις εξωτερικές δυνάμεις και αιτίες. Οι άνθρωποι, αντίθετα από ό,τι πίστευε ο Λοκ, δεν γεννιούνται ελεύθεροι. Γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο, και παρά τα προβλήματα και τις συγκρούσεις που προκύπτουν από τη συμβίωση τους, οι άνθρωποι είναι φύσει κοινωνικοί και ζουν σε οργανωμένες κοινότητες. Μάλιστα, ο Σπινόζα θεωρεί πως δεν υπάρχει τίποτε πιο ωφέλιμο για έναν άνθρωπο απ’ ό,τι ένας άλλος άνθρωπος. Ο ένας άνθρωπος βρίσκει τον άλλο και αλληλοβοηθούνται, ακριβώς τη στιγμή που ο καθένας τους αναζητά το συμφέρον του, δηλαδή το ωφελιμότερο πράγμα για τον εαυτό του. Και το βρίσκει ακριβώς στους άλλους ανθρώπους.

Με βάση τα προηγούμενα, είμαστε σε θέση να εντοπίσουμε και να περιγράψουμε το πεδίο της συλλογικής ανθρώπινης δράσης, που δεν είναι άλλο από την πολιτική και την ιστορία. Παραμένει ωστόσο το εξής πρόβλημα: αν όλα είναι καθορισμένα με τρόπο απόλυτο από τις εξωτερικές δυνάμεις και συνθήκες, πόσο αυτόνομα μπορεί να δράσει ο άνθρωπος και πώς θα καταφέρει να δημιουργήσει νέες μορφές συλλογικής ζωής; Εδώ προκύπτει το μέγα ζήτημα της ανθρώπινης ελευθερίας, καθώς και της ελευθερίας της βούλησης, ζήτημα που ταλάνισε τον Σπινόζα, όπως διαπιστώνουμε διαβάζοντας την αλληλογραφία του: ακόμα και οι πιο στενοί, καλόπιστοι φίλοι και συνομιλητές του δεν μπορούσαν να καταλάβουν και να αποδεχτούν τη βασική του θέση, ότι δηλαδή ελευθερία είναι η γνώση της αναγκαιότητας.

Άρης Στυλιανού, Θεωρίες του κοινωνικού συμβολαίου, Αθήνα: Πόλις 2006, σελ. 186-188

Α1. Απαντήστε σύντομα με μια φράση 10-15 λέξεων στις παρακάτω ερωτήσεις:

Α2. Ποια είναι η βασική αρχή της φιλοσοφίας του Σπινόζα; ποιο είναι το κύριο χαρακτηριστικό της; (1^η παράγραφος)

Α3. Ποιο είναι το θέμα της δεύτερης παραγράφου;

Α4. Τι είναι αυτό που βοηθά τους ανθρώπους; (2^η παράγραφος). Πώς τους βοηθά; (3^η παράγραφος)

Α5. Για ποιον λόγο οι άνθρωποι διαλέγουν τη συμβίωση; (3^η παράγραφος)

Α6. Τι είναι η πολιτική κοινωνία για τον Σπινόζα; (3^η και 4^η παράγραφος)

Α7. Ποιο πρόβλημα παρουσιάζεται στην αντίληψη του Σπινόζα για τη συλλογική δράση; (4^η παράγραφος)

Α8. Πώς λύνεται το πρόβλημα που παρουσιάζεται στην αντίληψη του Σπινόζα για τη συλλογική δράση; (4^η παράγραφος)

Α9. Πώς αντιλαμβάνεστε τη φράση «ελευθερία είναι η γνώση της αναγκαιότητας».              

Β1. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος («Εντούτοις, επειδή ακριβώς… αντιξοότητες που αντιμετωπίζουν;»).

Β2. Ψάξτε στα λεξικά και βρείτε τη σημασία των λέξεων «ντετερμινισμός» και «τελεολογία».

Β3. Ποια είναι η νοηματική σχέση μεταξύ της δεύτερης και της τρίτης παραγράφου;

Β4. Στην τρίτη παράγραφο του κειμένου («Έτσι, οι άνθρωποι… άλλους ανθρώπους») να βρείτε δέκα διαρθρωτικές λέξεις/ φράσεις. Για ποιον λόγο νομίζετε ότι έχει τόσο πολλές;

Β5. Ποια είναι η νοηματική σχέση μεταξύ της τρίτης και της τέταρτης παραγράφου;

Γ. «Ο ένας άνθρωπος βρίσκει τον άλλο και αλληλοβοηθούνται, ακριβώς τη στιγμή που ο καθένας τους αναζητά το συμφέρον του, δηλαδή το ωφελιμότερο πράγμα για τον εαυτό του. Και το βρίσκει ακριβώς στους άλλους ανθρώπους». Το παραπάνω απόσπασμα εξηγεί την κοινωνική ζωή των ανθρώπων. Να στηρίξετε ή να απορρίψετε το σκεπτικό του Σπινόζα (λέμε τώρα…) με συγκεκριμένες αναφορές στην καθημερινή κοινωνική ζωή. Να εντοπίσεις οφέλη και προβλήματα της κοινωνικής συνύπαρξης.

3.Το δημοκρατικό σχολείο, ανάχωμα στο ρατσισμό

1.   Στην ελληνική κοινωνία έφτασε η ώρα να μιλήσουμε ανοιχτά για τη βία, την επιθετικότητα, την ξενοφοβία, το ρατσισμό. Κι αυτό γιατί ως κοινωνικά φαινόμενα δεν αποτελούν μεμονωμένα περιστατικά μιας άτυχης στιγμής ή μιας θεόσταλτης επιδημίας, αλλά αντικειμενικά και αναπόφευκτα παράγωγα μιας κοινωνίας που δηλητηριάζεται καθημερινά από την κρίση, την ανεργία, τη φτώχεια και την κοινωνική ανισότητα.

2.   Πρόκειται για φαινόμενα που ενδημούν και θα αναπτύσσονται όσο οι συλλογικές αξίες αποδυναμώνονται, οι θεσμοί αυτοακυρώνονται, οι κοινωνικές σταθερές κατεδαφίζονται βίαια και ατεκμηρίωτα προς όφελος των λίγων. Υπό τις συνθήκες αυτές ηεπικράτηση μιας κατάστασης σύγχυσης ιδεολογικής, πολιτικής και γενικότερα κοινωνικής, αποτελεί αντικειμενικό επακόλουθο, το οποίο αν δεν καταπολεμηθεί την ώρα που γεννιέται, θα προκαλέσει χειρότερα αποτελέσματα, με πολλαπλές για την κοινωνία συνέπειες.

3.   Εν κατακλείδι γινόμαστε μάρτυρες μιας κοινωνίας που καθημερινά αποσυντίθεται από τη βία της καθημερινότητας, τη βία της πολιτικής, τη βία των Μνημονίων και των δανειστών, τη βία της φτώχειας και της ανεργίας, τη βία της εργασιακής εκμετάλλευσης, τη ρατσιστική και φασιστική βία κ.ο.κ. Και αυτός ο κύκλος δεν έχει τέλος, αφού η βία όσο θα ευδοκιμεί θα γεννά συντηρητισμό, καταστολή, συγκρούσεις και περισσότερη βία.

4.   Είναι σαφές ότι πρέπει να ανοίξει η συζήτηση για τα φαινόμενα αυτά και η κοινωνία μας οφείλει να κοιτάξει κατάματα την αλήθεια και να αναζητήσει τα γενεσιουργά αίτια της κρίσης, καθώς και τους παράγοντες εκείνους που γεννούν την ανοχή στην κουλτούρα της μισαλλοδοξίας και του φασισμού.         

5.   Η εκπαίδευση αποτελεί ένα από τα πιο κρίσιμα εργαλεία για την ορθολογική ερμηνεία και κατανόηση των φαινομένων αυτών,προσφέροντας ταυτόχρονα μια ψύχραιμη και συνειδητή αρνητική απάντηση στα κελεύσματα της βίας, του μίσους, του ρατσισμού, του φασιστικού παραληρήματος.

6.   Ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θα δουλέψει συστηματικά πάνω στην έννοια της ανθρώπινης ουσίας, στις αρχές της ουσιαστικής δημοκρατίας, της ανεκτικότητας και του διαλόγου, θα συμβάλει αποφασιστικά στη  διαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς με τις αρχέγονες αξίες του τόπου και του λαού μας: τη δημοκρατία, τη διαλεκτική, την ελεύθερη δημιουργική και κριτική σκέψη, την ετερότητα. Στοιχεία που έθρεψαν τις ρίζες του δυτικού πολιτισμού και που δυστυχώς στη σύγχρονη Ελλάδα τα αφήσαμε για πολλά χρόνια ακαλλιέργητα.

7.   Η εκπαίδευση με στόχο την κριτική και δημοκρατική παιδεία δεν αποτελεί «γνωστικό αντικείμενο» που περιχαρακώνεται στη δικαιοδοσία μιας και μόνο επιστημονικής πειθαρχίας. Πολύ περισσότερο προϋποθέτει την αλλαγή των αρχών, της φιλοσοφίας και στρατηγικής της εκπαιδευτικής μας πολιτικής, με τρόπο που το παιδαγωγικό αυτό εγχείρημα να διαπερνά οριζόντια, διαθεματικά και διεπιστημονικά όλο το εύρος των γνώσεων, των δεξιοτήτων, των στάσεων, των αντιλήψεων που καλείται το σύγχρονο σχολείο να καλλιεργήσει.

8.   Όσο αναγκαίος είναι ο ρόλος των κοινωνικών επιστημών και γενικότερα των ανθρωπιστικών σπουδών στην καλλιέργεια της ιστορικής και πολιτισμικής μνήμης, στην απόκτηση κοινωνικής παιδείας, στην ανάπτυξη πολιτικής κουλτούρας, άλλο τόσο σημαντικόςείναι και ο ρόλος των φυσικών και θετικών επιστημών στην ανάπτυξη της ορθολογικής σκέψης, εργαλεία που μπορούν να θωρακίσουν την κοινωνική συνείδηση και να οξύνουν το πολιτικό κριτήριο και ένστικτο των νέων ανθρώπων.

9.   Η εμπέδωση των αξιών της δημοκρατίας, της ελευθερίας της συνείδησης, της ανεξαρτησίας της σκέψης, της ανοχής στο διαφορετικό πρέπει να τοποθετηθεί ψηλά στην ιεραρχική κλίμακα των αξιών του εκπαιδευτικού μας συστήματος, από την προσχολική κιόλας ηλικία, με στόχο τη δημιουργία ενός ανθρωποκεντρικού και δημοκρατικού σχολείου που θα παλέψει τόσο για την άμβλυνση των ανισοτήτων όσο και για τη θωράκιση της κοινωνίας απέναντι στη φασιστική βία, τη βαρβαρότητα, το ρατσισμό.

άρθρο του Νίκου Φωτόπουλου (Εφ. Ελευθεροτυπία 20/10/13)

διασκευασμένο για τις ανάγκες του κριτηρίου.  

  

Α.   Να γράψετε την περίληψη του άρθρου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).

Β₁.  «Η εμπέδωση των αξιών της δημοκρατίας, της ελευθερίας της συνείδησης, της ανεξαρτησίας της σκέψης, της ανοχής στο διαφορετικό πρέπει  να τοποθετηθεί ψηλά στην ιεραρχική κλίμακα των αξιών του εκπαιδευτικού  μας συστήματος […]».

      Σε μια παράγραφο 100-120 λέξεων να αναπτύξετε το περιεχόμενο του πιο πάνω αποσπάσματος.

Β₂.  α) Να βρείτε τα δομικά μέρη και τον τρόπο ανάπτυξης της 1^ης παραγράφου του κειμένου: «Στην Ελληνική κοινωνία… κοινωνική ανισότητα».

      β) Να βρείτε μέσα στο κείμενο τρία (3) παραδείγματα μεταφορικής χρήσης του λόγου.

  

Β₃. Ποιον τρόπο και ποια μέσα πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας του άρθρου για να στηρίξει τις απόψεις του;

Β₄. Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

      αναπόφευκτα, σύγχυσης, ανοχή, προσφέροντας, εγχείρημα

Β₅.  Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:

      άτυχης, συνειδητή, οξύνουν, σημαντικός, αναγκαίος 

Γ₁.  Ο Δήμος της Πόλης σου πραγματοποιεί Ημερίδα με θέμα: «Το Δημοκρατικό Σχολείο ως Πύλη του Πολιτισμού». Εσύ, ως εκπρόσωπος του Σχολείου σου καλείσαι να εκφωνήσεις μια ομιλία αναφερόμενος στα χαρακτηριστικά του δημοκρατικού σχολείου, καθώς και στους τρόπους με τους οποίους αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει ανάχωμα στο ρατσισμό. (Λέξεις 500-600).

4.ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΛΕΤΕ «ΑΝΟΜΙΑ» ΕΙΝΑΙ «ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΥΠΑΚΟΗ»

1. Όταν οι κυβερνήσεις αρχίζουν να ισχυρίζονται ότι οι πολίτες έχουν απόλυτο καθήκον να υπακούν στο νόμο, εμμέσως αναγνωρίζουν ότι η πολιτική τους – και συνεπώς το ηθικό κύρος τους – έχει αποτύχει. Αυτό που η εκάστοτε πολιτική εξουσία μέσα στην άγνοια και την απελπισία της ονομάζει «ανομία», η πολιτική και νομική θεωρία το εξετάζει υπό τον όρο «πολιτική ανυπακοή». Από την Αντιγόνη μέχρι τους αγωνιστές για τα πολιτικά και εργατικά δικαιώματα, τους ειρηνιστές, τις σουφραζέτες και τους αντιρρησίες συνείδησης, η ανυπακοή δεν είναι παρανομία. Είναι η εξωτερίκευση της ηθικής συνείδησης και της πολιτικής πίστης στις αρχές της δικαιοσύνης και της δημοκρατίας. Σε όλη την ιστορία, η ανυπακοή έχει αλλάξει καθεστώτα, συντάγματα και νόμους. 

2. Μια αμφιλεγόμενη πολιτική δεν είναι αυτομάτως νομιμοποιούμενη επειδή την έχει θεσπίσει το Κοινοβούλιο και έχει γίνει νόμος. Αντιθέτως, σ’ αυτό το σημείο η νομιμότητα και η νομιμοποίηση ακολουθούν διαφορετικές διαδρομές. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης συνεχίζουν την προσπάθειά τους να ανακληθεί, οι απλοί πολίτες συνεχίζουν τον αγώνα τους στους δρόμους. Εδώ εισέρχεται στη σκηνή το δικαίωμα και το καθήκον της ανυπακοής. Εάν οι νόμοι του κράτους συγκρούονται με βασικές συνταγματικές αρχές, που υποτίθεται ότι αποτελούν την υψηλότερη έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας, η υποχρέωση της υπακοής εξαφανίζεται και η διαφωνία παίρνει τη θέση της συναίνεσης. Υπάρχει και ένα πρόσθετο επιχείρημα: όταν ο νόμος μονίμως πέφτει σε ανυποληψία, οι ισχυρισμοί περί υπακοής καθίστανται αδύναμοι και αντιφατικοί.

3. Η συνταγματική επιχειρηματολογία περί πολιτικής ανυπακοής εφαρμόζεται πλήρως στην περίπτωση της Ελλάδας. Επί πολλά χρόνια, το ελληνικό νομικό σύστημα και οι πολιτικοί κυρίαρχοί του απέτυχαν να διώξουν τη διαφθορά και τη φοροαποφυγή. Το κράτος δικαίου στην Ελλάδα συνδέεται επί πολύ μακρό χρονικό διάστημα με την εξουσία ισχυρών πολιτικών, πλούσιων βιομηχάνων και αυτών που τους προωθούν στα ΜΜΕ. Βασικές συνταγματικές διαδικασίες έχουν παραβιαστεί με την υιοθέτηση του «Μνημονίου» με το ΔΝΤ και την Ε.Ε. και βασικά κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα έχουν καταστρατηγηθεί από τις διατάξεις του. Αυτά τα μέτρα θα ήταν αρκετά για να δικαιολογήσουν την ανυπακοή. Αλλά οι πηγές της δυσαρέσκειας και οι αιτιολογίες για την επίδειξη ανυπακοής πηγαίνουν ακόμη πιο βαθιά. Οι φιλελεύθερες θεωρίες της πολιτικής ανυπακοής και τα συνταγματικά επιχειρήματα της δεκαετίας του 1960 έχουν υπερκεραστεί σε όλο τον κόσμο από έναν νέο τύπο δημοκρατικής ανυπακοής που εναντιώνεται και προσπαθεί να αντιστρέψει τη σήψη της μετα-δημοκρατικής πολιτικής μας.

4. Το δημοκρατικό έλλειμμα του πολιτικού συστήματός μας είναι εμφανές και δραματικό. Στην περίπτωση της Ελλάδας, οι πολιτικές υποσχέσεις προ των τελευταίων εκλογών έχουν αθετηθεί συνολικά. Δεν επιδιώχθηκε ούτε δόθηκε συναίνεση στα διάφορα μέτρα που καταστρέφουν τις μεταπολεμικές κοινωνικές εγγυήσεις. Αυτά τα μέτρα έχουν οδηγήσει σε παράδοση της εθνικής ανεξαρτησίας σε ένα ετερόκλητο πλήθος διεθνών τραπεζιτών και απατεώνων ευρωκρατών και στον υποβιβασμό του Κοινοβουλίου στη θέση ενός τοπικού υποκαταστήματος πολυεθνικής εταιρείας που εκτελεί τις εντολές της γενικής διεύθυνσης. Έτσι, η Ελλάδα βρίσκεται σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης και κυβερνάται με διατάγματα των ξένων δυνάμεων.

5. Κάποιος που δεν υπακούει στο νόμο της δημόσιας τάξης καταλαμβάνοντας ένα υπουργείο προκειμένου να κάνει γνωστή την αντισυνταγματικότητα και την αδικία αυτών των μέτρων ενεργεί στο όνομα του συντάγματος. Κάποιος που παραβιάζει το νόμο ο οποίος παραβιάζει τις βασικές συνταγματικές εγγυήσεις ενός μίνιμουμ βιοτικού επιπέδου με το να μην πληρώνει ληστρικά διόδια ή εισιτήρια ενεργεί στο όνομα της δικαιοσύνης. Ένας πολίτης που δεν υπακούει σε ένα αντισυνταγματικό νόμο αντικαθιστά τα δικαστήρια, όταν αυτά αμελούν τα καθήκοντά τους. Αν υπάρχει «ανομία» σήμερα στην Ελλάδα, αυτή βρίσκεται στο διαχωρισμό νόμου και δημοκρατίας και στην καταστροφή κάθε έννοιας κοινού καλού. Η ανυπακοή είναι μια ηθική και πολιτική αντίδραση στην κυβερνητική «ανομία». Είναι αυτή που διατηρεί τη δημοκρατία.

6. Για τον απλό άνθρωπο, η απόφαση να παραβιάσει το νόμο αποτελεί την πιο ισχυρή ένδειξη ότι η ηθικότητα των πολιτών δεν έχει ατροφήσει όπως αυτή των πολιτικών. Συμβαίνει όταν κάποιος φτάνει στο σημείο στο οποίο λέει στον εαυτό του «αρκετά – δεν το αντέχω άλλο» και είναι έτοιμος να ρισκάρει την τιμωρία.

7. Εκτός από τις καθαρά υποκειμενικές ηθικές αποφάσεις, η πολιτική είναι μια συλλογική πράξη. Όταν μεγάλος αριθμός πολιτών συνειδητοποιεί ότι η δημοκρατική διαδικασία δυσλειτουργεί και θεμιτά παράπονα δεν ακούγονται, η υποχρέωση να μην υπακούσουν στο νόμο τους καθιστά από απλά υποκείμενα του νόμου σε πραγματικούς πολίτες. Αυτό είναι το δεύτερο επίτευγμα της ανυπακοής : ανυψώνει τους ανθρώπους από εκτελεστές διαταγών σε ενεργητικούς παράγοντες της δημοκρατίας που αυτο-νομοθετούν. Σε αυτό το σημείο, η προσπάθεια να ελέγξουν τα σώματα και τα μυαλά και να μετατρέψουν το μεγάλο πλήθος σε ένα εύπλαστο πολιτικό σώμα αποτυγχάνει. Αυτό φοβίζει την εξουσία περισσότερο από ό,τι η απώλεια κάποιων ευρώ στα διόδια ή στο μετρό.

8. Όταν το πλήθος γίνεται παράγοντας ηθικής ανυπακοής εναντίον άδικου νόμου, τότε ο νόμος φθείρεται και παύει να υφίσταται – σε ορισμένες περιπτώσεις μαζί με την κυβέρνηση που τον θέσπισε. Αυτή είναι η αυθεντική ηθική και η δημοκρατία στη δράση εναντίον της ανομίας της εξουσίας. Μια κρίση νομιμοποίησης προκύπτει από πολύ περισσότερα και όχι μόνο από μεμονωμένες πράξεις ανυπακοής. Δημιουργείται όταν το πολιτικό σύστημα δεν μπορεί πλέον να εξασφαλίσει αποδοχή της βασικής πολιτικής και των αρχών του και πρέπει να καταφύγει στον ανοικτό καταναγκασμό, στην ιδεολογική χειραγώγηση ή στα ψεύδη για να κρατήσει το λαό υποταγμένο. Ο δημοκρατικά διαφωνών είναι ακριβώς το άτομο που ενεργεί ηθικά ως μέλος μιας πολιτικής εκστρατείας. Αψηφά την εξουσία έχοντας στο νου μια βασική σύλληψη για το καλό και όχι για το ατομικό κέρδος ή όφελος, όπως κάνουν μονίμως οι ισχυροί και οι πλούσιοι.        

ΚΩΣΤΑΣ ΔΟΥΖΙΝΑΣ: Καθηγητής και διευθυντής του Ινστιτούτου Ανθρωπιστικών Σπουδών στο ΠανεπιστήμιοBirkberck του Λονδίνου, Εφ. Guardian, διασκευασμένο για τις απαιτήσεις του κριτηρίου. 

Α.      Να γράψετε την περίληψη του άρθρου σε 120-130 λέξεις.

Β₁.     Να σχολιάσετε σε μια παράγραφο (100-120 λέξεων) την άποψη του συγγραφέα : «Για τον απλό άνθρωπο …. των  πολιτικών» (6^η παράγραφος).

]

Β₂.     Με ποια συλλογιστική πορεία (παραγωγική – επαγωγική) οργανώνει τη σκέψη του ο αρθρογράφος στην 4^η παράγραφο (το δημοκρατικό έλλειμμα ……. των ξένων δυνάμεων) του κειμένου; (Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας).

Β₃.     Να αξιολογήσετε ως προς την ορθότητα, εγκυρότητα και αλήθεια το επιχείρημα : «Όταν ο νόμος μονίμως πέφτει σε ανυποληψία, οι ισχυρισμοί περί υπακοής καθίστανται αδύναμοι και αντιφατικοί».

Β₄.     Πίστης, εξαφανίζεται, συναίνεσης, ανυπακοή, θεμιτά : Να γράψετε ένα αντώνυμο για κάθε μια από τις πιο πάνω λέξεις του κειμένου.

Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Ο φιλόσοφος Ετιέν Μπαλιμπάρ σε άρθρο του θυμίζει τα λόγια της Αντιγόνης στον Κρέοντα : «Τα κηρύγματά σου δεν έχουν τόση δύναμη που να μπορούν να καταργήσουν τους άγραφους, αλάθητους νόμους των αθανάτων …» και συνεχίζει : «Κάθε εξουσία είναι  νόμιμη, όταν δεν έρχεται σε σύγκρουση προς ορισμένους ανώτερους ακόμα και από το κράτος Θεσμούς της ανθρωπότητας : το σεβασμό των νεκρών και των ζωντανών, τη φιλοξενία, το απαραβίαστο της ανθρώπινης ύπαρξης, το απαράγραπτο της αλήθειας …».

Με βάση τους προβληματισμούς που γεννούν οι πιο πάνω απόψεις, να γράψετε ένα άρθρο (500-600 λέξεων) για τη σχολική σας Εφημερίδα, αναφερόμενοι στους λόγους για τους οποίους οι πολίτες δυσανασχετούν και εναντιώνονται στους νόμους, καθώς και στην αναγκαιότητα που υπαγορεύει την ύπαρξη δίκαιων νόμων στις εκάστοτε κοινωνίες.

5.      Η κενή τυραννία του αρχαιοελληνικού παραδείγματος 

(απόσπασμα), της Έλενας Πατρικίου

Η άρρωστη σχέση του νεοελληνισμού με το παρελθόν του και, ειδικότερα, με το αρχαιοελληνικό παρελθόν, είναι περίπου γνωστή. Αλλά στην περίπτωση της καταγωγικής σχέσης που (υποτίθεται πως) έχει η σύγχρονη αστική δημοκρατία με την αρχαιοελληνική, υπάρχει μία σοβαρή δικαιολογία για την αρχαιολατρική παθογένεια: το γεγονός πως η ιδεολογικοποιημένη αυτή σχέση αποτελεί ευρωπαϊκό (άρα αναντίρρητης σοφίας) προϊόν εισαγωγής.

Αν κάθε εθνική ιστορία δεν παραλείπει όχι απλώς να επαίρεται, αλλά και να θεμελιώνει την ιδρυτική της αφετηρία σε κάποιου είδους δημοκρατικές πρωταρχικές αναζητήσεις (η Ιταλία στο κοινοτικό κίνημα του 12ου και 13ου αιώνα, η βασιλοκτόνος Αγγλία στα Commons, η Γαλλία στην τομή της Επανάστασης…), όλες συναινούν στον καθορισμό της αθηναϊκής δημοκρατίας ως αρχετυπικής δομής από την οποία ευθέως κατάγεται η ευρωπαϊκή αστική δημοκρατία. Στην παραδοσιακή αρχαιογνωστική επιστήμη των δυτικών πανεπιστημίων (που εισάγουμε και πληκτικά αναπαράγουμε) η δημοκρατία γεννήθηκε, όπως η Αθηνά από το κεφάλι του Δία, στην Αθήνα του Περικλή και, ύστερα από μία αδιανόητα μακρόχρονη χειμερία νάρκη, ξύπνησε, επηυξημένη και βελτιωμένη, στην Εσπερία του 19ου αιώνα. Εξού και το μόνο ερώτημα που προκύπτει γι’ αυτήν την ιστοριογραφία (είτε στην συντηρητική είτε στην μαρξιστική και εξίσου συντηρητική εκδοχή της) είναι το κατά πόσον η αθηναϊκή δημοκρατία, με τον αποκλεισμό των δούλων και των γυναικών, αποτέλεσε τελικά μία αληθινή δημοκρατία.

Χρειάστηκε μία σειρά μικρών αλλά θεμελιωδών εξεγέρσεων ενάντια σ’ αυτό το τυραννικό ιστοριογραφικό ιδεολόγημακαι μία συγκλονιστική διανοητική επανάσταση, αυτή που πραγματοποιήθηκε μεταπολεμικά από τον Ζαν-Πιέρ Βερνάν και τον Πιέρ Βιντάλ-Νακέ στην παρισινή Ανωτάτη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, για να διαπιστώσουμε έκπληκτοι τα εξής ιστορικά αυτονόητα: 1. Πως η ελληνική Πόλις, δεν είναι, όπως ήθελαν οι γερμανοί ιστορικοί (και τα νεοελληνικά εγχειρίδια) “πόλη-κράτος”, αφού το κράτος είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο άγνωστο στο σύνολο του αρχαιοελληνικού κόσμου. 2. Πως η γέννηση της πόλεως τον 8ο αιώνα αποτελεί το ιδρυτικό γεγονός για μία σειρά από πολύμορφες εξελίξεις τυπικά αρχαιοελληνικές, που οδηγούν σε διεκδικήσεις δημοκρατικής διεύρυνσης του πολιτικού σώματος και των οποίων αποκορύφωμα είναι η κλασσική Αθήνα. 3. Πως θεμελιώδης παράγοντας αυτών των εξελίξεων είναι η δημιουργία της οπλιτικής φάλαγγας και πως στις ελληνικές κοινωνίες ο πολίτης είναι πολίτης επειδή είναι οπλίτης. 4. Πως η πόλις δεν είναι μόνον ένας ισονομικός και ισηγορικός τρόπος διαχείρισης των κοινών μεταξύ ίσων (ή όμοιων), αλλά και ένας τρόπος διαχείρισης των ιερών μεταξύ θεών και ανθρώπων (και επομένως η αρχαία δημοκρατία είναι ένας τρόπος διαχείρισης της πολυθεϊστικής θρησκευτικής εμπειρίας). Και τελικά 5. Πως η ισονομική και ισηγορική διαχείριση των κοινών δεν είναι προνόμιο των ελληνικών πόλεων, αλλά και ενός πλήθους άλλων κοινωνιών, των Κοζάκων της Ουκρανίας και των Oσόλο της Νότιας Αιθιοπίας συμπεριλαμβανομένων.

Α1. Το κείμενο είναι περίπου 730 λέξεις. Να το πυκνώσεις σε λιγότερες από 150.

Α2. Απαντήστε σύντομα με μια φράση 10-15 λέξεων στις παρακάτω ερωτήσεις:

α) ποιο είναι το θέμα του κειμένου;

β) ποια είναι η άποψη του συγγραφέα;

γ) για ποιο λόγο γράφει το κείμενο; σε ποιους απευθύνεται;

δ) τι είδος κείμενο είναι;

Α3. Να προτείνετε έναν δικό σας τίτλο στο κείμενο με 10-15 λέξεις. Αιτιολογήστε την πρότασή σας.

A4. Σε μια παράγραφο 60-70 λέξεων, εξηγήστε πώς αντιλαμβάνεστε τη φράση: «…καταγωγικής σχέσης που (υποτίθεται πως) έχει η σύγχρονη αστική δημοκρατία με την αρχαιοελληνική…» (1^η παρ.)

Α5. Ποια είναι η νοηματική σχέση της δεύτερης με την πρώτη παράγραφο;

Α6. Ποια είναι η νοηματική σχέση της τρίτης παραγράφου με τις δύο πρώτες;

Α7. Τι ονομάζει η συγγραφέας «τυραννικό ιστοριογραφικό ιδεολόγημα»; (αρχή 3^ης παραγράφου)

Α8. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της αρχαίας ελληνικής πόλης σύμφωνα με τον Ζαν-Πιέρ Βερνάν και τον Πιέρ Βιντάλ-Νακέ;

Α9. Σε μια παράγραφο 60-70 λέξεων, εξηγήστε πώς αντιλαμβάνεστε τη φράση: «η πόλις δεν είναι μόνον ένας ισονομικός και ισηγορικός τρόπος διαχείρισης των κοινών μεταξύ ίσων…» (3^η παράγραφος)

Α10. Σε ποια χαρακτηριστικά της κοινωνίας των Κοζάκων και των Οσόλο αναφέρετε η συγγραφέας; (τέλος 3^ηςπαραγράφου)

Β1. Τι εξυπηρετεί η αρίθμηση στην 3^η παράγραφο;

Β2. Εξηγήστε σύντομα τις δύο μεταφορικές φράσεις του κειμένου:  «Η άρρωστη σχέση του νεοελληνισμού με το παρελθόν του…», «…μία αδιανόητα μακρόχρονη χειμερία νάρκη…». (Για να βοηθηθείτε θα πρέπει να τις εντοπίσετε στο κείμενο).

Β3. Η παρακάτω φράση του κειμένου υπαινίσσεται ότι υπάρχει ζήτημα αυθεντίας. Μπορείτε να εξηγήσετε γιατί; και, δεύτερο, νομίζετε ότι η συγγραφέας συμφωνεί ή όχι με την αυθεντία; «το γεγονός πως η ιδεολογικοποιημένη αυτή σχέση αποτελεί ευρωπαϊκό (άρα αναντίρρητης σοφίας) προϊόν εισαγωγής.

Β4. Η αναφορά στα ονόματα του Ζαν-Πιέρ Βερνάν και του Πιέρ Βιντάλ-Νακέ λειτουργεί ως επίκληση στην αυθεντία ή ως επίκληση στη λογική, δηλαδή τεκμηρίωση;

Β5. Να προσεγγίσετε το νόημα των παρακάτω λέξεων από τα συμφραζόμενά τους (ακόμα και αν γνωρίζετε τις λέξεις): καταγωγικής, επαίρεται, αρχετυπικής, επηυξημένη, ιδεολόγημα. Να εξηγήσετε πώς σκεφτήκατε.

Β6. Να βρείτε πέντε σύνθετες λέξεις και να τις αναλύσετε στα συνθετικά τους. Να κάνετε δικές σας προτάσεις χρησιμοποιώντας τις ίδιες σύνθετες λέξεις.

Β7. Νομίζετε ότι το κείμενο είναι «εύκολο» ή «δύσκολο»; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας αναφερόμενοι σε τρία χαρακτηριστικά: α) το θέμα του, β) τη σύνταξη και γ) το λεξιλόγιο.

Γ. Γράφεις έκθεση στην οποία παρουσιάζεις τα βασικά χαρακτηριστικά της σύγχρονης δημοκρατίας. Επίσης σκέφτεσαι και γράφεις για τον τρόπο που προετοιμάζονται οι μαθητές από το εκπαιδευτικό σύστημα ώστε να γίνουν ενεργοί πολίτες που θα συμμετέχουν στους θεσμούς του δημοκρατικού πολιτεύματος. Το κείμενό σου είναι έκθεση που γράφεις στο σχολείο, ενώ δεν έχεις καμία διάθεση και είσαι κουρασμένος/-η επειδή χτες βράδυ ξενύχτησες στο φέισμπουκ. (400-500 λέξεις)

  

6.Ο λαός μεταξύ αγιογραφίας και ρωπογραφίας

Tου Παντελη Μπουκαλα, από την Καθημερινή

Δεν είναι ένας ο «λαός», όσος εμπεριέχεται σε αυτό το ήδη ομηρικό όνομα, ούτε και μία η αναπαράστασή του με λέξεις ή και με τους αριθμούς της στατιστικής. Ο, τι αποσαφηνίστηκε με τους αιώνες είναι πως καλύπτει τους λεγόμενους «κοινούς» ή «απλούς ανθρώπους», τους υπηκόους, και μάλιστα, στην πολεμική γλώσσα, τους στρατιώτες, και ότι στις τάξεις του δεν συνανήκουν οι ηγέτες και οι πατρίκιοι – οι οποίοι πάντως μιλούν ανενδοιάστως εν ονόματί του, σαν αυθεντικοί εκφραστές του. Υπάρχει λοιπόν ο λαός της πολιτικής ρητορικής, της λογοτεχνίας, της δημοσιογραφίας, του εκκλησιαστικού λόγου κτλ. Υπάρχει ένα ζυμάρι δηλαδή, μια μάζα, που το πλάθουμε κατά τις περιστασιακές βλέψεις και ανάγκες μας, για να του δώσουμε το σχήμα που μας εξυπηρετεί. Κι έτσι το πρόσημο αλλάζει με τον καιρό και τα ρεύματά του. Και όσο εύκολα αποθεώνεται ο λαός και δοξάζεται, όταν λ.χ. οδεύουμε προς την πολύφερνη κάλπη, εξίσου εύκολα αποκαθηλώνεται, επιτιμάται, ελεεινολογείται.

Το συν, λοιπόν, μετατρέπεται ταχύτατα σε πλην, σε μια διαρκή κίνηση εκκρεμούς ή μάλλον σ’ έναν κύκλο που δεν κλείνει ποτέ, κι ο «γίγαντας λαός» ή ο «άι-Λαός» γίνεται «όχλος». Ανάμεσα στην αγιογραφία και σε μια ρωπογραφία με τον λαό σαν ρώπο, πράγμα ποταπό και ασήμαντο, διαφεύγει όση αλήθεια μπορεί να γίνει αντιληπτή. Το διαπιστώνουμε αυτό στη Βουλή, όπου και δέκα να είναι οι αρχηγοί, ο καθένας τους, όποιο ποσοστό λαϊκής ψήφου κι αν έχει επικυρώσει τη μικροεξουσία του, εν ονόματι του Λαού αγορεύει, με κεφαλαίο λάμδα. Το ακούμε και στα συνθήματα ή το διαβάζουμε στα πανό των διαδηλώσεων, όπου και πάλι, όποια μερίδα λαού κι αν εκπροσωπεί κάθε συνθηματοδότης, και τη μικρότερη, εν ονόματι του όλου μιλάει, με τη σιγουριά ότι αποτελεί τη φωτισμένη πρωτοπορία του, άρα δικαιούται να εκφράσει αυτονομιμοποιούμενος τη σιωπηρή πλειοψηφία.

[…]

Θα μπορούσαμε ίσως να πούμε ότι η στάση του καθενός απέναντι στον λαό δεν εξαρτάται μόνο από το αν νιώθει και ο ίδιος ισότιμο μέλος του και όχι οδηγητής και κύριός του, αλλά και από το πώς ερμηνεύει ηθικά το συχνόχρηστο δίστιχο απόσπασμα από το επίγραμμα του Διονύσιου Σολωμού «Προς τους Επτανησίους», των ετών 1844-1846: «Δυστυχισμένε μου λαέ, καλέ κι ηγαπημένε, / πάντοτ’ ευκολοπίστευτε και πάντα προδομένε». Εδώ ο Σολωμός χρησιμοποιεί πέντε χαρακτηρισμούς για να μπορέσει να αποδώσει αν όχι τον λαό ως έχει, τουλάχιστον τα αισθήματά του γι’ αυτόν. Αυτός ο πληθωρισμός επιθέτων, και μάλιστα από έναν ποιητή που γνώριζε άριστα το ήθος της δημοτικής ποίησης (όπου το νόημα θεμελιώνεται στο ουσιαστικό και στο ρήμα, όχι στο επίθετο) έχει το λόγο του, και είναι ουσιώδης: Ο Σολωμός δεν συντάσσει τους χαρακτηρισμούς του σε μια νοηματικά αδιάφορη αλληλουχία, αλλά με συνάφεια τόσο στενή ώστε η υπόσταση του ενός να εξαρτάται από την υπόσταση των υπόλοιπων τεσσάρων. Ο λαός στον Σολωμό είναι, ταυτόχρονα και αδιαχώριστα, δυστυχισμένος, καλός, ηγαπημένος, ευκολοπίστευτος και προδομένος, δηλαδή την ίδια στιγμή ο ποιητής τον ελέγχει και τον αγαπά, τον τιμά και τον επιτιμά. Αν τσακίσουμε το επίγραμμα στα μέρη του, διαστρέφοντάς το, για να κρατήσει ο καθένας το επίθετο της προτιμήσεώς του και πάνω σε αυτό να θεμελιώσει τα όποια αισθήματά του για τον λαό και τις αντιλήψεις του, τότε το πλάσμα «λαός» συσκοτίζεται και κομματιάζεται. Δηλαδή αδικείται.

Α1. Το κείμενο είναι περίπου 515 λέξεις. Να το πυκνώσεις σε λιγότερες από 120.

Α2. Απαντήστε σύντομα με μια φράση 10-15 λέξεων στις παρακάτω ερωτήσεις:

α) ποιο είναι το θέμα του κειμένου;

β) ποια είναι η άποψη του συγγραφέα;

γ) για ποιο λόγο γράφει το κείμενο; Σε ποιους απευθύνεται;

Α3. Ποια είναι η άποψη του αρθρογράφου για το περιεχόμενο της λέξης λαός; Να απαντήσετε σε μία παράγραφο 80 περίπου λέξεων με συγκεκριμένες αναφορές στο κείμενο.

Α4. Πόσες στάσεις απέναντι στην έννοια του λαού αναφέρονται στη δεύτερη παράγραφο;

Α5. Να δώσετε τη δική σας ερμηνεία των στίχων του Σολωμού.

Α6. Να προτείνετε έναν δικό σας τίτλο στο κείμενο με 10-15 λέξεις. Αιτιολογήστε την πρότασή σας.

Α7. Αποκωδικοποιήστε το νόημα της παρακάτω φράσης από την πρώτη παράγραφο: «Κι έτσι το πρόσημο αλλάζει με τον καιρό και τα ρεύματά του»

Β1. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η πρώτη και η δεύτερη παράγραφος (α. "Δεν είναι ένας... αποκαθηλώνεται, επιτιμάται, ελεεινολογείται", β. "Το συν, λοιπόν… τη σιωπηρή πλειοψηφία");

Β2. Ποιον ρόλο παίζει η αναφορά που γίνεται στον Σολωμό;

Β3. Να βρείτε στο κείμενο δύο διαφορετικές χρήσεις των εισαγωγικών. Να βρείτε ένα παράδειγμα για καθεμιά από τις δύο διαφορετικές χρήσεις των εισαγωγικών.

Β4. Να βρείτε πέντε λέξεις/ τύπους λέξεων/ φράσεις του κειμένου που διαμορφώνουν λόγιο ύφος. Να εξηγήσετε που συνίσταται το λόγιο στοιχείο. (πχ. οδεύουμε, χρήση πιο σπάνιου ρήματος αντί για το συνηθισμένο «προχωράμε»).

Β5. Να βρείτε τρεις λέξεις/ φράσεις του κειμένου που διαμορφώνουν λαϊκό ύφος. Να συντάξετε με αυτές τις λέξεις δικές σας προτάσεις με τρόπο ώστε να φαίνεται η σημασία τους.

Β6. Να προσεγγίσετε το νόημα των παρακάτω λέξεων από τα συμφραζόμενά τους (ακόμα και αν γνωρίζετε τις λέξεις): πολύφερνη, ρώπο, επικυρώσει, συνθηματοδότης, πληθωρισμός, αλληλουχία. Να εξηγήσετε πώς σκεφτήκατε.

Β7. Να βρείτε πέντε σύνθετες λέξεις και να τις αναλύσετε στα συνθετικά τους. Να κάνετε δικές σας προτάσεις χρησιμοποιώντας τις ίδιες σύνθετες λέξεις.

Γ1. Ο αρθρογράφος συζητά για την έννοια του λαού και θεωρεί ότι δεν είναι ενιαίο σύνολο. Νομίζεις ότι ισχύει το ίδιο και για τους μαθητές; Με ποιον τρόπο αντιμετωπίζονται (οι μαθητές) από τους φορείς της εκπαίδευσης (από τον καθηγητή που διδάσκει στην αίθουσα ως τον υπουργό παιδείας); Γράφεις ένα κείμενο 500 λέξεις για τη σχολική εφημερίδα.

Γ2. Ως άτομο εντάσσεσαι σε ομάδες μικρές ή μεγάλες. Να σκεφτείς κάποιες από αυτές και να εξετάσεις κατά πόσο υιοθετείς πλήρως τα χαρακτηριστικά αυτών των ομάδων. Με ποιους τρόπους νιώθεις ότι είσαι μέρος τους; Πώς αισθάνεσαι όταν σε αντιμετωπίζουν σαν μέλος μιας ομάδας και όχι σαν άτομο;

Γ3. Ο αρθρογράφος συζητά για την έννοια του λαού και θεωρεί ότι δεν είναι ενιαίο σύνολο. Εφόσον είναι έτσι τα πράγματα, πώς η δημοκρατία μπορεί να εξυπηρετεί τα συμφέροντα όλων των πολιτών. Στο κείμενο που θα γράψεις να αναφέρεις παραδείγματα και τα χαρακτηριστικά του δημοκρατικού πολοτεύματος.

7. Λειτουργήματα και αξιώματα*

Αναφερόμενος στις θεολογικοπολιτικές έριδες που σπάραζαν την εποχή του, ο Σπινόζα εκπλησσόταν για τη θηριωδία με την οποία άνθρωποι που δίδασκαν τα ιδανικά της αγάπης, της ομόνοιας, της χαράς, της ειρήνης, της εγκράτειας, εξόντωναν τότε (τότε!) τούς αντιπάλους των. Πού, πώς και τι να θεμελιώσεις σε ένα έδαφος ποτισμένο με τόσο αίμα; Ακούγοντας, λοιπόν, το μάθημα των πραγμάτων, ο Σπινόζα αναζητά τις αιτίες του κακού και προβαίνει σε μία διάκριση πού, κατά τη γνώμη μου, δεν έχει γίνει αντικείμενο συστηματικής προσοχής εκ μέρους όσων δοκιμάζουν να σκεφτούν τις πολιτικές πράξεις.

Ο συγγραφέας της Ηθικής διακρίνει τα λειτουργήματα από τα αξιώματα και υποστηρίζει ότι η ραγδαία μετατροπή των πρώτων στα δεύτερα δεν είναι άμοιρη, τόσο των πολιτικών συγκρούσεων όσο και της απόστασης που χωρίζει την πολιτική θεωρία από την πολιτική πράξη. Γιατί αν ένα οργανικό σύνολο δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τις συγκεκριμένες, πρακτικές, ορατές και αυτονόητες λειτουργίες που το συνιστούν, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι οι λειτουργίες αυτές αποτελούν οπωσδήποτε αξιώματα. Τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο επικίνδυνα, όταν οι λειτουργίες μετατρέπονται σε αξιώματα. Διότι ενώ μια λειτουργία ως αναγκαία και, συνεπώς, αυτονόητη δεν χρειάζεται κανενός είδους θεμέλιο, το αξίωμα πρέπει να θεμελιώσει την ύπαρξη του, γιατί, καθώς είναι μετέωρο, θα καταρρεύσει. Ο ρόλος της θεμελίωσης προκύπτει, τώρα, επιτακτικός: τα αξιώματα πρέπει πάση θυσία να αποκτήσουν υπόσταση, γι’ αυτό και θεμελιώνονται ως λειτουργήματα.

Με αφετηρία τη σπινοζική διάκριση μπορούν να τεθούν πρωτοβάθμιες ερωτήσεις και να διαπιστωθεί, για παράδειγμα, κατά πόσο η όρεξη για ένα λειτούργημα αποτελεί ή όχι και επιθυμία για ένα αξίωμα και μήπως, τελικά, το μόνο πού απομένει λειτουργικό είναι το σύστημα των αξιωμάτων. Τι θα σήμαινε όμως αυτή η διαπίστωση για ένα σύνολο που πρέπει να λειτουργήσει; Και πώς, επιτέλους, αυτό το σύνολο λειτουργεί; Η απάντηση στα προηγούμενα ερωτήματα καλό θα ήταν να αφορούσε όλο και περισσότερο κόσμο.

* Γεράσιμος Βώκος, «Λειτουργήματα και αξιώματα». Επιφυλλίδες, Άγρα, σ. 124-125

  

Α. Να συντάξεις περίληψη του κειμένου σε εβδομήντα (70) περίπου λέξεις.

Β1. Να αναπτύξετε (δηλαδή να εξηγήσετε το περιεχόμενό της) την παρακάτω φράση του κειμένου: «τα αξιώματα πρέπει πάση θυσία να αποκτήσουν υπόσταση, γι’ αυτό και θεμελιώνονται ως λειτουργήματα».

Β1. Να αναπτύξετε (δηλαδή να εξηγήσετε το περιεχόμενό της) την παρακάτω φράση του κειμένου: «κατά πόσο η όρεξη για ένα λειτούργημα αποτελεί ή όχι και επιθυμία για ένα αξίωμα».

Β2. Να βρείτε έναν τρόπο ανάπτυξης της δεύτερης παραγράφου («Ο συγγραφέας της… θεμελιώνονται ως λειτουργήματα»).

Β3. Ποιος είναι ο ρόλος της παρένθεσης στην πρώτη παράγραφο; («εξόντωναν τότε (τότε!)»)

Β3. Ποιος είναι ο ρόλος των ερωτημάτων στην τελευταία παράγραφο;

Β4. Να σχηματίσεις φράσεις της νεοελληνικής με τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: λειτούργημα, αξίωμα, μετατροπή, θεμέλιο, υπόσταση. Μπορείς να αλλάξεις τον γραμματικό τύπο της λέξης. (Προσοχή: στις φράσεις να φαίνεται η σημασία των λέξεων).

Γ. Το κείμενο αναφέρεται στη διάκριση αξιωμάτων και λειτουργημάτων. Στις μέρες μας, σε ορισμένες περιπτώσεις επαγγελμάτων αποδίδουμε το χαρακτηρισμό λειτουργήματα. Γράφεις ένα κείμενο και εξηγείς ποια είναι τα χαρακτηριστικά των δύο εννοιών. Στη συνέχεια αναπτύσσεις τον προβληματισμό σου σχετικά με το επάγγελμα που σκέφτεσαι να ακολουθήσεις (για παράδειγμα: ποια κριτήρια καθορίζουν την επιλογή σου, πώς σκέφτεσαι το εργασιακό μέλλον σου, τι διλήμματα αντιμετωπίζεις, πόσο επηρεάζεσαι από το οικείο περιβάλλον, κλπ). Το κείμενό σου είναι έκθεση που γράφεις στο σχολείο, ενώ δεν έχεις καμία διάθεση και είσαι κουρασμένος/-η επειδή χτες βράδυ ξενύχτησες στο φέισμπουκ. (400-500 λέξεις)

μονάδες 40

8.Πολεμική νοημοσύνη

Διασκευασμένο κείμενο της Μαριάννας Τζιαντζή από τον ημερήσιο τύπο

Στις μέρες μας καθετί (από τα πολύτιμα αισθήματά μας μέχρι και το νερό που πίνουμε) πρέπει να έχει το όνομά του. Εκτός από τη φύση, η ίδια η καθημερινή ζωή μοιάζει να απεχθάνεται το κενό, το αχαρακτήριστο, ό,τι δεν φέρει πιστοποιητικό γνησιότητας. Η λέξη «πόλεμος», με κεφαλαία, δέσποζε στις εικόνες του CNN, που έφταναν στις τηλεοπτικές συσκευές όλου του κόσμου: ο «νέος πόλεμος» της Αμερικής. Ένας πόλεμος που δεν είναι τοπικός ούτε καν περιφερειακός. Δεν έχει ακόμα βαφτιστεί «τρίτος», αν και φαίνεται ότι θα διαρκέσει περισσότερο απ' ό,τι οι Μεγάλοι Πόλεμοι του 20ού αιώνα. Είμαστε, λοιπόν, η γενιά του δεύτερου μεσοπολέμου; Τα βιβλία που γράφτηκαν έως τώρα, τα τραγούδια που ακούμε, τα σπίτια που χτίσαμε, τα μωρά που γεννήθηκαν στην αυγή του νέου αιώνα, όλα είναι προπολεμικά;

Ο νέος πόλεμος δεν θα είναι εξ ολοκλήρου εικονογραφημένος, λένε οι πολέμαρχοι, και θα διεξάγεται σε πολλά πεδία. Σε κάποια αφανή, μη «βιντεοσκοπήσιμα» μέτωπα δεν θα συμμετέχουν μόνον ευγενείς πολεμιστές. Οι δυνάμεις του Καλού μπορούν να προσλάβουν επαγγελματίες δολοφόνους για μερική απασχόληση. Επιπλέον ο καινούργιος πόλεμος θα είναι «έξυπνος», με «εστιασμένα πολεμικά πλήγματα». Ας ξεχάσουμε την περιβόητη «συναισθηματική νοημοσύνη» και ας εξοικειωθούμε με νέους όρους, όπως η «πολεμική νοημοσύνη» και η «αρχή της πολεμικής απροσδιοριστίας». Η ταυτότητα του εχθρού, οι χρονικές και οι γεωγραφικές συντεταγμένες των μαχών παραμένουν άγνωστες. Δεν μιλάμε πια για εβδομάδες, μήνες, χρόνια, αλλά για τέρμινα.

Ταυτόχρονα, όλα δείχνουν ότι διεξάγεται μια παγκόσμια απογραφή συναισθημάτων, διαθέσεων, συνειδήσεων. Όσοι ψελλίζουν «ναι μεν, αλλά» ή «γιατί;» θεωρούνται οι σύγχρονοι ριψάσπιδες. Όσοι δεν πείθονται από την αγοραία ρητορική περί του Καλού και του Κακού, ονομάζονται σύμμαχοι του σκότους.

1.      Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του νέου πολέμου σύμφωνα με το κείμενο;

2.      Γιατί «Είμαστε, λοιπόν, η γενιά του δεύτερου μεσοπολέμου»;

3.      Να αναλυθούν στα συνθετικά τους οι λέξεις του κειμένου: τηλεοπτικές, πολέμαρχοι, ριψάσπιδες.

4.      Γράφετε επιστολή σε εφημερίδα σχολιάζοντας, σε 200 περίπου λέξεις, τη φράση του κειμένου: «Όσοι ψελλίζουν «ναι μεν, αλλά» ή «γιατί;» θεωρούνται οι σύγχρονοι ριψάσπιδες. Όσοι δεν πείθονται από την αγοραία ρητορική περί του Καλού και του Κακού, ονομάζονται σύμμαχοι του σκότους».

 (Από ποιους θεωρούνται ριψάσπιδες και ονομάζονται σύμμαχοι του σκότους;

Πώς θα χαρακτηρίζατε εσείς όσους ψελλίζουν «ναι μεν, αλλά» ή «γιατί;» και όσους δεν πείθονται από την αγοραία ρητορική περί του Καλού και του Κακού;)

9.Ο θάνατος και η «διαρκής ελευθερία» του...

Διασκευασμένο κείμενο του Παντελή Μπουκάλα

Καμιά σημασία δεν έχει αν πεθάνεις «κατά λάθος» ή επειδή σε σκόπευσαν. Καμιά σημασία δεν έχει αν μπεις στο σκοτάδι σαν «παράπλευρη απώλεια» ή σαν «κανονικός στόχος». Καμιά σημασία δεν έχει αν σε ξαπέστειλε στον Κάτω Κόσμο «έξυπνη βόμβα» ή ηλίθια ρουκέτα, από αυτές που ισοπεδώνουν νοσοκομεία, πομπές προσφύγων ή γειτονιές απόλεμες. Καμιά σημασία δεν έχει αν κάποιοι με γραβατωμένη συνείδηση θα ζητήσουν συγγνώμη από το φάντασμά σου ή αν άλλοι, σκοτεινοί «προφήτες»του θανάτου, διαβεβαιώσουν τη στάχτη σου ότι θα απολαύσει την παραδείσια μακαριότητα.

Καμιά σημασία δεν έχει αν τη ζωή σου την ξόδεψε ο ουράνιος πύραυλος ή η υποχθόνια νάρκη, η βόμβα διασποράς ή το βακτήριο του άνθρακα. Καμιά σημασία δεν έχει αν πεθάνεις από πείνα ή από λοιμό, στηνπροσφυγιά ή στο δικό σου χώμα. Καμιά σημασία δεν έχει αν τελευτήσεις σαν καθολικός, ορθόδοξος ή προτεστάντης, σαν μουσουλμάνος σουνίτης ή σιίτης, σαν ινδουιστής• καμία τέτοια γήινη ταυτότητα δεν θα μετρήσει σαν οβολός, σαν διαβατήριο προς το «μετέπειτα», αν υποθέσουμε πως υπάρχει και δεν είναι απλώς ένα σχήμα της προσδοκίας ή του φόβου. Καμιά σημασία δεν έχει αν θα πεθάνεις στο Ραμαζάνι επάνω, στο Πάσχα, στο Γιομ Kιπούρ, σε οποιαδήποτε μεγάλη γιορτή. Απόλυτα εξισωτική η «δημοκρατία του θανάτου», είναι η μοναδική που υπάρχει - και δέχεται τους πάντες γυμνούς, στην τελεσίδικη αναξιότητά τους.

Κι όμως, έχει σημασία, τεράστια μάλιστα. Έχει σημασία για όσους μένουν πίσω, τόσο εκείνους που έχουν πια μια τρύπα στην ψυχή, εκεί όπου κάποτε χαμογελούσε ο άνθρωπός τους, όσο κι εκείνους που αποφασίζουν το θάνατο των άλλων, με μύρια όσα προσχήματα, θαρρείς κι είναι δυνατόν να κρυφτούν με την ομίχλη των λέξεων τα λάφυρα που σαγηνεύουν τους πολεμοκάπηλους. «Πολιτισμένος πόλεμος» δεν είναι βέβαια δυνατόν να υπάρξει, ούτε «ήπιος»• η βαρβαρότητα δεν έχει παραθετικά, μήτε κι ο θάνατος. Υπάρχουν φυσικά κάποιες συνθήκες που περιγράφουν το «δίκαιο του πολέμου» και προσδιορίζουν ποιου είδους όπλα «επιτρέπονται».

1. Να γίνει περίληψη 50 λέξεων

2. Με ποιο τρόπο αναπτύσσεται η πρώτη και η δεύτερη παράγραφος;

3. ποια είναι η νοηματική σχέση της τρίτης παραγράφου με τις προηγούμενες;

4. Από ποια συνθετικά σχηματίστηκαν οι παρακάτω λέξεις του κειμένου: υποχθόνια, προσφυγιά, ορθόδοξος, διαβατήριο, δημοκρατία.

5.  «εκείνους που αποφασίζουν το θάνατο των άλλων, με μύρια όσα προσχήματα, θαρρείς κι είναι δυνατόν να κρυφτούν με την ομίχλη των λέξεων τα λάφυρα που σαγηνεύουν τους πολεμοκάπηλους.» Ποιοι και γιατί αποφασίζουν τους πολέμους; Ποια προσχήματα προβάλλουν; Ποιες αιτίες και σκοπιμότητες κρύβονται πίσω από τα λόγια;

10. Πολιτικός λόγος («Να συγκροτήσουμε έμπρακτα τις αρχές μας»... )

Διασκευασμένο κείμενο του Παντελή Μπουκάλα από το ημερήσιο τύπο

Το «χωρίο» που μας απασχολεί ήδη από τον τίτλο, δεν έχει αποσπαστεί βιαίως από τα έλλογα συμφραζόμενά του, αλλά εισήχθη στην αγορά των ιδεών και της πολιτικής σαν πλήρης, ακέραιη πρόταση• δεν αποτελεί λοιπόν προϊόν παραχάραξης των πραγματικών λεγομένων του κ. Πολιτικού. Δεν έχει ιδιαίτερη σημασία ποιος είναι, σε ποια κομματική παράταξη στρατεύεται και ποιες είναι οι φιλοδοξίες του. Ο χειμαρρωδώς ασύντακτος λόγος, ο εξόφθαλμα ανερμάτιστος δεν είναι αποκλειστικά δικό του γνώρισμα, ή μάλλον προτέρημα. Και λέω προτέρημα, γιατί αυτό το είδος λόγου, που έχει την ικανότητα να δείχνει ότι καλύπτει με οξυδέρκεια και εμβρίθεια τα πάντα, ενώ δεν λέει τίποτε και για τίποτε, επιτρέπει στους συντάκτες του να διαπρέπουν στο πεδίο της πολιτικής, να ποντάρουν στη «διαφορά» τους, να έχουν οπαδούς.

Ο κ. Πολιτικός μας, λοιπόν, είναι ένας από εκείνους που συνηθίζουν να διατρανώνουν την πεποίθησή τους ότι «χρειάζεται ξεκάθαρος λόγος για να πάει ο τόπος μπροστά, χρειάζονται ξεκάθαρες και σαφείς σκέψεις». Ακριβώς έπειτα, και προφανώς για να εξειδικεύσει το δόγμα του, βεβαιώνει ότι αυτό που προέχει είναι «να συγκροτήσουμε έμπρακτα τις αρχές μας». Κι εκεί ακριβώς αρχίζουν τα δύσκολα για όποιον καλοπροαίρετο μπει στη δοκιμασία να ερμηνεύσει αυτό το λεκτικό ερείπιο. Τι πάει να πει στ' αλήθεια «συγκροτώ έμπρακτα τις αρχές μου», ποιο νόημα μπορούν να διεκδικήσουν οι συγκεκριμένες λέξεις, με τη συγκεκριμένη ακολουθία τους, πέρα από το «νόημα» του θορύβου, του βαρύτατου γδούπου; Ναι, κάθε λέξη χωριστά έχει το νόημά της, κάπου παραπέμπει, κάτι υποδεικνύει. Όλες μαζί όμως, με τη σειρά που τις έδεσε η γλώσσα του ρήτορα, τι μπορούν να πούνε, τι πράγματι λένε; Επί της ουσίας τίποτε, απολύτως τίποτε. Αφήνουν βεβαίως να εννοηθούν κάποια πράγματα για τη ρητορική δεινότητα του ομιλητή, δεν μας εξηγούν όμως την απίστευτη αυταρέσκεια με την οποία εκφέρονται ούτε το γεγονός ότι ακριβώς με αυτής της ποιότητας τη γλωσσική ύλη ο κ. Πολιτικός έχει καταφέρει να υπολογίζεται σαν σοβαρός και ενημερωμένος, σαν άνθρωπος που τα λέει σταράτα, σαν μια ελπίδα της πατρίδας τέλος πάντων.

Αυτός ο βαθμός μηδέν της ομιλίας αποτελεί τυπικό δείγμα της κενότητας του πολιτικού λόγου αλλά ταυτόχρονα (κι ίσως αυτό είναι το πιο δυσάρεστο) της δυνατότητας αυτού του κραυγαλέα προβληματικού λόγου να δημιουργεί πιστούς και ακολούθους, ακόμη και να συναρπάζει. Με αυστηρούς όρους, το «να συγκροτήσουμε έμπρακτα τις αρχές μας» είναι ανυπόληπτο νοηματικά (δηλαδή πολιτικά) όσο και οποιοδήποτε από τα συνθήματα με τα οποία εκστρατεύουν τα κόμματα στις εκλογές, από το «Εμπρός για μια νέα Ελλάδα» έως «Το μέλλον ανήκει σ' αυτούς που το προετοιμάζουν».

Ο πολιτικός, εκσυγχρονισμένος, εκμεταλλεύεται την τεχνολογία: βάζει στο μίξερ κάμποσες βαρύγδουπες λέξεις που έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να μην πείθουν, πάντως ερεθίζουν («πρόοδος», «ανάπτυξη», «αύριο», «λαός» κτλ.), το θέτει σε λειτουργία και από τον πολτό που προκύπτει ανασύρει ό,τι επιθυμεί, ακόμη κι αν είναι ασυνάρτητο. Γνωρίζει, άλλωστε, ότι το νόημα δεν βρίσκεται στη συντακτική συνέπεια, αφού το έχει κατοχυρώσει ο στόμφος, ο θόρυβος, η εικόνα: εφόσον βλέπουμε κάποιον να μιλάει, εφόσον μας τον δείχνουν να μιλάει, είμαστε υποχρεωμένοι να αποδεχτούμε ότι μιλάει σοβαρά, ότι ο επίσημος λόγος του δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να είναι ανόητος, διότι είναι ήδη εξουσιαστικός.

Με μόλις πενήντα λέξεις, μας λένε κάποιοι φιλοπαίγμονες γλωσσολόγοι, με λέξεις-γυαλιστερά κελύφη που εναλλάσσονται στη συντακτική ακολουθία με τυπικό σεβασμό των κανόνων, μπορεί κανείς να σχηματίσει αναρίθμητες προτάσεις που να φαίνεται ότι έχουν νόημα. Πρόκειται για λέξεις που φαντάζουν σαν πασπαρτού (ας πούμε «αρχές», «έμπρακτα», «συγκροτώ», ή πάλι «μέλλον», «κοινωνικό πρόσωπο», «και θέλουμε και μπορούμε»...), αλλά στην πραγματικότητα δεν ξεκλειδώνουν παρά το άπατο συρτάρι του ασήμαντου και του ανόητου. Το γεγονός ότι πολλοί εξακολουθούν να τις προβάλλουν σαν βαρυσήμαντους χρησμούς κι ακόμη περισσότεροι να τις καταναλώνουν άναυδοι σαν θέσφατα, μπορεί να μας βεβαιώσει ότι ο βαθμός μηδέν της πολιτικής ομιλίας προϋποθέτει και ένα βαθμό μηδέν της πολιτικής ακοής.

1. Κάθε μια φράση αναφέρεται αντίστοιχα σε μια παράγραφο. Απαντήστε χαρακτηρίζοντας                                                                                           σωστό  λάθος

α	Ο συγγραφέας σκέφτεται επαγωγικά αφού γενικεύει την κρίση του
	έχοντας αφορμή μια συγκεκριμένη φράση
β	Ο συγγραφέας ελέγχει το περιεχόμενο της φράσης το οποίο αν και
	είναι χωρίς νόημα παρουσιάζει τον ρήτορα ως σοβαρό
γ	Η φράση που έγινε αφορμή προβληματισμού αποτελεί εξαίρεση από
	τη συνηθισμένη μορφή του πολιτικού λόγου
δ	Στην τέταρτη παράγραφο έχουμε τα βασικά χαρακτηριστικά της
	προπαγάνδας
ε	Ο πολιτικός λόγος χαρακτηρίζεται από πλούσιο λεξιλόγιο που περιέχει
	και ιδιαίτερα σημαντικές έννοιες

2. Κάθε μια φράση αναφέρεται αντίστοιχα σε μια παράγραφο. Απαντήστε αιτιολογώντας.

α. Γιατί ο ασύντακτος πολιτικός λόγος αποτελεί και προτέρημα;

β. Με ποιο τρόπο ο Πολιτικός παρουσιάζεται ως σοβαρός;

γ. Τι είναι πιο δυσάρεστο απ’ τον κενό πολιτικό λόγο; Γιατί κατά την κρίση σας;

δ. Σε τι συνίσταται η πραγματική δύναμη του πολιτικού λόγου;

ε. Πώς χρησιμοποιώντας ένα φτωχό λεξιλόγιο ο πολιτικός λόγος επιτυγχάνει το σκοπό του;

3. Να βρεθούν συνώνυμα των λέξεων του κειμένου:

ανερμάτιστος…………………..

δεινότητα…………………..

αυταρέσκεια…………………..

βαρύγδουπος …………………..

άναυδος…………………..

11.Η Δημοκρατία

Είναι πραγματικά πολλοί εκείνοι που έγραψαν για το δημοκρατικό πολίτευμα της εποχής του Περικλή, αλλά εκείνος που πραγματικά υπήρξε ένας εραστής της δημοκρατίας και θαυμαστής της προσωπικότητας του Περικλή, είναι ο Θουκυδίδης. Ο Επιτάφιός του, είναι φαινομενικά αφιερωμένος στους νεκρούς του πρώτου έτους του Πελοποννησιακού πολέμου, στην πραγματικότητα όμως είναι ένας ύμνος στη δημοκρατία της Αθήνας. Ο ίδιος βέβαια ο ιστορικός, σκιαγραφώντας το πορτρέτο του Περικλή, λέει ότι δημοκρατία λεγόταν βέβαια το πολίτευμα, αλλά στην πραγματικότητα ήταν η εξουσία του πρώτου άντρα της πόλης, του Περικλή. Εκείνου που αγαπούσε πολύ την Αθήνα και που φρόντιζε να την οδηγεί πάντα στο σωστό δρόμο, ακόμη κι αν χρειαζόταν για αυτό να πει στους συμπολίτες του πράγματα που δεν τους άρεσαν και που δεν ήθελαν να ακούσουν. Γιατί τον Περικλή δεν τον ενδιέφερε να κολακεύει το πλήθος, αλλά να υπηρετήσει όσο πιο σωστά μπορούσε την πατρίδα του. Ήταν πραγματικά ένας χαρισματικός ηγέτης, που ήξερε το σωστό και μπορούσε να πείσει το λαό της Αθήνας για αυτό.

Όλοι οι πολίτες ήταν ίσοι απέναντι στους νόμους. Όλοι είχαν τα ίδια δικαιώματα, αλλά και όλοι είχαν την ύψιστη υποχρέωση να τιμούν και να σέβονται τους νόμους. Γιατί μέλημα του νόμου είναι η διασφάλιση του κοινού συμφέροντος. Οι νόμοι είναι δίκαιοι και οι πολίτες τηρούν αυτούς τους νόμους, όχι από το φόβο της ποινής, αλλά από σεβασμό και απέναντι σε αυτούς που κάθε φορά βρίσκονται στην εξουσία και απέναντι στους νόμους και κυρίως, όπως λέει ο Θουκυδίδης, απέναντι σε εκείνους τους νόμους που έχουν θεσπιστεί για την προστασία των αδικημένων. Πρώτος υπηρέτης των νόμων οφείλει να είναι ο κυβερνήτης της πόλης.

Ο Αριστοτέλης, στα Πολιτικά του, αναφερόμενος στα είδη της δημοκρατίας, λέει ότι υπάρχει μια μορφή δημοκρατίας, στην οποία υπέρτατη αρχή είναι ο νόμος, ενώ σε άλλο είδος, υπέρτατη αρχή είναι ο λαός. Σχετικά με αυτό το δεύτερο είδος αναφέρει: «είναι η περίπτωση κατά την οποία τα ψηφίσματα έχουν μεγαλύτερη ισχύ από το νόμο αυτό συμβαίνει στην πόλη όταν υπάρχουν και δρουν δημαγωγοί. Στις δημοκρατικές πόλεις που κυβερνιούνται κατά το νόμο, δεν κάνει ποτέ την εμφάνισή του ο δημαγωγός, αλλά είναι οι άριστοι πολίτες που έχουν την πρωτοκαθεδρία. Οι δημαγωγοί κάνουν την εμφάνισή τους εκεί όπου οι νόμοι δεν αποτελούν την υπέρτατη αρχή».

Άλλη βασική αρχή του δημοκρατικού πολιτεύματος είναι η ελευθερία λόγου. Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν για τα δηλώσουν αυτή την έννοια τις λέξεις ισηγορία και παρρησία. Ο Ισοκράτης στο λόγο του «Περί Ειρήνης», που είναι γραμμένος σε μια εποχή που το δημοκρατικό πολίτευμα μαστίζεται από τους δημαγωγούς και βρίσκεται στην παρακμή του, κατηγορεί τους Αθηναίους γιατί έχουν μεν ισηγορία αλλά δεν υπάρχει παρρησία. Ισηγορία είναι το δικαίωμα που έχουν όλοι οι πολίτες να αγορεύσουν, να μιλήσουν στην Εκκλησία του Δήμου. Η παρρησία όμως είναι κάτι παραπάνω από την ισηγορία. Παρρησία είναι το δικαίωμα του πολίτη να μπορεί όχι απλώς να έχει το λόγο, αλλά να εκφράσει τη γνώμη του ελεύθερα, ακόμη και αν αυτή δεν είναι σύμφωνη με τη γνώμη των άλλων. Γιατί δεν έχει πραγματικά κανένα νόημα να πει κανείς τη γνώμη του, αν δεν μπορεί να εκφράσει ελεύθερα αυτό που πραγματικά πιστεύει χωρίς να αποδοκιμάζεται από τους άλλους για αυτό. Κάτι τέτοιο προϋποθέτει μια ευρύτητα πνεύματος τέτοια, που να μπορεί να δεχτεί το διαφορετικό, το αντίθετο.

Αν η Αθήνα κατάφερε να φτάσει σε τέτοιο σημείο ακμής την εποχή του Περικλή ήταν γιατί η σχέση πόλης-πολίτη ήταν αλληλένδετες. Ένας υπεύθυνος και σωστά διαμορφωμένος πολίτης τοποθετεί το καλό του συνόλου πάνω από το δικό του συμφέρον, επειδή καταλαβαίνει ότι αν το σύνολο δεν ευημερεί, μακροπρόθεσμα ούτε ο ίδιος θα ευημερεί. Και πάνω από όλα καταλαβαίνει ότι η δική του συμβολή είναι σημαντικότατη. Η δημοκρατία χρειάζεται υπεύθυνους πολίτες. Πολίτες που να αναλαμβάνουν το μερίδιο της ευθύνης τους για όσα γίνονται. Πολίτες με ευρύτητα πνεύματος, απαλλαγμένους από φανατισμό, που ξέρουν να σέβονται την προσωπικότητα του διπλανού τους και να του αναγνωρίζουν το δικαίωμα να είναι διαφορετικός από αυτούς. Και από την άλλη μεριά, η πολιτεία οφείλει να σέβεται τους πολίτες της και να φροντίζει για το καλό όλων. Να δίνει σε όλους χωρίς διάκριση το δικαίωμα να μορφωθούν και να αναπτυχθούν ως προσωπικότητες. Να παρέχει ευκαιρίες για όλους και να στηρίζεται στην αξιοκρατία. Καθένας έχει μια θέση, ανεξάρτητα από το ποια είναι αυτή, στην οποία μπορεί να αποδώσει καλύτερα και να προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο.

Όλοι οι πολίτες έχουν δικαίωμα να αναλάβουν αξιώματα, χωρίς να παίζει ρόλο η κοινωνική τους καταγωγή ή η οικονομική τους κατάσταση. Αυτή η αρχή βέβαια συνδέεται πολύ στενά με την αρχή της αξιοκρατίας. Ο καθένας πολίτης έχει τη θέση εκείνη που του αρμόζει μέσα σε μια δημοκρατική πολιτεία. Ολόκληρη η πολιτεία μπορεί να λειτουργεί σωστά, αν βρίσκεται ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση.

1.      Με σύντομες φράσεις 15-20 λέξεων αποδώστε το περιεχόμενο κάθε μιας από τις έξι (6) παραγράφους.

2.      Τι εξυπηρετεί η αναφορά του κειμένου στα ονόματα του Θουκυδίδη, του Αριστοτέλη και του Ισοκράτη;

3.      Μπορείτε να διακρίνετε τους τρεις τρόπους ανάπτυξης παραγράφων που συνδυάζονται στην τέταρτη παράγραφο;

4.      α. «Η δημοκρατία χρειάζεται υπεύθυνους πολίτες. Πολίτες που να αναλαμβάνουν το μερίδιο τηςευθύνης τους για όσα γίνονται.» Ποια είναι η σημασιολογική διαφορά των δύο υπογραμμισμένων λέξεων;

β. πορτρέτο, αποδοκιμάζεται, αλληλένδετες: Να βρεθεί ένα συνώνυμο για κάθε μια από τις λέξεις του κειμένου.

5.      Ο ρόλος των μαθητικών κοινοτήτων είναι να προετοιμάζει τους μαθητές για τη συμμετοχή τους στις πολιτικές διαδικασίες. Ποια από τα χαρακτηριστικά της αρχαίας ελληνικής δημοκρατίας είναι απαραίτητα για την εύρυθμη και αποτελεσματική λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων. Πόσο υπάρχουν στη σημερινή σχολική πραγματικότητα; Γράφετε ένα κείμενο που θα δημοσιευτεί σε μαθητικό περιοδικό.

12.Ιερά ηρωικά σύμβολα και μεγάλες πολιτικές αντιφάσεις

(Έκθεση Β’ Λυκείου 13/4/2008)

Δεν είναι ωραίο το έργο που αρχίσαμε να βλέπουμε κάθε 28^η Οκτωβρίου και 25^η Μαρτίου με την παρέλαση των μαθητών και τη σημαία. Δεν είναι ωραία η σύγκρουση ανάμεσα σε πατριώτες και αξιοκράτες ούτε ο δημόσιος διάλογος εάν μπορεί να κρατάει τη σημαία Αλβανός μαθητής που κατάφερε να είναι άριστος.

Παρά τα φαινόμενα, ωστόσο, το λάθος δεν είναι με το μέρος εκείνων που φωνάζουν πως τη σημαία πρέπει να την κρατούν χέρια Ελλήνων. Αυτό που είναι παρωχημένο, αντίθετο με την ευρωπαϊκή εποχή μας και αντιδημοκρατικό είναι η ίδια η στρατιωτική παρέλαση με τη σημαία μπροστά. Κι αυτό γιατί η στρατιωτική παρέλαση των μαθητών και όλα όσα συμβολίζει, πράγματι απαιτούν τη σημαία να την κρατάει εκείνος που αύριο θα πολεμήσει για την πατρίδα. Το ζήτημα επομένως είναι αν το ίδιο το σχολείο ετοιμάζει στρατιώτες έτοιμους να πεθάνουν αύριο για την πατρίδα, οπότε είναι εύλογο η νεολαία να παρελαύνει στρατιωτικά, τραγουδώντας εμβατήρια και τη σημαία να την κρατούν Έλληνες μαθητές. Αν, αντίθετα, το σχολείο ετοιμάζει τους αυριανούς Έλληνες ως πολίτες ενός κράτους με σύνορα αδιαπραγμάτευτα, για να γίνουν συνειδητοί πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου οι διαφορές συμφερόντων θα λύνονται με διάλογο, ενώ οι πολιτισμικές διαφορές θα γίνονται σεβαστές, και τέλος η ειρήνη θα έχει την πρώτη προτεραιότητα, τότε το σχολείο δεν πρέπει να κάνει στρατιωτικές παρελάσεις. Τότε το σχολείο πρέπει να βρίσκει εναλλακτικούς και μοντέρνους τρόπους για να ερμηνεύσει στα μάτια των νέων τους πολέμους του παρελθόντος και να τιμήσει την ιστορία.

Με άλλα λόγια, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι όσοι φωνάζουν πως τη σημαία πρέπει να την κρατούν χέρια Ελλήνων είναι απολύτως συνεπείς με το πρότυπο του πατριωτισμού που συμβολίζει η στρατιωτική παρέλαση των μαθητών. Το πρότυπο αυτό ωστόσο ανήκει σε άλλες εποχές, όταν η εθνική πολιτική διεκδικούσε εδάφη και ήταν επεκτατική. «Όποιος κρατάει τη σημαία πρέπει να είναι έτοιμος να σκοτώσει και να σκοτωθεί για την πατρίδα», ισχυρίζονται πολλοί ακόμα και σήμερα.

Οι στάσεις αυτές όμως είναι πολύ πιθανό ότι θα οξύνουν ακόμη περισσότερο ρατσιστικές συμπεριφορές στο σχολείο, ενώ θα προκαλέσουν μακροπρόθεσμα κοινωνικά προβλήματα. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι  δεν είναι δυνατό να γεφυρωθεί αυτόματα ο εθνικισμός άλλων εποχών  με τις δημοκρατικές απαιτήσεις της ενσωμάτωσης των παιδιών μεταναστών στα σχολεία. Το ελληνικό σχολείο είναι ακόμα παγιδευμένο στην εθνικιστική μυθολογία του 19ου αιώνα, δηλαδή στους εθνικούς μύθους που νομιμοποιούν τη διεκδίκηση εδαφών και προετοιμάζουν τους επεκτατικούς πολέμους. Τα βιβλία ιστορίας από το δημοτικό ως το λύκειο, έχουν αναλυθεί επιστημονικά και έχει επισημανθεί ότι καλλιεργούν μια εθνική ταυτότητα εύθραυστη και ανασφαλή, απολύτως ακατάλληλη για να βαδίσουν οι νέες γενιές στο ευρωπαϊκό μέλλον της χώρας.

Πράγματι, η ιστορία του σχολείου είναι σε μεγάλο ποσοστό μυθολογία. Ο σημαντικότερος λόγος είναι ότι τα εγχειρίδια ιστορίας αποσιωπούν τη σύγχρονη διάσταση της έννοιας έθνος, εμφανίζουν το ελληνικό έθνος σαν οντότητα περίπου αιώνια που την ενώνουν δεσμοί αίματος, σαν μια οικογένεια με απόλυτη ομοιογένεια, ανεπηρέαστη πολιτισμικά από τα κοινωνικά γενόμενα και την πορεία της ιστορίας. Η ιστορία του σχολείου διαιρεί τον κόσμο σε «εμάς» τους Έλληνες και τους «άλλους» λαούς. Αποδίδει σε «εμάς» μόνο δίκαια, ενώ στους «άλλους» αποδίδει άδικα και «συμφέροντα». Αποδίδει όλα τα επιτεύγματα και τις πολεμικές νίκες στα χαρίσματα και στον ηρωισμό των Ελλήνων, ενώ όλα τα λάθη και τις πολεμικές ήττες στην αγριότητα των εχθρών και την αδιαφορία των συμμάχων, εμφανίζοντας έτσι την εκάστοτε ηγεσία του ελληνικού κράτους απολύτως ανεύθυνη για τις ήττες και τις καταστροφές. Η ιστορία του σχολείου ονομάζει απελευθερωτικούς συλλήβδην όλους τους πολέμους του ελληνικού κράτους και άρα εμφανίζει σαν αμυντική την επεκτατική πολιτική άλλων εποχών. Με τη διαίρεση των λαών σε «εμάς» και τους «άλλους» η ιστορία του σχολείου, κατασκευάζει έμμεσα μια εικόνα «κακών» και «καλών» λαών και αυτή η ρατσιστική γενίκευση εμποδίζει επιπλέον τη δυνατότητα να σκεφθούν οι μαθητές οποιαδήποτε πιθανή συμμαχία και σύναψη σχέσεων με τους «κακούς» λαούς.

Η εθνική ταυτότητα που καλλιεργείται λοιπόν στο σχολείο ανήκει σε εποχές περασμένες, εποχές των επεκτατισμών και των ηρώων. Δεν προετοιμάζει για την αποδοχή της πραγματικότητας  που καθορίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση, το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα, η αυξανόμενη παρουσία αλλοδαπών, τόσο Ευρωπαίων πολιτών όσο και μεταναστών εργαζομένων.

Αν το σχολείο αρχίσει να διδάσκει ιστορία στη θέση της εθνικής μυθολογίας, θα βρεθούν και άλλοι τρόποι εορτασμού από τη στρατιωτική παρέλαση. Αν πάψει η σχολική ιστορία να εξυμνεί τον ελληνικό ηρωισμό, θα μάθει στα παιδιά να ξεχωρίζουν ανάμεσα στους επιθετικούς και τους αμυντικούς πολέμους του παρελθόντος και έτσι να καταλαβαίνουν τις νίκες άρα και τις ήττες. Αν πάψει η σχολική ιστορία να εμφανίζει ανεύθυνους όλους τους κρατικούς ηγέτες, θα σταματήσει να εξυμνεί τον Ιωάννη Μεταξά για το ηρωικό του «όχι» και θα αποπειραθεί να ερμηνεύσει γιατί ο φιλοναζιστής δικτάτορας τοποθέτησε το 1940 την Ελλάδα στο πλευρό των Άγγλων.

Πράγματι δεν είναι δυνατό να γεφυρωθεί ο εθνικισμός άλλων εποχών με τις δημοκρατικές απαιτήσεις της ενσωμάτωσης των παιδιών μεταναστών στα σχολεία.

Διασκευασμένο απόσπασμα από επιφυλλίδα της Άννας  Φραγκουδάκη

καθηγήτριας Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

«ΤΑ ΝΕΑ» 17-11-2001

Ερωτήσεις-Ζητήματα:

1.      Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 100-120 λέξεις

2.      «..το σχολείο πρέπει να βρίσκει εναλλακτικούς και μοντέρνους τρόπους για να ερμηνεύσει στα μάτια των νέων τους πολέμους του παρελθόντος και να τιμήσει την ιστορία.». Να αναπτύξετε αυτήν την άποψη σε μία παράγραφο 80-100 λέξεων.

3.      α) Να βρείτε τα δομικά στοιχεία της 5^ης παραγράφου.

3.  β) Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η 5^η παράγραφος;

Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας και για τα δύο υποερωτήματα

4.      Να γράψετε από ένα συνώνυμο για τις παρακάτω λέξεις

Παρωχημένο, εύλογο, οξύνουν, έγκειται, αποσιωπούν.

5.      «Όλοι διαφορετικοί. Όλοι ίσοι» είναι ο τίτλος μίας ευρωπαϊκής διαφημιστικής εκστρατείας στην οποία συμμετέχετε γράφοντας ένα άρθρο που θα συμπεριληφθεί μαζί με άλλων μαθητών από όλη την Ευρώπη σε νεανικό περιοδικό. Ποιοι είμαστε «εμείς» και ποιοι είναι οι «άλλοι» στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία και σε ποιους παράγοντες οφείλονται οι συμπεριφορές και αντιλήψεις κάθε μορφής ρατσισμού; Πώς θα μπορούσε το σχολείο να συμβάλλει στην πρόληψη και θεραπεία του ρατσισμού σήμερα; Ποιοι άλλοι φορείς μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο σε αυτό το ζήτημα; (400-500λέξεις)

13.Αλήθειες για το ψέμα του λαϊκισμού

Διασκευασμένο κείμενο του Νίκου Δήμου

1. Λαϊκισμός: ένα δημόσιο ψέμα προς ιδιωτικό όφελος.

Μια αλήθεια δεν είναι ποτέ λαϊκίστικη. Το βασικό χαρακτηριστικό του λαϊκισμού είναι η εσκεμμένη ανειλικρίνεια. Λέμε κάτι το οποίο ξέρουμε ότι δεν ανταποκρίνεται στα πράγματα, για να κολακεύουμε το «λαό». Επίσης πρόκειται για μια δημόσια απόφανση - μια ιδιωτική κολακεία δεν είναι λαϊκισμός. Στην έννοια του λαϊκισμού υπάρχει σαν απαράβατος όρος ο απώτερος σκοπός - που είναι το «παραμύθιασμα» του αποδέκτη προς όφελος του πομπού.

2. Ο «λαός» του λαϊκιστή είναι ο «πελάτης» του.

(«Πελααάτες μου!» που φωνάζει ο Βέγγος). Η σχέση του λαϊκιστή με το ακροατήριό του είναι πελατειακή. Προσφεύγει στο λαό, περιμένοντας να αποκομίσει οφέλη - να κερδίσει. Γι’ αυτό και υπακούει στο παλιό εμπορικό αξίωμα: «Ο πελάτης έχει πάντα δίκιο».

3. Ο λαϊκισμός είναι προαιώνιος.

Απλώς παλιά είχε άλλα ονόματα: δημαγωγία, δημεγερσία κ.λπ. Η φράση του Σολωμού ότι πρέπει να θεωρούμε εθνικό ό,τι είναι αληθές, είναι το ακριβές αντίδοτο του λαϊκισμού. «Και τι είναι αλήθεια;» Κανείς δεν έχει το απόλυτο κριτήριο της αλήθειας. Ο λαϊκιστής όμως κάνει ακριβώς το αντίστροφο αυτού που λέει ο Σολωμός: βαφτίζει αληθές ό,τι θεωρείται εθνικό.

4. Ο λαϊκισμός δεν αφορά μόνο πολιτική και MME.

Σίγουρα εκεί είναι η κορυφαία του παρουσία. Αλλά εκτείνεται παντού. Υπάρχουν συγγραφείς λαϊκιστές ακόμα περισσότερο αηδιαστικοί από τους πολιτικούς. Κάνουν ακριβώς το ίδιο. Κολακεύουν το κοινό τους. Γράφουν με τρόπο που εκτρέφει στερεότυπα και δεδομένες ιδέες, επιβεβαιώνουν κλισέ, αποκοιμίζουν τον αναγνώστη, πουλάνε ψευδαισθήσεις και απάτες. Αφθονεί επίσης ο λαϊκισμός στους κρατικοδίαιτους διανοούμενους και έμμισθους κονδυλοφόρους που στοχάζονται ό,τι συμφέρει τον εργοδότη τους. Ισχυρός είναι επίσης ο λαϊκισμός στους χώρους της εκκλησίας.

5. Ο λαϊκισμός είναι το αντίθετο της Δημοκρατίας.

Διότι δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατία και επιλογές, χωρίς ορθή κρίση. Αυτή πάλι βασίζεται στην σωστή πληροφορία. Ο λαϊκισμός όμως καταλύει την ορθή πληροφόρηση. Πολλές δικτατορίες στηρίχτηκαν περισσότερο στο λαϊκισμό παρά στα όπλα.

6. Ο λαϊκισμός έχει πολλές μεταμφιέσεις.

Υπάρχει λαϊκισμός με γραβάτα και με ζιβάγκο, με διανοουμενίστικο αμπέχωνο και με ακαδημαϊκή τήβεννο. Υπάρχει λόγιος λαϊκισμός και αμόρφωτος, κυνικός και αγαπησιάρικος, ύπουλος και λεβέντικος.

7. Ο λαϊκισμός είναι το αντίθετο του ορθολογισμού.

Φυσιολογικά ο λαϊκίστικος λόγος απευθύνεται στο συναίσθημα - και όχι στη λογική. Όταν χρησιμοποιεί επιχειρήματα, το κάνει με τον τρόπο των σοφιστών – «τον ήσσονα λόγον κρείττω ποιείν». Θέτει τη λογική στην υπηρεσία των καταστάσεων που προσπαθεί να διεγείρει. Παραποιεί την ιστορία, καλλιεργεί προκαταλήψεις, μύθους και στερεότυπα.

 8. Ο εθνικισμός είναι λαϊκισμός.

Όλοι αυτοί που εκφωνούν πανηγυρικούς, όλοι αυτοί που μιλάνε για την «ιδιαιτερότητα», μοναδικότητα και την ανωτερότητα της ελληνικής φυλής το κάνουν ΚΑΙ για να κολακεύουν το λαό, να του δώσουν την αίσθηση πως είναι ξεχωριστός και υπερέχει των βαρβάρων γειτόνων, αλλά και των λαών της Δύσης «που όταν εμείς χτίζαμε Παρθενώνες αυτοί έτρωγαν βελανίδια». Λαϊκίστικοι μύθοι: η συνέχεια της φυλής, οι από 3.000 ετών Έλληνες, του Έλληνος ο τράχηλος, οι κουτόφραγκοι, κ.λπ.

9. Η απαλλαγή ευθυνών είναι λαϊκισμός.

Βασική λαϊκίστικη θέση: οι Έλληνες είναι «ριγμένοι», αιώνια θύματα των ξένων δυνάμεων. Οι Έλληνες είναι κλοτσοσκούφι των μεγάλων, όλοι συνωμοτούν εναντίον μας. Άρα, τελικά, οι Έλληνες δεν ευθύνονται για τίποτα. Όλα σ’ αυτό τον τόπο είναι ξενοκίνητα (π.χ.: «ξενοκίνητη χούντα»). Τώρα πώς συμβιβάζονται αυτά με το γεγονός πως εμείς οι «ριγμένοι» είμαστε το μόνο κράτος της περιοχής που μεγαλώνει σταθερά τα τελευταία 100 χρόνια" δεν μας το λένε. Και αν βέβαια όλα ήταν ξενοκίνητα τότε και η ελευθερία μας το 1821 (ή μάλλον 1829) ήταν ξενοκίνητη, όπως και άλλες θετικές στιγμές στην ιστορία μας. Αλλά και αυτό δεν το λέει κανείς διότι δεν κολακεύει το λαό. Η λαϊκίστικη θέση είναι πως όλα τα θετικά τα κάναμε εμείς - αλλά για όλα τα αρνητικά φταίνε οι άλλοι.

1. Δώστε με μια δική σας φράση το περιεχόμενο κάθε μιας παραγράφου του κειμένου.
2. Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου;
3. Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της δεύτερης "παραγράφου"; (θα βοηθηθείτε εντοπίζοντας τη διαρθρωτική λέξη)
4. Να εντοπίσετε μία διαρθρωτική λέξη/ φράση σε κάθε "παράγραφο".
5. «Διότι δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατία και επιλογές, χωρίς ορθή κρίση. Αυτή πάλι βασίζεται στην σωστή πληροφορία» Αναπτύξτε τη φράση του κειμένου σε 80-100 λέξεις.
6. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί συχνά εισαγωγικά. Βρείτε δυο περιπτώσεις και εξηγήστε το ρόλο τους.
7. λαός, εθνικό, δημοκρατία, εθνικισμός, κράτος: εξηγήστε σύντομα τις έννοιες.
8. Πώς σχετίζεται η πρώτης παράγραφος με τη θεωρία πειθούς και πιο συγκεκριμένα με την αξιολόγηση των επιχειρημάτων;
9. Με βάση τις επισημάνσεις του κειμένου περιγράψτε το δημόσιο άνδρα του οποίου η συμπεριφορά είναι το αντίθετο του λαϊκισμού.  Η εργασία σας θα δημοσιευτεί στον καθημερινό τύπο ως έκφραση των απόψεών σας.

14.Ο μηδενιστής

διασκευασμένο κείμενο του Δ. Καστριώτη στον ημερήσιο τύπο, Κυριακή, 10 Φεβρουαρίου 2002

Στο Λύκειο, θυμάμαι, εκείνα τα χρόνια που ο άνθρωπος είχε μόλις εφεύρει τον τροχό, κάναμε έκθεση με έναν φιλόλογο που είχε α6υναμία στους καλούς, παρα6οσιακούς προλόγους. Όποια έκθεση άρχιζε με τις -προσφιλείς μας τότε- εισαγωγές «από τότε που ο άνθρωπος περπάτησε στη γη» ή, προς το πιο προχωρημένο, «ο κόσμος μας ζει τις μεγαλύτερες αλλαγές που γνώρισε η ιστορία», βαθμολογείτο απευθείας με μηδέν ανεξαρτήτως του υπολοίπου περιεχομένου της, το οποίο ο καθηγητής δεν έμπαινε καν στον κόπο να διαβάσει. Γι' αυτό, άλλωστε, ο άνθρωπος βρισκόταν σε τρομερό δίλημμα: ενώ μηδένιζε τις εκθέσεις αυτές, του άρεσε που μπορούσε να τις βαθμολογήσει διαβάζοντας μόνον τις πρώτες δύο γραμμές τους και να τις ξεπετάξει σε τρία δευτερόλεπτα. Μηδενίζοντάς τις συστηματικά, όμως, αποθάρρυνε τους μαθητές από τους προλόγους αυτούς, με αποτέλεσμα να μειώνονται οι «ξεκούραστες» εκθέσεις και να πολλαπλασιάζονται οι σελίδες που ο ίδιος έπρεπε να διαβάσει' αν πάλι δεν τις μηδένιζε, πάλι θα έπρεπε να τις διαβάσει ολόκληρες, οπότε μικρό το καλό. (Ο ί6ιος ισχυριζόταν ότι είχε βαθμολογήσει με είκοσι έκθεση, που με θέμα «Γιατί;», είχε περιορίσει την ανάπτυξή της στο «Γιατί όχι;»' προφανώς συνδύαζε την πρωτοτυπία με το... λακωνίζειν.)

Τέλος πάντων, μέχρι που αισίως αποφοίτησα, ο δάσκαλος δεν είχε βρει λύση στο δίλημμα, επέμενε όμως στην άποψή του: «ποιο το νόημα», έλεγε, «να διαβάσεις τις σκέψεις ενός ανθρώπου, όταν τις προλογίζει με ό,τι πιο κοινότοπο, ό,τι πιο τετριμμένο μπορεί να σκεφθεί κανείς;». Σκληρά, βεβαίως, τα αμάχητα τεκμήρια του είδους, δεν αποκλείεται κάποτε-κάποτε να αδικούν. Συνήθως, όμως, επιβεβαιώνονται: η κοινοτοπία του προλόγου βρίσκει το ανάλογό της στο κυρίως θέμα, ο δε επίλογος ξεπερνά και τα 6ύο.

Τον... μηδενιστή αυτόν φιλόλογο τον έχω, έκτοτε, άπειρες φορές σκεφθεί και μνημονεύσει διαβάζοντας προεκλογικά φυλλάδια και ακούγοντας πολιτικές ομιλίες. Όποτε βλέπω εισαγωγή τύπου «Ζούμε την εποχή της παγκοσμιοποίησης» ή, ακόμη καλύτερα, «στην αυγή του εικοστού πρώτου αιώνα» ή «στο χάραμα της νέας Χιλιετίας», σπανιότατα διαβάζω το υπόλοιπο' και απ' όσες φορές ξεχάστηκα και συνέχισα, τις... έντεκα στις δέκα απλώς διαπίστωσα ότι το δόγμα του καθηγητή επιβεβαιωνόταν πλήρως. Δοσ' του «για μια Ελλάδακυρίαρχη, ισχυρή με κοινωνική ευαισθησία», «πρώτα η Ελλάδα», άντε και «ανταγωνιστική οικονομία με κοινωνικό πρόσωπο».

Τα θυμήθηκα όλα αυτά διαβάζοντας (και ακούγοντας) προεκλογικό υλικό των δικηγόρων για τις επερχόμενες εκλογές των Συλλόγων τους. Για να μην τους α6ικούμε, δεν αποκλίνουν από τους διαγκωνιζόμενους σε άλλες επιστημονικές ή επαγγελματικές αρχαιρεσίες, αλλά και έτσι, στον μέσο όρο που λέμε, παραμένει εντυπωσιακό. Το τι «για έναν Σύλλογο αντάξιο του θεσμικού του ρόλου», τι «διεθνοποίηση της οικονομίας», «αξιοπρεπείς συνθήκες του λειτουργήματος» και τα τοιαύτα «πέφτουν» δεν περιγράφεται. Τυπικά πράγματα, δηλαδή, όπως σε όλες τις εκλογές.

Οι Αγγλοσάξονες, θέλοντας να στηλιτεύσουν την τεράστια διαφήμιση που σημαδεύει την προεκλογική δραστηριότητα, δίνουν τον σαρκαστικό ορισμό «εκλογές είναι η μεταβίβαση αγοραστικής 6ύναμης σε ιδιοκτήτες μέσων ενημέρωσης». Πρωτίστως, θα έπρεπε να τις ορίσουμε ως «μείζονα μηχανισμό παραγωγής γραπτής και προφορικής κοινοτοπίας και αδιάφορων ανθρώπινων συγκεντρώσεων». Αλλά πάλι... τόσες χαμένες λέξεις, τόσο χαμένο χαρτί, τόσο χαμένο σάλιο, τόσες άχαρες, άχρηστες ώρες, κρίμα δεν είναι; Ευτυχώς οι πρόλογοι είναι πάντα εκεί για να μας προειδοποιούν.

10.   

       1.      Να συντάξεις περίληψη του κειμένου σε ογδόντα (80) περίπου λέξεις.

2.      Οι πρώτες τέσσερις παραγράφους του κειμένου αποτελούν την ανάπτυξη ενός αναλογικού συλλογισμού. Προσπαθήστε να τον αναδιατυπώσετε σε πενήντα (50) περίπου λέξεις.

3.      Να βρεθούν τα συνθετικά των παρακάτω λέξεων του κειμένου: περιεχομένου, κυρίαρχη, αρχαιρεσίες, εκλογές, συγκεντρώσεων.

4.      Να βρείτε δύο διαφορετικά χιουμοριστικά σημεία του κειμένου. Τεκμηριώστε την απάντησή σας.

  Ως μέλος των μαθητικών κοινοτήτων μετέχετε σε συνέλευση όπου και μιλάτε στους συμμαθητές σας. Το θέμα σας είναι η λειτουργία και ο σκοπός των μαθητικών κοινοτήτων στα πλαίσια του σχολείου καθώς και κατά πόσο αυτές προετοιμάζουν τους μαθητές για τη συμμετοχή τους στις πολιτικές διαδικασίες. (400 λέξεις)

15.ΕΘΝΙΚΙΣΤΕΣ Ή ΠΑΤΡΙΩΤΕΣ;

Ο δεκάλογος του καλού εθνικιστή

Του Γ. ΓΙΑΤΡΟΜΑΝΩΛΑΚΗ, Το ΒΗΜΑ, 09/03/2008

 Οι λέξεις «εθνικισμός» και «εθνικιστής» εμφανίζονται στην ελληνική γλώσσα στα μέσα του 19ου αι. ως μεταφραστικά δάνεια για να περιγράψουν μια νέα κατάσταση πραγμάτων. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ερμηνεία των όρων από παλαιότερα λεξικά. Εθνικισμός είναι «η αποκλειστική προσήλωσις εις τα εθνικά ιδεώδη με τάσεις εδαφικής επεκτάσεως του Έθνους εις βάρος άλλων Εθνών», ενώ «εθνικιστής» είναι «ο εμφορούμενος υπό των αρχών του εθνικισμού». Δεν είναι βέβαιο αν οι παλαιοί εθνικιστές ήταν προσηλωμένοι αποκλειστικά στην εδαφική επέκταση του Έθνους. Το βέβαιο είναι πως καθώς σήμερα πολλά έχουν αλλάξει, οι τωρινοί εθνικιστές πρέπει να είναι προσηλωμένοι σε περισσότερα ιδεώδη προκειμένου να υπηρετήσουν το Έθνος. Παρακάτω θα προσπαθήσουμε να καταγράψουμε κάποιες βασικές ιδιότητες που πρέπει να διαθέτει ένας μοντέρνος εθνικιστής προκειμένου να είναι άξιος του ονόματός του.

1. Ο εθνικιστής πρέπει να είναι πάντοτε υπερκομματικός. Μπροστά στο καλό του Έθνους πρέπει να αφήνει στην άκρη την κομματική ταυτότητά του. Ο εθνικιστής, είτε κατεβαίνει σε συλλαλητήριο, είτε επιβάλλει δικτατορία, πρέπει να ενεργεί υπερκομματικά. Να θυσιάζει ακόμη και τα ιερά σύμβολα του κόμματός του στον βωμό του κοινού συμφέροντος.

2. Ο σημερινός εθνικιστής είναι υπόδειγμα ηθικής και αρετής. Εθνικιστής με λεκέδες στη συνείδησή του δεν υπάρχει. Όλοι οι εθνικιστές είναι αδέκαστοι ως δικαστές, άψογοι ως χρηματιστές, ενάρετοι ως ιερωμένοι, τέλειοι ως προπονητές και μουσικοσυνθέτες. Είναι πάρα πολύ καλοί άνθρωποι, εργάζονται σκληρά και τίμια. Ούτε χρηματίζονται, ούτε εξαγοράζονται. Ούτε εκβιάζουν, ούτε εκβιάζονται. Πληρώνουν φόρους και με το παραπάνω.

3. Οι εθνικιστές ξέρουν και χειρίζονται πολύ καλά την ελληνική γλώσσα. Γράφουν και μιλούν άπταιστα την αρχαία και τη νέα ελληνική (ενίοτε και τη λατινική), ξέρουν από απαρέμφατα, γερούνδια, ετυμολογία και γλωσσολογία. Δεν νοείται εθνικιστής κάποιος που δεν έχει παρακολουθήσει εντατικά μαθήματα τηλεφιλολογίας ή δεν έχει παραδώσει ανάλογα μαθήματα.

4. Οι εθνικιστές είναι βαθιά θρησκευόμενοι. Δεν βλασφημούν τα θεία, δεν βρίζουν, εκκλησιάζονται κάθε Κυριακή, έχουν φίλους μητροπολίτες, επισκόπους, διακόνους (παλαιότερα και αρχιεπισκόπους). Πολλές φορές συμβαίνει να ανήκουν σε κόμματα που αποκαλούν τη θρησκεία «όπιο του λαού», αλλά οι ίδιοι είναι ακραιφνείςΈλληνες ορθόδοξοι χριστιανοί.

5. Οι εθνικιστές είναι οι καλύτεροι υπάλληλοι. Είναι οι άριστοι βουλευτές, οι πρώτοι δήμαρχοι, νομάρχες και κοινοτάρχες. Αν είναι γραμματείς σε κάποιο υπουργείο σέβονται και αγαπούν τους υφισταμένους τους, μονιμοποποιούν χωρίς αναβολές και δικαιολογίες νεαρές ή μεσήλικες υπαλλήλους και καταδικάζουν τη σεξουαλική παρενόχληση.

6. Οι εθνικιστές είναι πάρα πολύ καλοί οικογενειάρχες. Γι' αυτούς η οικογένεια είναι μέγα ιδεώδες, ο ακρογωνιαίος λίθος του επαγγελματικού τους οικοδομήματος. Αγαπούν τα παιδιά τους και τα βάζουν σε πάρα πολύ καλές δουλειές. Αγαπούν και βοηθούν τους φίλους τους, τους κουμπάρους, τις κουμπάρες, τους ξαδέλφους και τις ξαδέλφες. Τιμούν το στεφάνι τους, δεν απατούν τις γυναίκες τους, δεν ξενοκοιτάζουν.

7. Εθνικιστής με κάποιο σεξουαλικό κουσούρι δεν υπάρχει. Εθνικιστής που δεν διαθέτει ανδρική τιμή, ανδρικά εσώρουχα, ανδρική κολόνια είναι αποτυχημένος εθνικιστής και ανάξιος του ονόματός του. Είναι δυνατόν ένας ορθόδοξος εθνικιστής να είναι ανορθόδοξος στα ερωτικά; Σύμφωνα με ένα θεωρητικό του εθνικισμού: «Εθνικιστής που δεν βαράει και δεν πηδάει είναι το όνειδος του εθνικισμού».

8. Ένας εθνικιστής δεν πρέπει να είναι, αλλά και να φαίνεται. Κυρίως πρέπει να ακούγεται. Ο εθνικιστής (και η εθνικίστρια) πρέπει να έχει πρώτα από όλα στεντόρεια φωνή. Να βγάζει γλώσσα. Να βγαίνει στα παράθυρα της τηλεόρασης και να διαλαλεί τα εθνικά δίκαια τόσο που οι διπλανοί, όσοι δηλαδή είναι στα δίπλα παράθυρα, να πέφτουν στο κενό. Ένας άλλος θεωρητικός του εθνικισμού είπε: «Εθνικιστής που δεν τσιρίζει, καλύτερα να πάει σπίτι του».

9. Ο εθνικιστής είναι καθαρός, αμόλυντος, άσπιλος και σχεδόν πάντα ωραίος σαν Έλληνας. Τα μάτια του είναι πάντα γαλανά. Το αίμα του αρχαιοελληνικό. Απεχθάνεται τους βαρβάρους, ειδικά αν είναι μαυριδεροί και αντίχριστοι. Γι' αυτό άλλοτε τους κλείνει στα μπουντρούμια, άλλοτε τους στέλνει εκεί από όπου ήρθαν και άλλοτε τους βάζει να κτίζουν αναψυκτήρια, βίλες και καφετέριες.

10. Ένας γνήσιος εθνικιστής διαπνέεται από το ιδεώδες της ταπεινότητας και της σεμνότητας. Προκειμένου να βοηθήσει απειλούμενες ακριτικές περιοχές αυτομαστιγώνεται καθημερινά, κάνει τον τρελό, χορεύει και τραγουδά στους δρόμους. Έχουν καταγραφεί περιπτώσεις όπου κάποιοι μεταμφιέστηκαν σε νομάρχες, δημάρχους, βουλευτές, ακόμη και σε μητροπολίτες προκειμένου να κινητοποιήσουν το Έθνος. Κάποιος μάλιστα για να εμψυχώσει τους συμπολίτες του φόρεσε μάσκα, πήρε σπαθί και ντύθηκε Ζορό. Ο Ζορό είναι ένας αρχαίος Έλληνας ήρωας που κυνηγούσε τους κακούς και τους διεφθαρμένους. Ετυμολογείται από την αρχαία ελληνική λέξη «ζόρι», από όπου «ζορίζω», «ζορίζομαι» κ.ά.

Ο κ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης είναι καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας και συγγραφέας. 

Το ΒΗΜΑ, 09/03/2008 , Σελ.: B24, Κωδικός άρθρου

1.      Να συντάξετε περίληψη 100- 120 λέξεων περίπου.

2.      Χαρακτηρίστε το κείμενο ως άρθρο, δοκίμιο ή επιφυλλίδα με βάση τα γνωρίσματα του ως προς το περιεχόμενο και τη γλώσσα του.

3.      Χαρακτηρίστε τεκμηριωμένα το ύφος του κειμένου.

4.      Να βρείτε συνώνυμα των παρακάτω λέξεων του κειμένου: προσήλωσις, αδέκαστοι, ακραιφνείς, στεντόρεια, απεχθάνεται.

5.      Γράψτε μία παράγραφο που θα αναπτύσσεται με σύγκριση –αντίθεση. Σε αυτήν θα αντιπαραθέσετε τις έννοιες «εθνικισμός» και «εθνισμός»σύμφωνα με τη διάκριση που κάνει το σχολικό βιβλίο (σελ. 240 -241).

6.     Σε μια παράγραφο που αναπτύσσεται με αιτιολόγηση να διατυπώσετε την άποψή σας για τη σχέση που έχει ο εθνικισμός με τον ανθρωπισμό. (μπορείτε να βασιστείτε σε όσα διευκρινίζει το σχολικό βιβλίο (σελ. 240 -241).