Επανάληψη στις αναφορικές προτάσεις

Οι αναφορικές προτάσεις εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες (ὃς, οἷος, ὅσος, ὁπόσος, ἡλίκος, ὅστις, ὁπότερος, ὁποῖος, ὁπηλίκος, ὁπόσος κτό) ή με αναφορικά επιρρήματα (ὅπου, ὅθεν, ὁπόθεν, ὡς, ὅπως, ὅποι  κτό) και προσδιορίζουν κάποιον όρο μίας άλλης πρότασης.

Οι αναφορικές προτάσεις διακρίνονται σε ονοματικές και επιρρηματικές. Οι ονοματικές εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες . Μία ονοματική αναφορική πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί: 

• ως υποκείμενο (π.χ. Ὅστις ἑαυτὸν φιλεῖ μετ΄ ἐμοῦ μαχέσθω.)
• ως κατηγορούμενο (π.χ. Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινεν τοὺς στρατηγοὺς.) 
• ως αντικείμενο (π.χ. Ἀποκτείνουσιν ὃν οἴονται ἀδικεῖν.)
• ως παράθεση (π.χ. Ἦν δὲ τὶς Ἀπολλοφάνης, ὃς ξένος ἐγένετο.)
• ως επεξήγηση (π.χ. Οἶμαι ἡμᾶς παθεῖν τοιαῦτα, ἃ τοὺς ἐχθροὺς οἱ θεοὶ ποιήσειαν.) 
• ως επιθετικός ή κατηγορηματικός προσδιορισμός (π.χ. Τοῦτό ἐστι τὸ πλοῖον, ὃ εἰς Δῆλον Ἀθηναῖοι πέμπουσιν.)

Οι επιρρηματικές εισάγονται κυρίως με αναφορικά επιρρήματα και χρησιμοποιούνται ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί. (π.χ. Οἱ Τραπεζούντιοι, ὁπόθεν τὰ ἐπιτήδεια ῥᾴδιον ἦν λαβεῖν, οὐκ ἦγον.)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Υπάρχει περίπτωση ορισμένες ονοματικές αναφορικές προτάσεις να περιέχουν και επιρρηματική έννοια. Έτσι , μπορεί να δηλώνουν :

• αιτία (αναφορικές αιτιολογικές) π.χ. Θαυμαστὸν ποιεῖς , ὃς ἡμῖν ποτε δίδως.
•  σκοπό (αναφορικές τελικές) π.χ. Ἔδοξε τῷ δήμῳ τριάκοντα ἄνδρας ἑλέσθαι , οἱ τοὺς πατρίους νόμους συγγράψουσι.
•  αποτέλεσμα (αναφορικές αποτελεσματικές) π.χ. Οὐκ ἦν τοσαῦτα χρήματα, ἃ ἡμᾶς ἀποτρέψει τὰ δίκαια ποιεῖν.
•  υπόθεση (αναφορικές υποθετικές) Οι προτάσεις αυτές ισοδυναμούν με υπόθεση σε έναν υποθετικό λόγο και εκφέρονται όπως και οι υποθετικές προτάσεις , ανάλογα με το είδος του υποθετικού λόγου.

Ø  Οι αναφορικές προτάσεις που δηλώνουν παρομοίωση ή σύγκριση λέγονται παραβολικές και εισάγονται με τα αναφορικά ὡς , ὥσπερ , ὅπως , ὅσον , ὅσῳ  κ.ά.

Ø  Η αναφορική αντωνυμία ὃς στην αρχή περιόδου πολλές φορές δεν εισάγει δευτερεύουσα αναφορική πρόταση αλλά κύρια.

Σόνια Σιούτη, φιλόλογος

Επανάληψη στα ρηματικά επίθετα

ΡΗΜΑΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΣΕ –ΤΕΟΣ ΚΑΙ –ΤΟΣ

·        Τα ρηματικά επίθετα σε -τέος  δηλώνουν κάτι που πρέπει να γίνει και αποδίδονται με το δεῖ + το αντίστοιχο απαρέμφατο.

·        Τα ρηματικά επίθετα σε –τός μπορούν να δηλώνουν κάτι που είναι δυνατό ή άξιο να γίνει και αποδίδονται με το δυνατὸν / ἄξιόν ἐστι  + το αντίστοιχο απαρέμφατο.

·        Συνήθως κοντά στα ρηματικά επίθετα υπάρχει η δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου ( δηλ. του ποιητικού αιτίου )

Με τα ρηματικά επίθετα σε –τέος η σύνταξη είναι :

1.     προσωπική : τότε το ρηματικό επίθετο αναλύεται με το δεῖ + απαρέμφατο παθητικής φωνής. Η δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου θα μετατραπεί σε εμπρόθετο προσδιορισμό του ποιητικού αιτίου (ὑπὸ + γενική ). π.χ. Ἑορταί τινες νομοθετητέαι ἡμῖν = δεῖ νομοθετηθῆναι ἑορτάς τινας ὑφ’ ἡμῶν

2.     απρόσωπη : τότε το ρηματικό επίθετο αναλύεται με το δεῖ + απαρέμφατο ενεργητικής φωνής . Η δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου θα μετατραπεί σε υποκείμενο του απαρεμφάτου ( σε αιτιατική ). π.χ. Μεθεκτέον ἐστὶ τῶν πραγμάτων πλείοσι = δεῖ μετέχειν πλείονας τῶν πραγμάτων

ΠΡΟΣΟΧΗ! Αν δεν υπάρχει ενεργητική φωνή για να σχηματίσουμε το απαρέμφατο, τότε χρησιμοποιούμε μέσο τύπο με ενεργητική σημασία. π.χ. Ἐπιμελητέον ἐστὶν ὑμῖν τῶν σωμάτων = δεῖ ἐπιμελεῖσθαι ὑμᾶς τῶν σωμάτων

Τα ρηματικά επίθετα σε –τός έχουν γενικώς παθητική σημασία. Κατά την ανάλυσή τους ισχύει  ό,τι και για τα ρηματικά επίθετα σε –τέος , μόνο που αποδίδονται με το δυνατὸν / ἄξιόν ἐστι  + το αντίστοιχο απαρέμφατο. π.χ.

1.     προσωπική σύνταξη : Διαβατός ἐστιν ἡμῖν ὁ ποταμὸς  = δυνατόν ἐστι διαβαθῆναι  τὸν ποταμὸν  ὑφ’ ἡμῶν

2.     απρόσωπη σύνταξη : βιωτόν ἐστιν ἡμῖν  = ἄξιόν ἐστι ἡμῖν ζῆν

ΠΡΟΣΟΧΗ! Όταν έχουμε ρηματικό επίθετο και κοντά του μία δοτική, πρέπει να προσέχουμε , γιατί μπορεί να μην είναι δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου. π.χ. Οὐκ ἀθυμητέον ἐστὶ τοῖς γεγενημένοις = οὐ δεῖ ἀθυμειν τοῖς γεγενημένοις  (δοτική της αιτίας)      

Σόνια Σιούτη, φιλόλογος