Κριτήρια αξιολόγησης στης Έκφραση - Έκθεση Α' Λυκείου (σχετικά με όλες τις θεματικές ενότητες του σχολικού βιβλίου)

Επιλογή από http://users.sch.gr/symfo/ekpedefsi.htm

Γλωσσικές προκαταλήψεις

Ο μέσος άνθρωπος, ιδιαίτερα ο μορφωμένος, έχει πολλές προκαταλήψεις σχετικά με τη γλώσσα. Οι προκαταλήψεις αφορούν κάθε άποψη της γλώσσας. Παρουσιάζονται στο συνηθισμένο φαινόμενο να εκτιμάμε μιά γλώσσα και να υποτιμούμε μιάν άλλη, στο πώς βλέπουμε την αναφορά της γλώσσας προς τον εξωτερικό κόσμο, στο συμβολισμό της γλώσσας με τη γραφή. Ακόμη και σε επιστημονικά αναπτυγμένες χώρες υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν οτι γλώσσα και ορθογραφία είναι το ίδιο πράγμα. Συνηθισμένος παραλογισμός είναι επίσης πώς σε άλλες επιστήμες, όπως η φυσική, η ιατρική, ή η κοινωνιολογία, δεν επιμένουμε πως είμαστε ειδικοί, άν δέν έχουμε ειδική προπαίδεια, σε θέματα γραμματικής ανάλυσης πιστεύουμε πως μπορούμε να έχουμε γνώση και να αποφασίζουμε χωρίς να διαθέτουμε αυτή την ειδική προπαίδεια. Με μια τέτοια αξίωση βέβαια αρνιούμαστε  στη γραμματική ανάλυση το δικαίωμα να είναι επιστήμη. Μάλιστα μας ενοχλεί αν μας υποδειχτεί ότι για τη γλωσσική ανάλυση χρειάζεται η εφαρμογή αυστηρών επιστημονικών αρχών, ενώ δε θα μας πείραζε άν π.χ. ένας βιοχημικός μας έλεγε ότι αν δέν έχουμε ειδικές γνώσεις βιοχημείας, καλύτερα να μην επιμένουμε σε δικές-μας πρόχειρες ερμηνείες. Σε τέτοιες αξιώσεις σχετικά με τη γλωσσική ανάλυση οδηγούμαστε και από το γεγονός ότι όλοι χρησιμοποιούμε τη γλώσσα σάν εργαλείο, ενώ σπάνια χρησιμοποιούμε τα αντικείμενα των άλλων επιστημών μ’ αυτό  τον τρόπο.

Οι προκαταλήψεις σε γλωσσικά θέματα είναι πιό δύσκολο να διορθωθούν απο ότι σε άλλες επιστήμες. Ίσως αυτό oφείλεται στο γεγονός οτι στους άλλους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας χρησιμοποιούμε γλώσσα γιανα αναφερθούμε σε κάτι διαφορετικό, ενώ στη γλωσσολογία χρησιμοποιούμε γλώσσα γιανα αναφερθούμε στην ίδια τη γλώσσα· δηλαδή μέσο και αντικείμενο της έρευνας δέν είναι εύκολο να διακριθούν. Επίσης πολλές προκαταλήψεις μας εντυπώνονται απο σφαλερή σχολική διδασκαλία, καθώς και απο τις λογής λογής παραδοξότητες που κάθε τόσο διακηρύσσουν διάφοροι αυτόκλητοι γλωσσονομοθέτες. Το κακό είναι οτι πολύ σπάνια επιστήμονες γλωσσολόγοι ενδιαφέρονται να διαφωτίσουν το κοινό σχετικά με τις διάφορες προκαταλήψεις.

Για τους παραπάνω λόγους οι πλάνες σχετικά με το αντικείμενο της γραμματικής ανάλυσης είναι περισσότερες και πιό βαθειά ριζωμένες απ' ότι οι πλάνες σχετικά με το αντικείμενο άλλων επιστημών. Με μιά γλωσσική προκατάληψη δεσμευόμαστε ψυχολογικά πολύ περισσότερα απο ότι θα δεσμευόμαστε με μιά σφαλερή αστρονομική αντίληψη, ή με μιά σφαλερή ερμηνεία ενός νόμου. Επομένως χρειάζεται πιό αποφασιστική και πιό συστηματική προσπάθεια, άν θέλει κανείς να απαλλαγεί απο γλωσσικές προκαταλήψεις, και μάλιστα να απαλλαγεί όχι μόνο λογικά, αλλά και ψυχολογικά.

Ένας βασικός σκοπός είναι να θεραπευτεί κανείς απο τη βασικότερη προκατάληψη των μορφωμένων: να πιστεύουν πως οι ίδιοι ξέρουν τους γλωσσικούς κανόνες, και πως οι λιγότερο μορφωμένοι δέν τους ξέρουν, «επειδή είναι αγράμματοι». Η προκατάληψη αυτή ξεκινάει απο έλλειψη σεβασμού προς τον απλό άνθρωπο. Αλλά με τέτοια προκατάληψη αξιόλoγη γλωσσική έρευνα δέ μπορεί να γίνει.

Ειδικά ισχυρές είναι οι γλωσσικές προκαταλήψεις στην Ελλάδα. Η χώρα-μας δέν έχει ακόμη να παρουσιάσει αρκετή επιστημονική ανάπτυξη, και επιπλέον τη βάρυνε για πολλές δεκαετίες και τη βαραίνει ακόμα η καθαρευουσιάνικη νοοτροπία.

(διατηρήθηκε η γραφή και η ορθογραφική πρόταση του δυναμικού τονισμού)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 

1.      Με ποιους δυο τρόπους παρουσιάζονται οι προκαταλήψεις για τη γλώσσα; Παρουσιάστε την πρώτη παράγραφο σε πενήντα (50) περίπου λέξεις.

2.      Ποια είναι η διαφορά που έχει η γλωσσολογία σε σχέση με τις άλλες επιστήμες, όπως εντοπίζεται στη δεύτερη παράγραφο;

3.      Σε τι διαφέρει η γλωσσική προκατάληψη σε σχέση με άλλες σφαλερές αντιλήψεις; (3^η παρ.) Πώς μπορείτε να την εξηγήσετε;

4.      Ποια είναι η αφετηρία της προκατάληψης που έχουν πολλοί μορφωμένοι; (4^η παρ.)

5.      Τι διαφοροποιεί στην Ελλάδα τις προκαταλήψεις σχετικά με τα γλωσσικά θέματα; (5^η παρ.)

6.      Παρουσιάστε περιληπτικά τις παραγράφους δύο ως και πέντε (2-5) σε πενήντα (50) περίπου λέξεις.

7.      Σε ποιους νομίζετε ότι απευθύνετε το κείμενο; Τεκμηριώστε την απάντησή σας.

8.      «Ένας βασικός σκοπός είναι να θεραπευτεί κανείς απο τη βασικότερη προκατάληψη των μορφωμένων: να πιστεύουν πως οι ίδιοι ξέρουν τους γλωσσικούς κανόνες, και πως οι λιγότερο μορφωμένοι δέν τους ξέρουν, «επειδή είναι αγράμματοι». Η προκατάληψη αυτή ξεκινάει απο έλλειψη σεβασμού προς τον απλό άνθρωπο».

Αν ισχύει ό,τι ισχυρίζεται ο συγγραφέας στο παραπάνω απόσπασμα, τότε τι διαφοροποιεί τους «μορφωμένους» από τους «απλούς» ανθρώπους σε σχέση με τα γλωσσικά θέματα; Πώς αντιλαμβάνεστε το σεβασμό που πρέπει να έχει ο «μορφωμένος» προς τους «απλούς» ανθρώπους; (Γράφετε ελεύθερα τις σκέψεις σας σε 500 λέξεις)

H παγκόσμια κυριαρχία της αγγλικής γλώσσας

Tα αγγλικά είναι η διεθνής γλώσσα της επικοινωνίας που μιλιέται σχεδόν από το ένα τέταρτο των κατοίκων του πλανήτη. H ανάδειξη της αγγλικής γλώσσας στη σημερινή κυρίαρχη θέση της δεν ήταν τυχαία, αλλά το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της εξάπλωσης της βρετανικής αυτοκρατορίας και, μεταγενέστερα, της επιρροής των Hνωμένων Πολιτειών. H ιστορία όμως αυτής της ανάδειξης είναι ταυτόχρονα και το χρονικό της πρωτοφανούς επιτυχίας της προπαγάνδας, που ασκήθηκε από μια ολιγάριθμη ομάδα, η οποία αποφάσισε να αξιοποιήσει πολιτικά τις δυνατότητες της αγγλικής γλώσσας.

Oι δάσκαλοι του 19^ου αιώνα είχαν ήδη αντιληφθεί τη σχέση ανάμεσα στη διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας και τη δημιουργία φιλοβρετανικών αισθημάτων στους μαθητές. Ωστόσο, μόλις μετά τον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έγινε συνείδηση ότι η γλώσσα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για προπαγανδιστικούς λόγους, γεγονός που οδήγησε, τη Bρετανία σε πρώτη φάση και αργότερα τις HΠA, να εκπονήσουν σχέδιο που στόχο είχε να κάνει την αγγλική γλώσσα την κυρίαρχη του πλανήτη.

O οραματιστής αυτού του σχεδίου ήταν ο Pεξ Λίπερ, ένας ευφυής και γλωσσομαθής Aυστραλός –μιλούσε πέντε γλώσσες– που προσελήφθη το 1916 στην υπηρεσία προπαγάνδας του υπουργείου Πληροφοριών. Hταν από αυτούς που διέκριναν πρώτοι τον κίνδυνο για την Eυρώπη από την άνοδο του Mουσολίνι και του Xίτλερ και τις βλέψεις του φασιστικού μηχανισμού πληροφόρησης. Oι Nαζί γνώριζαν ότι η γλώσσα είναι όπλο και προωθούσαν το όραμά τους για μια παγκόσμια γερμανόφωνη αυτοκρατορία. O Pούντολφ Eς είχε διακηρύξει: «Oταν το Pάιχ θα γίνει εκατό χρονώ, τα αγγλικά θα έχουν γίνει μια ασήμαντη γερμανική διάλεκτος».

Kατά τον Λίπερ, η Bρετανία δεν αντιλαμβανόταν τον κίνδυνο. Yποστήριξε λοιπόν τον εξοπλισμό της, αλλά πάνω απ’ όλα, συνέλαβε το σχέδιο για τον «αγγλικό τρόπο» απάντησης στον εχθρό. Tο 1934, ύστερα από εισήγησή του, ιδρύθηκε ένας πολιτιστικός οργανισμός, το Bρετανικό Συμβούλιο για τις Σχέσεις με τις Aλλες Xώρες, με στόχο την «εξάπλωση των βρετανικών ιδεών και του αγγλικού τρόπου ζωής και την ενθάρρυνση της εκμάθηση της αγγλικής γλώσσας», με την πειθώ και όχι με προπαγανδιστικά μέσα.

Παρά τις διαβεβαιώσεις, οι στόχοι ήταν σαφώς πολιτικοί. Tα πρώτα γραφεία λειτούργησαν σε περιοχές με στρατηγική σημασία για το Λονδίνο, όπως στη Mέση Aνατολή όπου το Σουέζ ήταν το πέρασμα για τις αποικίες στην Aσία. Eπισήμως, το Bρετανικό Συμβούλιο ήταν ανεξάρτητος οργανισμός, αλλά χρηματοδοτούνταν από το κράτος και στην ουσία ήταν το πολιτιστικό τμήμα των πρεσβειών. Φυσικά, η διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας ήταν από τις βασικές λειτουργίες του οργανισμού.

Στο τέλος του πολέμου, τα αγγλικά ήταν η γλώσσα των νικητών και εκατοντάδες χιλιάδες νέοι μαθητές είχαν έρθει σε επαφή με αυτή. «Σε μια γενιά τα αγγλικά μπορούν να γίνουν παγκόσμια γλώσσα, η δεύτερη γλώσσα σε όσες χώρες δεν είναι ήδη η πρώτη», αναφέρεται στο έγγραφο που αποτέλεσε την αρχή του μεγαλύτερου προγράμματος εξάπλωσης μιας γλώσσας. Tόσο οι βρετανικές όσο και οι αμερικανικές κυβερνήσεις χρηματοδότησαν αδρά την ίδρυση πανεπιστημίων και κέντρων γλώσσας σε όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’60, περίπου 350 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο, το ένα δέκατο του πληθυσμού της γης, μιλούσε αγγλικά.

H Bρετανία είχε χάσει τον πολιτικό και οικονομικό έλεγχο, αλλά πίστευε ότι μέσω της γλώσσας μπορούσε να «αποικίσει» στη σκέψη. Kαι όχι μόνο αυτή. Σήμερα, καθώς οι νέες τεχνικές επικοινωνίας και τα οικονομικά συστήματα φτάνουν σε κάθε γωνιά του πλανήτη, η αγγλική γλώσσα εξακολουθεί να κρατά τα πρωτεία. Mολονότι η γλώσσα έχει «σπάσει τους κάβους» και δεν είναι πια αγκυροβολημένη στις μητρικές χώρες της, τη Bρετανία και τις Hνωμένες Πολιτείες, η επίδρασή της εξαπλώνεται συνεχώς. Περισσότεροι από 1,5 δισεκατομμύρια πολίτες σε όλο τον κόσμο είναι σε θέση να την μιλούν, έστω στοιχειωδώς.

1.      Με  μία  φράση  αποδώστε  το περιεχόμενο  κάθεμιας  από  τις  επτά  παραγράφους

2.  Απαντήστε  σημειώνοντας  δίπλα  σε  κάθε  φράση          ΣΩΣΤΟ           ΛΑΘΟΣ

1	Η  εξάπλωση  της  αγγλικής  γλώσσας  οφείλεται  στην  ευκολία
	της σε  σχέση  με  άλλες  γλώσσες.
2	Η  αγγλική  γλώσσα  γίνεται  κυρίαρχη  με  τις  προσπάθειες  που
	κάνουν  οι  άγγλοι  δάσκαλοι  το  19ο  αι.
3	Οι  Ναζί θεωρούσαν  τη  γλώσσα  σημαντικό  όπλο  για  την
	επικράτησή  τους  εναντίον  των  Άγγλων
4	Το  Βρετανικό  Συμβούλιο  έχει  ως  μόνο  στόχο  την
	διδασκαλία  της  αγγλικής  γλώσσας  σε  ξένους
5	Το  Βρετανικό  Συμβούλιο  δεν  είναι  ανεξάρτητο  αλλά  έχει
	άμεση  σχέση  με  τις  πρεσβείες  της  Βρετανίας
6	Μετά  τον  Β.Π.Π.  οι  Αγγλοι  και  οι  Αμερικανοί
	χρηματοδότησαν  πολλά  εκπαιδευτικά  ιδρύματα   για  την
	προώθηση της  αγγλικής  στον  κόσμο
7	Σήμερα  η  εξάπλωση  και  κυριαρχία  της  αγγλικής  γλωσσας
	κινδυνεύει  να  χάσει τα  πρωτεία

3.  Να  αντικατασταθούν  οι  υπογραμμισμένες  λεξεις  του  κειμένου  με  συνώνυμες:

διεθνής		ευφυής
ολογάριθμη		όραμα
αντιληφθεί		εισήγηση

4.      «… η γλώσσα έχει «σπάσει τους κάβους» και…»  Εξηγήστε  τη  χρήση  των  εισαγωγικών  του  κειμένου 

5.      Σε  ένα  κείμενο  300  περίπου  λέξεων  να  αναπτύξετε  τα  πλεονεκτήματα  που  αποκτά  το  άτομο  μαθαίνοντας  ξένες  γλώσσες.  Το  κείμενο  απευθύνεται  σε  μαθητές  του  δημοτικού  που  δεν  μαθαίνουν  καμία  ξένη γλώσσα  και  σκοπό  έχει  να  τους  παρακινήσει.

ΚΕΙΜΕΝΟ

 «...αφού αγαπώ την Ελλάδα τόσο πολύ, πρέπει να ξέρω τη γλώσσα πολύ καλά για να μαθαίνω ό,τι έχει σχέση μ' αυτήν...»(Απάντηση σπουδαστή στην ερώτηση, γιατί μαθαίνει την ελληνική ως ξένη γλώσσα)

Δέσποινα Κυριακού - Φιλόλογος, Υποψήφια διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι

"Τα προγράμματα του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γλωσσών, που αφορούν στη διδασκαλία ξένων γλωσσών, καλύπτουν, σε μεγάλο βαθμό τις μορφωτικές ανησυχίες των φιλομαθών Φιλανδών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η μελέτη του "πληθυσμού" των υποψηφίων Ελληνομαθών, αφού αυτή καθορίζει τους λόγους για τους οποίους ο κάθε ενδιαφερόμενος επιλέγει να διδαχθεί την ελληνική ως ξένη γλώσσα.

Ο "πληθυσμός της τάξης" περιλαμβάνει τους σπουδαστές τού τμήματος Κλασικής Φιλολογίας, ηλικίας 18-25 χρόνων περίπου, που θεωρούν αυτονόητη την εκμάθηση της Νέας Ελληνικής ως συνέχειας της Αρχαίας. Επιπλέον, η Νεοελληνική ως μάθημα επιλογής, εξεταζόμενο και βαθμολογούμενο κανονικά, τους δίνει μονάδες που προσμετρώνται στην εξαγωγή του τελικού βαθμού του πτυχίου.

Οι σπουδαστές του Ανοικτού Πανεπιστημίου αποτελούν ακόμα μια ενδιαφέρουσα ομάδα. Είναι άτομα επαγγελματικά αποκατεστημένα και κοινωνικά καταξιωμένα, στα οποία μεταδόθηκε ο "ιός" του φιλελληνισμού μετά από τουριστική επίσκεψη στην Ελλάδα είτε μετά από γνωριμία με τον ελληνικό πολιτισμό και τη σύγχρονη πραγματικότητα μέσω φίλων ή μέσω κειμένων ελληνικών, μεταφρασμένων στη Φινλανδική.

Το Ινστιτούτο Γλωσσών είναι ανεξάρτητος φορέας, συνεργαζόμενος στενά με το Πανεπιστήμιο. Η ηλικία των σπουδαστών κυμαίνεται μεταξύ 18 και ...75 χρόνων. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, ότι η εκμάθηση της Ελληνικής, μιας γλώσσας με περιορισμένη διάδοση, αποτελεί τρίτη επιλογή μετά την Αγγλική, που καταλαμβάνει σταθερά την πρώτη θέση, και τη Σουηδική, η εκμάθηση της οποίας είναι σχεδόν υποχρεωτική.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Να δώσετε ένα τίτλο για κάθε παράγραφο ώστε να αποδίδεται το περιεχόμενό της.

2. Σε πόσες κατηγορίες «μαθητών» της νεοελληνικής γλώσσας αναφέρεται το πρώτο κείμενο; Ποιες είναι; Περιγράψτε έναν «μαθητή» με βάση στοιχεία του κειμένου αλλά και όπως τον φαντάζεστε.

3. Ποια είναι η θέση της νεοελληνικής γλώσσας στη Φινλανδία;

4. Γράφετε ένα κείμενο 300 περίπου λέξεων όπου προσπαθείτε να πείσετε έναν αλλοδαπό φίλο σας να μάθει τη νεοελληνική γλώσσα.

Η ΝΕ ως ξένη γλώσσα: προβλήματα, στόχοι και προοπτικές ενός νέου επιστημονικού κλάδου.

Χαραλαμπάκης Χριστόφορος - Παν/μιο Αθηνών, Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Φιλολογίας - Τομέας Γλωσσολογίας

"Η διδασκαλία της νέας Ελληνικής ως ξένης γλώσσας αποτελεί ένα σχετικά νέο γνωστικό αντικείμενο, το οποίο έχει γνωρίσει τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερη άνθηση. Αξιοποιείται η εμπειρία πολλών χωρών της Ευρώπης για ανάλογα εγχειρήματα επαναπροσδιορισμού των στόχων και επιδιώξεων της διδασκαλίας της μητρικής σε αλλοδαπούς στα πλαίσια των κοινωνικών και οικονομικών ανακατατάξεων που συμβαίνουν με ταχύτατους ρυθμούς σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Επιβάλλεται να επαναπροσδιοριστούν και να εξειδικευτούν οι στόχοι της διδασκαλίας της γλώσσας μας με κριτήριο τους εκάστοτε αποδέκτες, από τους ξένους φοιτητές που σπουδάζουν στην Ελλάδα ως τους οικονομικούς μετανάστες και τα παιδιά τους..."

        Να ξαναγράψετε το κείμενο προσπαθώντας να μειώσετε την έκτασή του κατά το μισό

        Να βρείτε στο κείμενο πέντε σύνθετες λέξεις και να τις χρησιμοποιήσετε σε σύντομες φράσεις ανάλογα με τη σημασία τους

        «Επιβάλλεται να επαναπροσδιοριστούν και να εξειδικευτούν οι στόχοι της διδασκαλίας της γλώσσας μας με κριτήριο τους εκάστοτε αποδέκτες, από τους ξένους φοιτητές που σπουδάζουν στην Ελλάδα ως τους οικονομικούς μετανάστες και τα παιδιά τους». Γιατί η νεοελληνική θα πρέπει να διδάσκεται ως ξένη γλώσσα; Ποιοι πρέπει να είναι οι στόχοι της; (80-100 λέξεις)

Τεχνολογικός αναλφαβητισμός

Παλιά, η σχολική εκπαίδευση στη χώρα μας δεν ήταν υποχρεωτική, κι έτσι πάρα πολλά παιδιά, κυρίως κορίτσια -φτωχών οικογενειών από την επαρχία και τις πόλεις-, δεν έμαθαν να διαβάζουν και να γράφουν. Από τότε, όμως, πολλά άλλαξαν. Οι οικονομικές συνθήκες της χώρας μας βελτιώθηκαν και η σχολική εκπαίδευση έγινε υποχρεωτική (αρχικά για το δημοτικό και στη συνέχεια για το γυμνάσιο) για όλους. Φυσικό λοιπόν, είναι το "Χ" που σχεδίαζε, αντί υπογραφής, η προγιαγιά και ο προπάππος μας να ανήκει πλέον στο παρελθόν και οι περισσότεροι να ξέρουμε να βάζουμε φαρδιά πλατιά την υπογραφή μας είτε στο θρανίο, όταν βαριόμαστε στην τάξη, είτε στο διαγώνισμα της γλώσσας ή των μαθηματικών..

Πρόσφατα ένας φίλος μου, με πληροφόρησε ότι στο Ίντερνετ μπορείς να βρεις οποιαδήποτε πληροφορία θέλεις, να μιλήσεις με όποιον θέλεις, ότι ώρα θέλεις. Μου έλεγε, επίσης, πόσο διευκολύνουν την επικοινωνία οι υπολογιστές, αφού πια ο καθένας μπορεί να έχει από έναν στη δουλειά του ή στο σπίτι του. Ισχύει όμως αυτό; Οι άνθρωποι που έχουν γνώση και πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες είναι ελάχιστοι! Σύμφωνα με κάποιες έρευνες που έχουν γίνει, αυτοί που δεν έχουν παροχή ηλεκτρικού ρεύματος είναι πολύ περισσότεροι απ' αυτούς που σερφάρουν στο Ίντερνετ!

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι από την εποχή των παππούδων και των γιαγιάδων μας έχουν αλλάξει πολύ τα πράγματα . Εννοούν ότι όπως παλαιότερα κάποιος που δεν γνώριζε γραφή και ανάγνωση έμενε έξω από τις εξελίξεις της εποχής του, έτσι ακριβώς μένει έξω από τις εξελίξεις κι αυτός που δεν μπορεί να παρακολουθήσει την τεχνολογική πρόοδο της εποχής μας. Σήμερα, όσοι μένουν εκτός τεχνολογικών εξελίξεων δεν είναι μόνο αυτοί που κατάγονται από μη αστικά κέντρα, αλλά κι αυτοί που είναι φτωχοί.

Όσο πιο απαιτητική γίνεται η καθημερινή ζωή, τόσο πιο εύκολο είναι κάποιοι να μένουν έξω από τις τεχνολογικές εξελίξεις. Αν σκεφτούμε ότι πολλές από τις εργασίες που κάνουν ευκολότερη την καθημερινή ζωή γίνονται μέσω υπολογιστών, και μόνο 3 στους 10 έχουν τη δυνατότητα να αγοράσουν υπολογιστή, τι γίνεται με τους υπόλοιπους 7; Πιο συγκεκριμένα, αν 1 στους 100 απ' όλο τον κόσμο έχει την δυνατότητα να κατανοήσει και να χρησιμοποιήσει τις νέες τεχνολογίες, τι γίνεται με τους υπόλοιπους 99;

Αφού ο αναλφαβητισμός συνδέεται με τη φτώχεια (ή τον πλούτο), μια πολύ καλή λύση θα ήταν φτηνή τεχνολογία για όλους. Ή ίσως κάτι τελείως διαφορετικό:ένα σύστημα που θα μας επέτρεπε να συμμετέχουμε σε όλα με ίσους όρους, ανεξαρτήτως χρημάτων, γνώσεων, τόπου καταγωγής, φύλου και ηλικίας.

1.                                                                                                        σωστό     λάθος

α	Ο αναλφαβητισμός δεν μειώθηκε παρά την καθιέρωση της υποχρεωτικής
	εκπαίδευσης
β	Το Ιντερνετ προσφέρει πολλές δυνατότητες αλλά ελάχιστοι μπορούν να
	τις έχουν
γ	Από τον τεχνολογικό αναλφαβητισμό πλήττονται όσοι ζουν στην
	ύπαιθρο αλλά και όσοι δεν έχουν οικονομική άνεση
δ	Η πλειοψηφία του πληθυσμού είναι αποκλεισμένη από τις τεχνολογικές
	εξελίξεις που κάνουν ανετότερη τη ζωή
ε	Η καλύτερη λύση για να αντιμετωπιστεί ο αναλφαβητισμός είναι η
	εκπαίδευση να ξεπερνά τις οικονομικές και άλλες ανισότητες

2. Με ποιο τρόπο αναπτύσσεται η πρώτη παράγραφος; Τεκμηριώστε την απάντησή σας.

3. Να εξηγηθεί το νόημα της μεταφορικής φράσης: «…που σερφάρουν στο Ίντερνετ!

4. Γράφετε μια εργασία που θα δημοσιευτεί σε σχολικό περιοδικό. Πρέπει να διευκρινίσετε την έννοια του τεχνολογικού αναλφαβητισμού και στη συνέχεια να αναφερθείτε στο μέγεθος του προβλήματος. Τέλος να διερευνήσετε τα αίτια του. (250-300 λέξεις)

Παιδιά που δεν ξέρουν τι θα πει σχολείο

Η ανθρώπινη ευημερία, το υπέρτατο αγαθό που επαγγέλλεται κάθε πολιτική εξουσία και κοινωνία εξαρτάται άμεσα από την παροχή βασικής εκπαίδευσης με ίσους όρους για όλους. Αυτό είναι το κεντρικό συμπέρασμα της ετήσιας έκθεσης της Unicef για την κατάσταση των παιδιών στον κόσμο στο κατώφλι του 2004, η οποία παρουσιάζεται σήμερα με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού.

Σύμφωνα με την έκθεση, η παροχή ποιοτικής εκπαίδευσης στα κορίτσια θα βελτίωνε σημαντικά άλλους δείκτες ευημερίας, καθώς σήμερα η πλειονότητα των χωρών με τα χαμηλότερα ποσοστά εγγραφής κοριτσιών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση παρουσιάζουν τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής θνησιμότητας, όπου περισσότερα από το 15% των παιδιών χάνουν τη ζωή τους πριν συμπληρώσουν τα πέντε τους χρόνια. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα διατηρεί ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά βρεφικής και παιδικής θνησιμότητας (0,5%) ενώ τη θλιβερή πρωτιά έχει η Σιέρα Λεόνε με ποσοστό 28,4%. Το προσδόκιμο επιβίωσης είναι ιδιαίτερα υψηλό στη χώρα μας συγκριτικά με τον υπόλοιπο πλανήτη, καθώς αγγίζει τα 78 έτη ζωής, ενώ την πρώτη θέση διατηρούν οι Ιάπωνες (81 χρόνια), ενώ μόλις τα 33 χρόνια φθάνουν κατά μέσο όρο οι κάτοικοι της Ζάμπια.

Από τους υπόλοιπους δείκτες που παρουσιάζει η έκθεση, αξίζει να σημειωθεί ότι μηδενικά ποσοστά αναλφαβητισμού εμφανίζουν μόνο οι χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και τα νησιά Mπαρμπέιντος, ενώ η Ελλάδα έχει 3% αναλφαβητισμό. Στον αντίποδα, οι αφρικανικές χώρες υπολείπονται ακόμη αρκετά, με πρώτη σε αναλφαβητισμό τη Νιγηρία (84%). Από τα 121 εκατομμύρια παιδιά που απέχουν από τη σχολική διαδικασία ανά τον κόσμο, τα 65 εκατομμύρια είναι κορίτσια. Υπολογίζεται ότι το 83% όλων των κοριτσιών που δεν υπήρξαν μαθήτριες ζουν στην Αφρική, τη Νότια Ασία και τον Ειρηνικό.

Η έκθεση δείχνει ότι τα κορίτσια που αποστερούνται εκπαίδευσης είναι πιο ευάλωτα στη φτώχεια, την πείνα, τη βία, την κακοποίηση, την εκμετάλλευση και τη διακίνηση και διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από ασθένειες. Διαπιστώνεται ότι οι περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες και τα διεθνή χρηματοοικονομικά ιδρύματα απέτυχαν να σταθούν στο ύψος των δεσμεύσεών τους να χρηματοδοτήσουν την εκπαίδευση. Αυτό πιθανότατα αποδίδεται στην τρέχουσα ενασχόληση με την ασφάλεια, η οποία σχεδόν μονοπώλησε τα επενδυτικά προγράμματα.

Η Unicef, στο πλαίσιο του απολογισμού δράσης της, αναφέρει το παράδειγμα 13 χωρών, στις οποίες εφαρμόστηκαν προγράμματα με στόχο την ισότητα των φύλων στην εκπαίδευση. Ειδικότερα, στο Αφγανιστάν, η εκστρατεία «Πίσω στο Σχολείο» έδωσε τη δυνατότητα σε 4 εκατομμύρια παιδιά να εγγραφούν στο σχολείο και από αυτά το ένα εκατομμύριο ήταν κορίτσια.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.      Κάθε φράση αναφέρεται αντίστοιχα σε μία παράγραφο. Απαντήστε χαρακτηρίζοντας                                                                σωστή   λάθος

α	Το κείμενο ξεκινά από μια γενική κρίση
β	Τα στατιστικά στοιχεία συσχετίζουν την εκπαίδευση των κοριτσιών με
	την παιδική θνησιμότητα
γ	Το πρόβλημα του αναλφαβητισμού παρουσιάζεται πολύ σημαντικό σ’
	όλο τον κόσμο
δ	Η απουσία εκπαίδευσης κάνει τον πληθυσμό και κυρίως τα κορίτσια πιο
	ευάλωτο σε πολλά άλλα προβλήματα
ε	Τα εκπαιδευτικά προγράμματα όταν χρηματοδοτούνται και
	εφαρμόζονται φέρνουν αποτελέσματα

2.      Κάθε φράση αναφέρεται αντίστοιχα σε μία παράγραφο. Απαντήστε σύντομα

α. Ποιες είναι οι δύο έννοιες που συνδέονται στην πρώτη παράγραφο;

β. Ποιες είναι οι δύο έννοιες που συνδέονται στην δεύτερη παράγραφο;

γ. Ποιος είναι ο χαρακτήρας κυρίως των θυμάτων του αναλφαβητισμού; (τρίτη παράγραφος)

δ. Τι εμπόδισε την χρηματοδότηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων; (τέταρτη  παράγραφος)

ε. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η Unicef μπορεί να κάνει κάτι θετικό για την αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού; (πέμπτη παράγραφος)

3.      Εντοπίστε και εξηγήστε τη μεταφορική φράση της πρώτης παραγράφου.

4.      Να βρεθούν συνώνυμα των παρακάτω λέξεων του κειμένου: επαγγέλλεται, ευημερία, προσδόκιμο, ευάλωτα, δεσμεύσεων.

5.      όπως προκύπτει από την τρίτη και τέταρτη παράγραφο  ο αναλφαβητισμός πλήττει κυρίως τα κορίτσια και ευθύνεται για πλήθος άλλα προβλήματα; Γιατί νομίζετε ότι συμβαίνει αυτό; Τι δείχνει για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία;

6.      Ποια σημαντικά προβλήματα επιφέρει ο αναλφαβητισμός; Εξετάστε το πρόβλημα από ατομική, εθνική και παγκόσμια σκοπιά. Γράφετε επιστολή σε εφημερίδα συμμετέχοντας σε δημόσιο διάλογο από τη στήλη των αναγνωστών.

Τι τραβάμε κι εμείς οι πωλήτριες!

«Θα ψηφίσετε στις ευρωεκλογές;» Στην ερώτηση καλείται να απαντήσει μία από τις κοπέλες που συμμετέχουν στα καλλιστεία Playmate (Star) κι εκείνη απαντάει: «Σαν Ελληνίδα πολίτρια, θα ψηφίσω!»

Τι να σου κάνουν οι κοπελίτσες που τα δίνουν όλα για μια θέση στον ήλιο του μόντελινγκ και της σόου μπιζ; Μια ολόκληρη βιομηχανία τούς παίρνει τα μυαλά και οι γονείς από κοντά. Όμως, η αλήθεια είναι ότι πολλά αρσενικά ουσιαστικά δεν μπορούν να αποκτήσουν εύκολα «θηλυκή» κατάληξη. Λέμε Πολίτισσα για την κάτοικο της Κωνσταντινούπολης, όμως η «πολίτισσα» με μικρό «π» δεν έχει περάσει στα λεξικά. Έτσι, η υποψήφια Playmate αυτοχαρακτηρίστηκε «πολίτρια» κατά το συντάκτης / συντάκτρια ή μάλλον κατά το τηλεθεατής / τηλεθεάτρια.

Η λέξη «τηλεθεάτρια» έχει καθιερωθεί στο τηλεοπτικό σύμπαν και, από τις πολλές φορές που την ακούμε, σχεδόν την έχουμε συνηθίσει. Τι να πούμε; «Μια κυρία τηλεθεατής μάς τηλεφώνησε;» Μέχρι στιγμής δεν έχω ακούσει μια γυναίκα να υποστηρίζει «τα γεγονότα εξελίσσονται ερήμην μου, είμαι θεάτρια της ζωής μου», όμως οι κυρίες τηλεθεάτριες είναι πια μια πραγματικότητα.

Τις τελευταίες εβδομάδες, βλέπαμε στην τηλεόραση υποψήφιες «κυρίες ευρωβουλευτές» και όχι ευρωβουλευτίνες. Στις καθημερινές συζητήσεις μας λέμε η «βουλευτίνα», αλλά στις δημόσιες, τις τηλεοπτικές, συνήθως λέμε η κυρία βουλευτής και όχι «βουλευτίνα».

«Να το πω χοντρά, να το πω λαϊκά», μας προειδοποιεί ένας γνωστός τηλεστάρ όταν πρόκειται να χρησιμοποιήσει μια λαϊκή έκφραση, π. χ., «ξέρετε τι λέει ο λαός μας, κύριε υπουργέ; Κάτι τρέχει στα γύφτικα!». Σαν να βλέπουμε μια ταινία και στην οθόνη να εμφανίζεται το προειδοποιητικό σήμα «Χ», δηλαδή η επόμενη σκηνή είναι αυστηρώς ακατάλληλη για ανηλίκους.

Πριν από 30 χρόνια, ένας μεγάλος δάσκαλος και αγωνιστής της δημοτικής, ο Εμμ. Κριαράς έγραφε ότι «εμείς οι μορφωμένοι» κερδίζουμε όταν προσέχουμε πώς εκφράζεται ο λαός. Ο ίδιος έχει παραθέσει μια χαριτωμένη στιχομυθία με έναν χωρικό που μπαίνει στο γραφείο των καθηγητών, σε ένα γυμνάσιο κάπου στη Βόρεια Ελλάδα και ζητάει «την κυρία γυμνασιάρχισσα». Κι εκείνη του απαντάει: «Δεν έχουμε γυμνασιάρχισσα, κύριε».

«Ε, τότε την κυρία γυμνασιαρχίνα».

Και εκείνη απαντάει: «Όχι, θα πείτε την κυρία γυμνασιάρχη».

Η γλώσσα είναι απρόβλεπτη. Άλλοτε φοράει τη σκοροφαγωμένη καπελαδούρα της Μαντάμ Σουσού με τα ψόφια πουλιά και άλλοτε μας εκπλήττει με την εκθαμβωτική της νεότητα. Κάποια λάθη βγάζουν μάτι, όμως υπάρχουν και λάθη ηθελημένα και χαριτωμένα, όπως το «εγώ δεν είμαι διακοψίας», που είπε ο Νίκος Χουντής στις «Αποδείξεις» (ΑΝΤ1) του Νίκου Ευαγγελάτου, όταν οι συνομιλητές του διέκοπταν συστηματικά ο ένας τον άλλον.

Από μια άποψη, η κοπέλα των καλλιστείων εκφράστηκε σωστά. Για πωλήτρια την προορίζουν, αφού εκπαιδεύουν να συσκευάζει σωστά και να πουλάει τα νιάτα και την ομορφιά της. Μόνο που η αγορά έχει αρχίσει να πληρώνει όλο και λιγότερα χρήματα γι' αυτά τα προϊόντα.

Θέματα

Α. Να συντάξετε περίληψη του κειμένου σε 100 περίπου λέξεις.

Β.1. Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 80 έως 100 λέξεων το περιεχόμενο του παρακάτω αποσπάσματος του κειμένου: «ο Εμμ. Κριαράς έγραφε ότι ‘‘εμείς οι μορφωμένοι’’ κερδίζουμε όταν προσέχουμε πώς εκφράζεται ο λαός».

Β.2. Να αναγνωριστεί το είδος της σύνταξης (ενεργητικής ή παθητικής) στις παρακάτω προτάσεις και να μετατραπεί η καθεμιά σύνταξη στην αντίθετή της:

α. «Η λέξη ‘‘τηλεθεάτρια’’ έχει καθιερωθεί στο τηλεοπτικό σύμπαν και, από τις πολλές φορές που την ακούμε»

β. «Ο ίδιος έχει παραθέσει μια χαριτωμένη στιχομυθία με έναν χωρικό που μπαίνει στο γραφείο των καθηγητών»

Β.3. Να βρείτε το ρόλο των παρακάτω διαρθρωτικών λέξεων (αντίθεση, ομοιότητα, συμπέρασμα, χρόνο) και να τον αιτιολογήσετε σύντομα.

 Έτσι, αλλά, Σαν, Πριν από, όμως.

Β.4. Να βρείτε τα δεύτερα συνθετικά των παρακάτω λέξεων. Στη συνέχεια να δώσετε μια καινούρια λέξη (απλή ή σύνθετη) της νεοελληνικής: συμμετέχουν, κατάληξη, υπουργέ, στιχομυθία, διέκοπταν.

Β.5. Ποιο είναι το λογοπαίγνιο που αξιοποιεί η συγγραφέας για να ασκήσει κριτική στο θεσμό των καλλιστείων; Ποια είναι η άποψή της για τα καλλιστεία;

Γ. Πολλές φορές στην καθημερινότητά μας υπάρχουν παρεξηγήσεις ή έλλειψη συνεννόησης εξαιτίας της απροσεξίας μας στην έκφραση. Αυτό άλλες φορές μπορεί να είναι διασκεδαστικό ή χωρίς σημαντικές συνέπειες και άλλες μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα. Γράφετε ένα κείμενο, το οποίο θα δημοσιευτεί στη σχολική εφημερίδα, με τις σκέψεις σας για αυτό το θέμα. (Μπορείτε, αν θέλετε, να αφηγηθείτε τέτοια περιστατικά). (400 λέξεις)

ΕΦΗΒΕΙΑ

• Τι είναι αυτό που ονομάζουμε Εφηβεία;

Είναι η αναπτυξιακή εκείνη περίοδος της ζωής του ανθρώπου που ξεκινάει με ειδικές βιολογικές αλλαγές στο σώμα του παιδιού (που έχουν παράλληλα και ψυχοσωματικές επιπτώσεις) και τελειώνει ψυχολογικά με την τελική γενετήσια ολοκλήρωση και αυτόνομη ωρίμανση του ατόμου. Θα λέγαμε αδρά ότι η εφηβεία αρχίζει γενικά περί το 11ο έτος της ηλικίας και φτάνει μέχρι το 18ο. Όμως υπάρχουν μεγάλες ατομικές διαφορές στα όρια αυτά.

• Τι περιμένουμε να δούμε σε έναν έφηβο στη μέση εφηβεία (14-16χρ.);

Η εξελικτική ψυχολογία μας λέει ότι σ’ αυτή την περίοδο ο έφηβος πρέπει να πετύχει και να αποκρυσταλλώσει την ταυτότητα του φύλου του. Τι σημαίνει αυτό; Να μπορεί κανείς να είναι άνετος με το φύλο του (είτε είναι αγόρι είτε κορίτσι), να μάθει να εκφράζει αλλά και να ελέγχει τα ερωτικά του συναισθήματα με τον κατάλληλο τρόπο. Ακόμη να μπορεί να δέχεται ανάλογες εκδηλώσεις από το άλλο φύλο, όταν χρειαστεί. Με λίγα λόγια να έχει ενσωματώσει καιαποδεχτεί τους ρόλους και τη συμπεριφορά του φύλου του, όπως τα έχει προσδιορίσει η κοινωνία μας.

Για να το πετύχει αυτό ο έφηβος θα πρέπει να είναι κατ’ αρχήν άνετος με το σώμα του. Έπειτα θα πρέπει να έχει αναπτύξει μια καλή και ισόρροπη σχέση με τους δύο γονείς του και σ αυτό θα πρέπει να τον βοηθήσουν και εκείνοι, αλλά και οι συνθήκες μέσα στην οικογένεια. Παράλληλα όμως, θα πρέπει να τον ενισχύουν με το να ενθαρρύνουν τις πρωτοβουλίες του, αλλά και να μπορούν να πουν μια καλή κουβέντα για το παράστημά και την εμφάνισή του.

• Τι γίνεται με τις παρέες των παιδιών στη μέση εφηβεία;

Οι έφηβοι συμμετέχουν πλέον και σε ομάδες που αποτελούνται από νέους και των δύο φύλων. Εκεί μέσα ο ένας υποστηρίζει τον άλλο και αποκτά αυτοπεποίθηση κάτω από το άγρυπνο βλέμμα του άλλου φύλου, με το οποίο μαθαίνει έτσι να συναναστρέφεται και να αποκτά άνεση. Οι σχέσεις των εφήβων μπορεί να επεκτείνονται και σε άλλους τομείς εκτός οικογένειας. Έτσι συχνά συνδέονται με έναν ή δύο ενήλικες ή ακόμη μπορεί να δείξουν φροντίδα σε μικρότερα παιδιά. Αυτές όλες είναι σπουδαίες αλληλεπιδράσεις και εκθέτουν τους εφήβους σε τρόπους ζωής και φιλοσοφίες διαφορετικές από εκείνες της οικογένειάς τους. Ας μην ανησυχούν όμως χωρίς σοβαρό λόγο οι γονείς, βρίσκονται τώρα στα πλαίσια της αναπτυξιακής εξερεύνησης και συνήθως όταν οι έφηβοι ενηλικιωθούν, διαμορφώνουν παρόμοιες πολιτικές και φιλοσοφικές απόψεις με τους γονείς τους.

• Πως είναι η σχέση το εφήβου μέσου σταδίου με τους γονείς του;

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτή είναι η πιο δύσκολη περίοδος που συνήθως αντιμετωπίζουν οι γονείς και θα πρέπει να είναι έτοιμοι για κάτι τέτοιο. Τα παιδιά μπορεί να είναι αμφιθυμικά στη σχέση τους μαζί τους καθώς παλεύουν να αποκτήσουν τη δική τους ταυτότητα. Έχουν ήδη εκφράσει την ανάγκη τους για ανεξαρτησία, αλλά τώρα αντιλαμβάνονται ότι μια τέλεια ανεξαρτησία στη φάση αυτή τους εκθέτει σε ευθύνες και κινδύνους. Έτσι ο έφηβος ταλαντεύεται πότε προς την αναζήτηση συμπαράστασης από τους γονείς του και πότε προς την άρνηση κάθε βοήθειας όταν φοβάται μήπως χάσει την ανεξαρτησία του. Πρόκειται για μια φυσική αντίδραση και έχει σημασία η στάση των γονιών ώστε να βρει τη διέξοδό της. Πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι για να βοηθήσουν το παιδί τους χρειάζεται να παραμείνουν μια σταθερή φιγούρα, πρόθυμοι να το ακούσουν ανά πάσα στιγμή χωρίς να προσπαθούν να κυριαρχήσουν πάνω του. Ο γονιός θα παραμείνει ωστόσο, ένας πολύτιμος σύμβουλος στις αναζητήσεις και τα προβλήματά του εφήβου.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.      Αποδώστε με σύντομες φράσεις (15-25 λέξεων) το περιεχόμενο καθεμιάς από τις παραγράφους.

2.      Να αντικαταστήσετε τις λέξεις του κειμένου με άλλες συνώνυμες:

αδρά		συναναστρέφεται
αποκρυσταλλώσει		αντιλαμβάνονται

3.      Να βρεθούν αντώνυμα των παρακάτω λέξεων του κειμένου:

αυτόνομη		σπουδαίες
αποδεχτεί		σταθερή

4.      Αναπτύξτε πώς καταλαβαίνετε το νόημα των συγκεκριμένων φράσεων σε παραγράφους των 80-100 λέξεων.

• «…υπάρχουν μεγάλες ατομικές διαφορές στα όρια αυτά.»
• «…να έχει ενσωματώσει και αποδεχτεί τους ρόλους και τη συμπεριφορά του φύλου του, όπως τα έχει προσδιορίσει η κοινωνία μας.»
• «αλληλεπιδράσεις και εκθέτουν τους εφήβους σε τρόπους ζωής και φιλοσοφίες διαφορετικές από εκείνες της οικογένειάς τους.»
• «…έφηβος ταλαντεύεται πότε προς την αναζήτηση συμπαράστασης από τους γονείς του και πότε προς την άρνηση κάθε βοήθειας όταν φοβάται μήπως χάσει την ανεξαρτησία του.»

Βοηθώντας τους εφήβους να μειώσουν τη ριψοκίνδυνη συμπεριφορά

Τον περασμένο Ιανουάριο σε μία πόλη του New Jersey των Η.Π.Α. , ένα αυτοκίνητο που το οδηγούσε 17χρονος μαθητής Λυκείου, με συνεπιβάτες δύο ακόμα συνομήλικους του, προσπέρασε ένα άλλο, το οποίο επίσης οδηγούσε ένας έφηβος, με ταχύτητα 110 χλμ. την, ενώ το όριο για την περιοχή ήταν τα 80 χλμ. Το πρώτο όχημα που επιχείρησε την παράνομη προσπέραση συγκρούστηκε με ένα φορτηγό που βρισκόταν κανονικά στη λωρίδα κυκλοφορίας του. Τρία αγόρια και ένας 68χρονος άνδρας έχασαν τη ζωή τους εκείνη την ημέρα.

Τέτοιες ιστορίες αποτελούν πλέον συνήθεια, ωστόσο ωθούν γονείς και εκπαιδευτικούς να αναρωτηθούν γιατί η ριψοκίνδυνη συμπεριφορά είναι τόσο κοινή ανάμεσα στους εφήβους και τι μέτρα θα έπρεπε να ληφθούν ώστε να περιοριστεί το φαινόμενο. Υπάρχει μήπως στους εφήβους η αντίληψη ότι είναι αθάνατοι ή άτρωτοι, απρόσβλητοι και απολύτως ασφαλείς απέναντι σε κινδύνους που οι ενήλικες βλέπουν τόσο καθαρά; Ή μήπως δεν είναι σε θέση να εκτιμούν σωστά τον επερχόμενο κίνδυνο και χρειάζονται συνεχώς κάποιον να τους υπενθυμίζει πόσο επιβλαβές είναι να οδηγούν με υπερβολική ταχύτητα, να καταναλώνουν αλκοόλ, να κυκλοφορούν σε κακόφημες περιοχές, να κάνουν sex χωρίς προφυλάξεις ή να δοκιμάζουν ναρκωτικά;

«Τίποτα από τα δύο δεν ισχύει!», δήλωσε η καθηγήτρια Αναπτυξιακής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης Valerie F. Reyna. Τα γεγονότα δείχνουν ακριβώς το αντίθετο. Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, αποδεικνύεται ότι οι έφηβοι έχουν επίγνωση της επικινδυνότητας των δραστηριοτήτων τους, αλλά και του γεγονότος ότι δεν είναι άτρωτοι. Στην πραγματικότητα μάλιστα υπερεκτιμούν τον κίνδυνο και προβλέπουν τις επιπτώσεις που μπορεί να προκύψουν από δραστηριότητες, όπως η οδήγηση με μεγάλη ταχύτητα και το sex χωρίς προφυλάξεις. Ωστόσο, επιλέγουν συνειδητά να προβούν σε τέτοιου είδους πράξεις γιατί υπολογίζουν ότι η «ζημία» είναι πολύ μικρή αναλογικά με τα «κέρδη» που μπορεί να έχουν. Πράγματι αυτό ισχύει βάσει πιθανοτήτων όσον αφορά αυτές τις δραστηριότητες. Η πιθανότητα να «κολλήσει» κάποιος aids είναι 1 στις 500. Επομένως οι ενήλικες είναι αυτοί που σκέφτονται παράλογα, όχι οι έφηβοι!

Με αφορμή αυτά τα συμπεράσματα λοιπόν, τον περασμένο Ιούνιο, η dr. Reyna μαζί με μια ομάδα ψυχολόγων, ανακοίνωσαν ότι οι καθιερωμένες αντιλήψεις, καθώς και οι παραδοσιακοί τρόποι αντιμετώπισης της ριψοκίνδυνης συμπεριφοράς των εφήβων, είναι αναποτελεσματικοί. Και αυτό γιατί βασίζονταν σε μια από την αρχή ελαττωματική θεωρία, μια παρανόηση. Επρόκειτο για την εσφαλμένη άποψη ότι οι έφηβοι φέρονται απερίσκεπτα επειδή αδυνατούν να υπολογίσουν τις συνέπειες των μελλοντικών τους πράξεων, ενώ η έρευνα απέδειξε ότι είναι σε θέση να υπολογίσουν τον κίνδυνο όταν αυτόςελλοχεύει, ωστόσο διαβλέπουν ότι είναι πιο πιθανό να κερδίσουν περισσότερα από αυτά που μπορεί να χάσουν. Κι ενώ οι ερευνητές θεωρούσαν ότι θα ήταν αποτελεσματικό να δείξουν στους εφήβους φωτογραφίες και ταινίες με θανατηφόρα αυτοκινητιστικά ατυχήματα, τελικά οι 3.544 μαθητές που έλαβαν μέρος στην έρευνα, ήδη από πριν παρουσιάζονταν να έχουν αίσθηση του πόσο ευάλωτοι είναι απέναντι στον κίνδυνο και άρα να μην αλλάζουν στάση μετά την προβολή των film.

Για τους λόγους αυτούς, η ομάδα της  dr. Reyna, αποφάσισε να παρουσιάσει μία διαφορετική προσέγγιση του προβλήματος της ριψοκίνδυνης συμπεριφοράς των εφήβων. Ακριβώς λοιπόν επειδή οι έφηβοι δεν μπορούν να εκτιμήσουν την «ουσία» μιας επικίνδυνης κατάστασης και λειτουργούν βάσει μιας λογικής των πιθανοτήτων, δεν μπορούν να μεταβάλλουν τη γνώμη τους καθώς αποφασίζουν να κάνουν κάτι. Μια απόφαση που αφορά την «ουσία» της σωματικής και ψυχικής υγείας, δεν μπορεί να βασίζεται σε αριθμούς και πιθανότητες επικινδυνότητας. Χρειάζεται να επιστρατεύσουν γνώση από την προϊστορία και την εμπειρία τους. Κι εδώ εντοπίζεται το πρόβλημα. Οι έφηβοι, εκ θέσεως, δε διαθέτουν ούτε το ένα, ούτε το άλλο.

Η λύση δεν είναι βεβαίως η συνεχής επίβλεψη και αστυνόμευση από γονείς ή καθηγητές, παρόλο που αυτό κρίνεται απαραίτητο για μικρότερα παιδιά και για εφήβους των 12-14 ετών. Οι ερευνητές συνέταξαν έναν οδηγό 44 σελίδων, ο οποίος περιλαμβάνει «ασκήσεις»  εξομοίωσης επικίνδυνων καταστάσεων, στις οποίες οι έφηβοι 14-18 ετών καλούνται να αναγνωρίζουν τα σημάδια που υποδεικνύουν τον πιθανό κίνδυνο, πριν προχωρήσουν στην πράξη. Η εξάσκηση λοιπόν έχει ως στόχο τη λήψη αποφάσεων πριν εμπλακεί ο έφηβος σε επικίνδυνη συμπεριφορά. Τα αποτελέσματα θα φανούν στο μέλλον…

Ασκήσεις:

1. Αφού μελετήσετε το κείμενο και κατανοήσετε το κεντρικό του θέμα, τους επιμέρους άξονες, και τις προτάσεις που διατυπώνονται, να γράψετε μια περίληψη 130-150 λέξεων                               

2. «Μια απόφαση που αφορά την «ουσία» της σωματικής και ψυχικής υγείας, δε μπορεί να βασίζεται σε αριθμούς και πιθανότητες επικινδυνότητας». Να αναπτύξετε αυτήν την άποψη σε μία παράγραφό 70-90 λέξεων                                                                                                                           3.  Να βρείτε τα δομικά στοιχεία της 4^ης παραγράφου                                                           

4.  Να εντοπίσετε 3 περιπτώσεις ποιητικής λειτουργίας του λόγου (συνυποδηλώσεων)               

5.  επιβλαβές, ελλοχεύει, ευάλωτοι, μεταβάλλουν, επιπτώσεις : Να γράψετε από ένα συνώνυμο  

Θέμα :

Είναι γνωστό ότι τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των εφήβων διαφοροποιούνται από χώρα σε χώρα, όπως φαίνεται και στο άρθρο. Σε ένα δικό σας κείμενο 4-5 παραγράφων που θα εκφωνηθεί σε συνάντηση μαθητών από όλη την Ευρώπη, παρουσιάστε τον τρόπο ζωής των εφήβων στην Ελλάδα, κάνοντας αναφορές όχι μόνο στα δικαιώματα και στις υποχρεώσεις, αλλά και στα προβλήματα που αντιμετωπίζετε λόγω του χάσματος γενεών. Τι προτείνετε εσείς για την επίλυσή τους;                                      

Η άγνοια σύμμαχος του έιτζ

Υπάρχει ένα μεγάλο θέμα που ένα ποσοστό της κοινωνίας εξακολουθεί να αγνοεί, και επιμένει να εθελοτυφλεί, να ζει με προκαταλήψεις, φόβο, και επικίνδυνη συμπεριφορά. Η εξάπλωση του ιού που προκαλεί το έιτζ όχι μόνο δεν έχει υποχωρήσει, αλλά βάσει στοιχείων του 2003 και σύμφωνα με τις πρώτες ενδείξεις για το 2004 σημειώνει αυξητικές τάσεις. Γιατί συμβαίνει αυτή η δυσάρεστη εξέλιξη, ενώ τόσα χρόνια γνωρίζουμε τον ιό και τους τρόπους μετάδοσής του;

Ο HIV εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται με φόβο παρά το γεγονός ότι η πρόοδος στην αντιμετώπισή του, μετά το 1996 και τη χορήγηση των συνδυασμών των αντιρετροϊκών φαρμάκων, έχει βελτιώσει θεαματικά την ποιότητα ζωής των οροθετικών ατόμων, έχει περιορίσει στο ελάχιστο τη θνησιμότητα και έχει συμβάλει με πολύ ικανοποιητικό τρόπο στηνίαση ευκαιριακών λοιμώξεων. Κανείς, όμως, δεν πρέπει να ξεχνά ότι ο ιός δεν εκριζώνεται από τον οργανισμό και ότι το οροθετικό άτομο θα πρέπει εφόρου ζωής να συνεργάζεται με απόλυτη συνέπεια με τον θεράποντα γιατρό του και να ζει με υπευθυνότητα τόσο απέναντι στον εαυτό του όσο και απέναντι στο περιβάλλον του.

Εκείνο που εντυπωσιάζει είναι ότι παρά το γεγονός ότι ο ιός αφορά το σύνολο της κοινωνίας και ότι ορισμένοι ιδιωτικοί φορείς (όπως η Act Up) πασχίζουν για την ενημέρωση της κοινής γνώμης, η πολιτεία δείχνει να έχει χαλαρώσει την εκστρατεία διαφώτισης, με αποτέλεσμα ένα τόσο σοβαρό και σύνθετο κοινωνικά ζήτημα να επανέρχεται στην «επικαιρότητα» μόνο την 1η Δεκεμβρίου.

Τα τελευταία χρόνια, οι γιατροί δεν μιλούν για ομάδες υψηλού κινδύνου αλλά για συμπεριφορές υψηλής επικινδυνότητας. Αυτό είναι ένα μείζον θέμα που η κοινή γνώμη κατά κανόνα αγνοεί. Ο ιός αφορά όλους τους σεξουαλικά δραστήριους ανθρώπους, άντρες και γυναίκες, και γι’ αυτό το έιτζ πρέπει να συγκαταλέγεται μαζί με τις υπόλοιπες σεξουαλικά μεταδιδόμενες νόσους, όπως τη σύφιλη ή την ηπατίτιδα Β και C, που πολύς κόσμος έχει ξεχάσει. Η σεμνοτυφία της ελληνικής κοινωνίας δεν αφήνει πολλά παράθυρα ρεαλιστικής αντιμετώπισης της σύγχρονης πραγματικότητας.

1.                  Να συντάξεις περίληψη του κειμένου (100 λέξεις)

2.                  Στο κείμενο χρησιμοποιείται ειδικό λεξιλόγιο. Να εντοπίσεις δύο σημεία και να δικαιολογήσεις τη χρήση του.

3.                  Πώς αντιλαμβάνεσαι το νόημα της παρακάτω φράσης του κειμένου; «Τα τελευταία χρόνια, οι γιατροί δεν μιλούν για ομάδες υψηλού κινδύνου αλλά για συμπεριφορές υψηλής επικινδυνότητας»

4.                  Να βρεθούν συνώνυμα των λέξεων του κειμένου: προκαταλήψεις, χορήγηση, ίαση, πασχίζουν, συγκαταλέγεται.

5.                  Με ποιους τρόπους οι νέοι ενημερώνονται για θέματα σχετικά με τον έρωτα; Πόσο μπορούν να συζητήσουν αυτά τα θέματα στα πλαίσια της οικογένειας ή του σχολείου; Αναπτύσσετε τις σκέψεις σας για να συμμετέχετε σε εκδήλωση που οργανώνουν φορείς της πόλης σας όπως οι Σύλλογοι Γονέων-Κηδεμόνων και ο Ιατρικός Σύλλογος.(300 λέξεις)

ΜΟΔΑ

Μόδα είναι η παροδική συνήθεια που για ορισμένο χρονικό διάστημα γενικεύεται σε μεγάλο φάσμα της κοινωνίας, σε ότι αφορά την ενδυμασία, την κόμμωση, τη μουσική, ο συρμός, ο νεωτερισμός. Η μόδα είναι στην πραγματικότητα ένα πολυσύνθετο φαινόμενο που καθρεφτίζει τις κατευθύνσεις και τις εξελίξεις μιας κοινωνίας σε μια ορισμένη ιστορική περίοδο. Ο ρόλος της είναι να εισάγει στην κοινωνία, με τη γρήγορη μετάδοση και αφομοίωση, νέες συμπεριφορές και πεποιθήσεις.

Οπωσδήποτε η μόδα αποτελεί αντανάκλαση των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών και ενσαρκώνει το πνεύμα της κάθε εποχής. Έτσι στην κλασσική εποχή αντιστοιχεί η απλή φορεσιά με τον απέριττο χιτώνα. Αντίθετα η πολυτέλεια της Βυζαντινής αυλής επιβάλλει πολυτελή φορέματα από μετάξι και άλλα βαρύτιμα υφάσματα, ενώ ταυτόχρονα ο χριστιανισμός επέβαλλε την αυστηρότητα του τρίχινου χιτώνα. Χαρακτηριστικό της ναπολεόντειας εποχής είναι η έλλειψη επιτήδευσης, ενώ η παλινόρθωση των Βουρβώνων έφερε πάλι στο προσκήνιο τα κρινολίνα και τα φορέματα σε σχήμα κουδουνιού. Η βιομηχανική επανάσταση οδήγησε τη μόδα σε απλούστερα μονοπάτια.

Τα τελευταία χρόνια η μόδα παρουσιάζει αναρίθμητες πλευρές. Μέσα απ’ αυτήν μπορούμε να σκιαγραφήσουμε την εξέλιξη των εθίμων, των ιδεών, του τρόπου ζωής, της υλικής και της ηθικής κατάστασης της κοινωνίας γενικά. Ο χαρακτηρισμός «μοντέρνος» αποδίδεται τόσο σε αντικείμενα όσο και σε αντιλήψεις και το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει ότι η μόδα αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο του σύγχρονου ανθρώπου και ειδικότερα του νέου. Κολακεύει τηφιλαρέσκειά του προσφέροντάς του την αίσθηση της διάκρισης και της επιβεβαίωσης.

Η μόδα έχει φτάσει στο αποκορύφωμά της και έχει μπει ολοκληρωτικά στη ζωή μας. Δυστυχώς, όμως, η επιρροή της στις μάζες δεν είναι καθόλου εποικοδομητική. Έχει κυριαρχήσει το εφήμερο και το παράλογο. Οι μεγάλοι οίκοι μόδας ασκούν επάνω μας ένα είδος τυραννικής επιβολής, την οποία επιτυγχάνουν μέσω της τηλεόρασης και των άλλων μέσων μαζικής ενημέρωσης. Αυτό σταδιακά έχει ως αποτέλεσμα την έλλειψη καλαισθησίας και ταυτόχρονα ισοπεδώνει τις ατομικές ιδιαιτερότητες και τις προσωπικές προτιμήσεις, κάνοντάς τον καθένα δέσμιο των τάσεων που επικρατούν.

Μέσω επωνύμων προσώπων, όπως για παράδειγμα ηθοποιών και τραγουδιστών, ενισχύονται αμφισβητούμενα πρότυπα συμπεριφοράς, που αποδέκτες έχουν συνήθως τους νέους. Επίσης, ένα άλλο μειονέκτημα της σύγχρονης μόδας είναι η κερδοσκοπία σε βάρος του καταναλωτικού κοινού. Για παράδειγμα ένα ρούχο που αντικειμενικά η αξία του είναι πολύ χαμηλή, μπορεί να πωλείται ακριβά μόνο και μόνο για το γεγονός ότι φοριέται πολύ και συμβαδίζει με τις νέες τάσεις.

Η επίδραση της μόδας στο άτομο συγκεκριμένα μπορεί να έχει άσχημες συνέπειες. Ο καθένας προσπαθεί να βρίσκεται μέσα στο πλαίσιο των προσταγών της μόδας για να μην θεωρηθεί οπισθοδρομικός, είτε συμφωνεί μ’ αυτές είτε όχι. Έτσι ασκείται πάνω του ένα είδος ψυχολογικού εξανδραποδισμού που συντελεί άμεσα στην απώλεια αυτοπεποίθησης και τον μιμητισμό μέχρι την αλλοτρίωση της συνείδησής του. Κατ’ αυτόν τον τρόπο υποβιβάζεται η αυτοτέλεια του κάθε ατόμου και υποβαθμίζεται η κρίση του. Έτσι καταλήγουμε να ανήκουμε όλοι σε ένα ομοιόμορφο σύνολο ανθρώπων, στο οποίο δεν διαφέρει ο ένας από τον άλλο, έχουμε όλοι τα ίδια πρότυπα και κοινούς στόχους και οδηγούμαστε από τη βιομηχανοποιημένη μαζική κουλτούρα.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 

Α.      Χαρακτηρίστε κάθε φράση  (Σωστό ή λάθος) και στη συνέχεια δικαιολογήστε σύντομα το χαρακτηρισμό σας.                                                                                                                     

1. Στην πρώτη παράγραφο διευκρινίζεται η έννοια της μόδας.

2. Η δεύτερη παράγραφος αναλύει με συγκρίσεις τις επιδράσεις της μόδας.

3. Σύμφωνα με την τρίτη παράγραφο η μόδα καθρεφτίζει την εποχή της. 

4. Στην τέταρτη παράγραφο παρουσιάζονται θετικές επιδράσεις της μόδας.

5. Η πέμπτη παράγραφος αναφέρεται σε δυο αρνητικές επιδράσεις.

6. Η έκτη παράγραφος αναλύει τον τρόπο που το άτομο επηρεάζει τη μόδα.

Β.      Να βρεθούν συνώνυμα των λέξεων του κειμένου: καθρεφτίζει, εφήμερο, απέριττο, συμβαδίζει, φιλαρέσκεια, εξανδραποδισμός

Γερνώντας

Η περιθωριοποίηση των γέρων, σε μια εποχή κατά την οποία η πορεία της ιστορίας επιταχύνεται αδιάκοπα, σίγουρα δεν είναι γεγονός που μπορεί να αγνοηθεί. Στις παραδοσιακές στατικές κοινωνίες που αναπτύσσονται αργά, ο γέρος είναι ο φορέας της πολιτιστικής κληρονομιάς της κοινότητας κι αυτό τον καθιστά σεβαστό στα άλλα μέλη της. Ο γέρος γνωρίζει από την εμπειρία του αυτό που οι άλλοι δεν ξέρουν ακόμα, και έχουν ανάγκη να μάθουν, στη σφαίρα της ηθικής, των ηθών αλλά και των τεχνικών της επιβίωσης. Σ' αυτές τις κοινωνίες όχι μόνο δεν μεταβάλλονται οι θεμελιώδεις κανόνες που ρυθμίζουν τη ζωή της ομάδας και αφορούν την οικογένεια, την εργασία, τις κοινές γιορτές, τη θεραπεία ασθενειών, την αντιμετώπιση της άλλης ζωής, τη σχέση με άλλες ομάδες, αλλά δεν αλλάζουν ούτε οι δεξιότητες που κληροδοτούνται από πατέρα σε γιο. Στις αναπτυγμένες κοινωνίες οι όλο και ταχύτερες αλλαγές τόσο των ηθών όσο και των τεχνικών έχουν ανατρέψει τη σχέση ανάμεσα σ' αυτόν που ξέρει και σ' αυτόν που δεν ξέρει. Ο γέρος γίνεται , όλο και πιο πολύ, εκείνος που δεν ξέρει σε σύγκριση με τους νέους που ξέρουν, και ξέρουν γιατί διαθέτουν μεγαλύτερη ικανότητα μάθησης.

Παρ' όλ' αυτά, δεν είναι αποκλειστικά και μόνο ο αντικειμενικός παράγοντας ή η ταχύτητα της τεχνολογικής προόδου που πρέπει κανείς να λάβει υπόψη του. Στην αύξηση της περιθωριοποίησης του γέρου συντελεί κι ένα φαινόμενο κοινό σε όλους τους καιρούς: το πολιτιστικό γέρασμα που συνοδεύει το βιολογικό και το κοινωνικό. Ο γέρος έχει την τάση να μένει πιστός στο σύστημα αξιών που έμαθε και ενστερνίστηκε στα χρόνια ανάμεσα στη νεότητα και την ωριμότητα ή απλώς και μόνο στις συνήθειές του που τώρα πια είναι δύσκολο ν' αλλάξει. Αντιμετωπίζει αρνητικά το καινούργιο, μόνο και μόνο γιατί δεν το καταλαβαίνει και δεν έχει διάθεση να προσπαθήσει να το καταλάβει. Παροιμιώδης είναι η φιγούρα του γέρου που όταν μιλάει για το παρελθόν αναστενάζει: “Στην εποχή μου!” αλλά όταν κρίνει το παρόν, καταριέται: “Τι εποχή κι αυτή!”

[…]

Από την άλλη μεριά στην εποχή μας υπάρχει έντονη ρητορεία περί τα γεράματα. Μόνο που εμφανίζεται κυρίως μέσα από τηλεοπτικά μηνύματα, με μια μορφή συγκαλυμμένης και αποτελεσματικότατης προσπάθειας να  αποκτηθούν πιθανοί καινούργιοι καταναλωτές. Σ' αυτά τα μηνύματα, όχι ο γέρος, αλλά ο ηλικιωμένος, όρος ουδέτερος, εμφανίζεται καλοστεκούμενος, χαμογελαστός, ευτυχής που βρίσκεται στη ζωή, γιατί μπορεί επιτέλους να απολαύσει ένα ρόφημα ιδιαίτερα δυναμωτικό ή κάποιες εξαιρετικά ελκυστικές  διακοπές. Κι έτσι γίνεται κι εκείνος ένας πολύφερνος δικαιούχος της κοινωνίας της κατανάλωσης, φορέας αναγκών για νέα προϊόντα, καλοδεχούμενος συνεργάτης της αγοράς. Σε μια κοινωνία όπου όλα πουλιούνται και όλα αγοράζονται, και τα γεράματα μπορούν να γίνουν ένα εμπόρευμα σαν όλα τ' άλλα. Αρκεί να ρίξει κανείς γύρω του μια ματιά, στους οίκους ευγηρίας στα νοσοκομεία, στα μικρά διαμερίσματα των φτωχών που είναι αναγκασμένοι να φροντίζουν διαρκώς έναν γέρο που δεν μπορεί να μείνει ούτε λεπτό μόνος για να καταλάβει πόσο ψεύτικη είναι η καθόλου ανιδιοτελής απεικόνιση του ευτυχισμένου τηλεοπτικού γέρου.

Ν. Μπόμπιο, Γερνώντας. (Διασκευή)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

  

Α. Να αντικαταστήσετε τον υπογραμμισμένο όρο με το αντίστοιχο συνώνυμο: 

1.      “… μένει πιστός στο σύστημα αρχών που ενστερνίστηκε”

α) υιοθέτησε β) απέρριψε γ) δημιούργησε δ) κατέκτησε

2.      ‘‘ Παροιμιώδης είναι η φιγούρα…”

α) αστεία β) πασίγνωστη γ) αινιγματική δ) παρόμοια

3.      “…εμφανίζεται καλοστεκούμενος”

α) ευσταλής β) καλοβαλμένος γ) καλόβολος δ) όρθιος

4.      “…πολύφερνος δικαιούχος”

α) περιζήτητος β) πολυπαθής γ) νόμιμος δ) πλούσιος

5.      “…η καθόλου ανιδιοτελής απεικόνιση”

α) αφιλοκερδής β)ασύμφορη γ) αποδεκτή δ) ρεαλιστική

Β. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση:               

            Σύμφωνα με το κείμενο:

1.      Ο γέρος ζει ανέκαθεν στο περιθώριο των κοινωνιών.

2.      Ο γέρος τιμώνταν στις παραδοσιακές κοινωνίες.

3.      Ο γέρος στις σύγχρονες κοινωνίες βρίσκεται σε πλεονεκτικότερη θέση απ' ό,τι στο παρελθόν.

4.      Ο γέρος είναι καλύτερος γνώστης των ηθών μιας κοινωνίας.

Ο συγγραφέας ρίχνει την ευθύνη για την περιθωριοποίηση των γερόντων, μεταξύ άλλων και:

1.       Στη σύγχρονη τεχνολογία.

2.       Στην καταναλωτική κοινωνία.

3.       Στην εμμονή που έχουν στις δικές τους αξίες.

4.       Στην ανηθικότητα της εποχής.

Γ. Να αναφέρεις επιγραμματικά τους λόγους που, σύμφωνα με το κείμενο, οδηγούν τους γέρους στο περιθώριο.

Δ. Να μεταφέρετε στην τάξη σας με λίγα λόγια το περιεχόμενο του κειμένου γράφοντας μία περίληψη 100 περίπου λέξεων.

Ε. Να αναπτύξετε την παρακάτω θεματική πρόταση με τη μέθοδο της αναλογίας:

            “ Όταν έχεις δίπλα σου έναν γέροντα, είναι σαν να βρίσκεσαι μέσα σε μια απέραντη βιβλιοθήκη. (Συνεχίστε…)

ΣΤ. Κάποιος φίλος σας που ζει στο εξωτερικό δεν έχει την ευκαιρία να βλέπει συχνά τους παππούδες του και τις γιαγιάδες του. Σας καλοτυχίζει, λοιπόν, επειδή εσείς συναναστρέφεστε τους δικούς σας συχνότερα. Αποφασίζετε, τότε, να του εξηγήσετε σ' ένα γράμμα τα γνωρίσματα του παππού και της γιαγιάς που σας γοητεύουν αλλά και αυτά που σας ενοχλούν.(350 λέξεις περίπου.)

Δεν γελά ο μωρός

Ιστορείται ότι, όταν ο Αμερικανός ποινικολόγος Kλάρενς Nτάροου είχε –στη «δίκη των πιθήκων» για τη νομιμότητα της διδασκαλίας του Δαρβίνου– σατιρίσει ένα χωρίο της Παλαιάς Διαθήκης, με αποτέλεσμα να οργιστεί ο εισαγγελέας και να τον παρατηρήσει ο δικαστής, ο μεγάλος δικηγόρος είχε απαντήσει: «Κύριε πρόεδρε, αν χάσει κανείς τη δύναμη να γελάει, χάνει τη δύναμη να βλέπει καθαρά τα πράγματα».

Το γέλιο είναι αναγκαία προϋπόθεση για να μπορεί να δει κανείς τα πράγματα με κάποια καθαρότητα... Δεν είναι παράδοξο. Το χιούμορ βασίζεται πάντοτε στον σαρκασμό –και σαρκασμός δεν υπάρχει, αν δεν κρύβει κάποιον αυτοσαρκασμό. Οι πνευματώδεις βρετανικές ατάκες, ορισμένες των οποίων οδηγούν την «τέχνη» σε επίπεδο αριστουργήματος, είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, ίχνη αυτοσαρκασμού βρίσκονται όμως σε κάθε χιούμορ. Δεν είναι παράξενη η σύνδεση. Ο σαρκασμός είναι «γελοιοποίηση» ιδιοτήτων και πραγμάτων που προβάλλονται ως σοβαρά. Η διαβρωτική του διάσταση για το προβαλλόμενο ως σοβαρό είναι σχεδόν πάντα εντονότερη από τη μομφή προς κάποιο άλλο πρόσωπο. Και όποιος αποκαθηλώνει τα «σοβαρά» για τους άλλους, συνήθως έχει αρχίσει τη διαδικασία από τον εαυτό του. Όσοι πιστεύουν πολύ στη σοβαρότητά τους, σπάνια σαρκάζουν τους άλλους· συνήθως απλώς τους... βρίζουν.

Έλλειψη γέλιου, έλλειψη ευθυκρισίας. Βρετανή φοιτήτρια, διαβάσαμε στην «Κ», συνελήφθη στο αεροδρόμιο του Mαϊάμι, γιατί την ώρα που η χειραποσκευή της περνούσε από τον ανιχνευτή είπε στον υπάλληλο «προσέξτε, έχω τρεις βόμβες εκεί μέσα». Ο υπάλληλος δεν απάντησε «μην ανησυχείτε μαντάμ, θα τις έβρισκα ούτως ή άλλως». Δεν απάντησε καν «αυτό δεν είναι αστείο στη χώρα που έγινε η 11η Σεπτεμβρίου» ή κάτι τέτοιο. Σήμανε συναγερμό, έγινε χάος, η φοιτήτρια βρέθηκε με χειροπέδες και προσήχθη σε δικαστή.

Ξέρω ότι μπορεί να διαφωνήσετε, προσωπικά όμως πιστεύω ότι μόνον η συστηματική επιβολή ενός δημοσίου ύφους στερημένου από χιούμορ μας κάνει να βλέπουμε αυτό το περιστατικό ως εύλογο. Σε μία αληθινά σοβαρή –και αληθινά φιλελεύθερη– κοινωνία, θα είχε απολυθεί λόγω βλακείας ο υπάλληλος του αεροδρομίου –και ενδεχομένως λόγω αυταρχισμού ο εισαγγελέας που άσκησε δίωξη για τέτοια οφθαλμοφανή περίπτωση (άλλο θέμα η τηλεφωνική φάρσα, που εύλογα προκαλεί πανικό και αναστάτωση). Σε μια αληθινά σοβαρή κοινωνία, η οποία δεν θα εξαιρούσε κανένα ζήτημα από την απογυμνωτική κριτική ματιά που προσφέρει ο σαρκασμός, θα ήταν δυσκολότερο να χαθεί η αίσθηση του μέτρου.

Η σοβαροφάνεια μας εμποδίζει να βλέπουμε καθαρά τα πράγματα. Τόσο που, αν εφαρμόσει κανείς τα... ρωμαϊκά διδάγματα (ένοχος είναι αυτός που ωφελείται), μπαίνει στον πειρασμό να σκεφθεί μήπως η σοβαροφάνεια δεν είναι τυχαία· μήπως η επιβολή της επιδιώκεται, ακριβώς για να εμποδίζεται η κριτική ματιά.

1. Να συντάξετε περίληψη εκατό (100) περίπου λέξεων.
2. Ποια είναι η άποψη του συγγραφέα σχετικά με το χιούμορ (50 λέξεις)
3. Ποια είναι, σύμφωνα με τη δεύτερη παράγραφο, η σχέση μεταξύ χιούμορ και σαρκασμού; (50 λέξεις)
4. Μπορείτε να σκεφτείτε ένα δικό σας παράδειγμα όπου η «έλλειψη γέλιου» φανερώνει «έλλειψη ευθυκρισίας» (100 λέξεις)
5. Ποια είναι η σχέση του χιούμορ και του γέλιου με αυτό που οι νέοι συνήθως ονομάζουν «χαβαλέ» (<τουρκ. havale: επίστρωμα, επικάλυμμα). (100 λέξεις)
6. Το χιούμορ αποτελεί θετικό στοιχείο για τη σχολική ζωή. Ποιες προϋποθέσεις απαιτούνται για να μην οδηγεί το γέλιο στην αποδιοργάνωση, αλλά αντίθετα να εξασφαλίζει μια ευχάριστη και δημιουργική ατμόσφαιρα μέσα στην τάξη; Γράφετε σχετικά με το παραπάνω θέμα ένα κείμενο 400 περίπου λέξεων που θα δημοσιευτεί σε σχολικό περιοδικό.