Τρίτη 5 Ιουλίου 2011
Πανεπιστημιακή μεταρρύθμιση
Της Εύας Στάμου
Υπάρχει κανείς που να αμφισβητεί ότι η ανώτατη εκπαίδευση στη χώρα μας έχει ανάγκη από σημαντικές, βαθιές αλλαγές; Μάλλον όχι. Υπάρχουν ωστόσο πολλοί οι οποίοι αντιδρούν στις προτεινόμενες για τα ΑΕΙ μεταρρυθμίσεις, για διαφορετικούς λόγους: κάποιοι από άγνοια, κάποιοι από φόβο και καχυποψία μπροστά στην αλλαγή, κάποιοι επειδή έμαθαν να ερμηνεύουν τον κόσμο μέσα από μία συγκεκριμένη, κλειστή οπτική που βλέπει το ρόλο των πανεπιστημίων και των πανεπιστημιακών δασκάλων με τρόπο ξεπερασμένο, και κάποιοι, επειδή τα συμφέροντά τους, η ταυτότητά τους η ίδια, πλήττονται άμεσα, αλλά όχι απαραίτητα άδικα, από τη μεταρρύθμιση.
Το κείμενο αυτό δεν αφορά την τελευταία κατηγορία που γνωρίζει πολύ καλά γιατί αντιστέκεται στη μεταρρύθμιση, αφορά τις προηγούμενες που από ό,τι φαίνεται δεν αντιλαμβάνονται την πραγματική κατάσταση του ελληνικού πανεπιστημίου σήμερα, το επίπεδο της διδασκαλίας σε ορισμένες -ευτυχώς όχι πολλές- Σχολές (βλέπε καθηγητές χωρίς διδακτορικό που αναλαμβάνουν να διδάσκουν σε μεταπτυχιακά προγράμματα), τον έλεγχο που ασκείται από τις κομματικές διαδικασίες στη διοίκηση, την αδυναμία μιας ολόκληρης κοινωνίας να βοηθήσει τα παιδιά της να ενηλικιωθούν, να χρησιμοποιήσουν τις δυνάμεις και τα ταλέντα τους με τρόπο δημιουργικό και αποδοτικό, να ενταχθούν με επιτυχία στην αγορά εργασίας, αντί να υποδύονται επί σειρά ετών το ρόλο του ‘αιώνιου φοιτητή’.
Ένα από τα νέα μέτρα που έχουν αναγγελθεί είναι η καθιέρωση της τριετούς φοίτησης που από ορισμένους εκλαμβάνεται ως υποβάθμιση της ποιότητας των σπουδών. Αυτό όμως που έχει σημασία για την αρτιότητα των σπουδών είναι ο πτυχιούχος να έχει αποκτήσει τις απαραίτητες γνώσεις και να έχει αναπτύξει κριτική ικανότητα και ειδικές δεξιότητες. Στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου αυτό εξασφαλίζεται στη διάρκεια τριών ετών με την επιτυχή ολοκλήρωση 18 μόνο μαθημάτων. Η διδασκαλία αυτών των μαθημάτων στηρίζεται στην ενεργή συμμετοχή του φοιτητή με βάση την τρέχουσα βιβλιογραφία επί του αντικειμένου του. Υπάρχουν άλλωστε τα μεταπτυχιακά -χρηματοδοτούμενα εν μέρει ή και εξ ολοκλήρου από την εκάστοτε Γραμματεία Ανώτατης Εκπαίδευσης- για όποιον φοιτητή επιθυμεί να εμβαθύνει σ’ έναν συγκεκριμένο τομέα.
Στη χώρα μας αντιθέτως, ο φοιτητής θα πρέπει να αποστηθίσει ύλη 48 μαθημάτων αρκετά από τα οποία είναι άσχετα με το κύριο αντικείμενο σπουδών του, κι εφόσον η παρουσία του δεν είναι υποχρεωτική, ακόμα κι αν το επιθυμεί θα υπάρχουν δεκάδες μαθήματα τα οποία θα προσπαθήσει να ‘περάσει’ χωρίς ποτέ να παρακολουθήσει.. Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία από το μισό εκατομμύριο εγγεγραμμένων φοιτητών μόνο οι μισοί προσέρχονται για να παραλάβουν τα βασικά εγχειρίδια των μαθημάτων τους. Δεν είναι να απορεί κανείς που το σύστημα αυτό παράγει τόσους ‘αιώνιους’ φοιτητές!
Δεν μπορώ να γνωρίζω την τελική μορφή που θα πάρει η σχετική διάταξη για τα εγχειρίδια, αλλά η σημερινή κατάσταση είναι απαράδεκτη. Υπάρχουν καθηγητές οι οποίοι αντί άλλης βιβλιογραφίας, μοιράζουν ως εγχειρίδιο προσωπικές σημειώσεις ενώ αρκετοί δίνουν βιβλία τους, γραμμένα πριν δεκαετίες, ως τη μοναδική ύλη ενός μαθήματος. Όσοι καθηγητές προτείνουν σύγχρονα βιβλία διαφορετικών εκδοτικών οίκων έχουν να αντιμετωπίσουν τη διαμάχη μεταξύ Υπουργείου και απλήρωτων εκδοτών, αλλά και τις αντιρρήσεις των φοιτητών οι οποίοι έχουν συνηθίσει στην ευκολία του ενός πακέτου σημειώσεων.
Το γεγονός ότι ο Πρύτανης θα εκλέγεται από το Συμβούλιο Ιδρύματος μέσα από διεθνή πρόσκληση ενδιαφέροντος και θα λειτουργεί σύμφωνα με κάποιους ως ένα είδος διευθύνοντος συμβούλου με τριετή θητεία, προκαλεί ανησυχία αφού θεωρείται από μερίδα του κόσμου ότι μετατρέπει αυτόματα το πανεπιστήμιο σε επιχείρηση που καμία σχέση δεν έχει με τα ιδεώδη της παιδείας και του ανθρωπισμού, αλλά μόνο με την προάσπιση των αρχών της αγοράς. Με το νέο σύστημα όμως, οι υποψήφιοι Πρυτάνεις οι οποίοι επιλέγονται από το Συμβούλιο των καθηγητών μεταξύ υποψηφίων που (θα πρέπει να) έχουν αποδεδειγμένα διεθνές ερευνητικό προφίλ και ανάλογη διοικητική εμπειρία, δεν θα υπόκεινται εκ των προτέρων -όπως συμβαίνει τώρα- σε κάποιο καλούπι το οποίο προκρίνει υποψηφίους με μηδενική ερευνητική εργογραφία σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά, αλλά πλεόνασμα εγχώριων δημοσίων σχέσεων.
Αν και μετά την ψήφιση του νέου νόμου, το Συμβούλιο των καθηγητών επιλέξει και πάλι κάποιον με βάση τα κομματικά του εύσημα ή την υπόσχεσή του να μην έρχεται σε ρήξη με την καθεστηκυία τάξη, τότε είναι άξιο της τύχης του. Αν όμως επιθυμούν, επιτέλους, να θέσουν ως Πρόεδρο του Ιδρύματος κάποιον ο οποίος επιδιώκει την ανάπτυξη διεθνούς ακαδημαϊκού προφίλ, την προώθηση νέων ερευνητών, και την ενεργή παρουσία του Πανεπιστημίου στα πολιτισμικά δρώμενα της χώρας, τότε η εκλογή αυτή μπορεί να αποβεί σωτήρια. Αν ισχύσουν τα όσα διατείνεται ότι θα προωθήσει το Υπουργείο -και δεν φροντίσει να ακυρώσει στην πράξη τα όσα θετικά υπόσχεται για το ακαδημαϊκό αυτοδιοίκητο-, ο νέος νόμος αφαιρεί από κάποιους ακαδημαϊκούς ιθύνοντες την δικαιολογία ότι δεν φταίνει ποτέ αυτοί για ό,τι συμβαίνει, και δίνει αυτοδυναμία στο Πανεπιστήμιο να ορίζει το ερευνητικό και παιδαγωγικό του έργο.
Όσον αφορά τη σχέση πανεπιστημίου-αγοράς εργασίας, ας αποφασίουμε αν επιθυμούμε να εξασφαλίζουμε ότι οι απόφοιτοι θα έχουν τα εφόδια να βρουν άμεσα θέση ανάλογη των προσόντων τους ή αν προτιμάμε να διαιωνίζεται το υπάρχον σύστημα όπου τίτλοι σπουδών εντελώς άσχετοι με τις ανάγκες της ελληνικής και της διεθνούς αγοράς εργασίας αποτελούν απλά το εισιτήριο για την ανεργία. Άλλωστε σε κάθε σύγχρονη χώρα το Πανεπιστήμιο δεν αποτελεί παθητικό αποδέκτη των εξελίξεων της αγοράς, αλλά συνδιαμορφώνει την αγορά μέσω της έρευνας και του διδακτικού του έργου.
Τέλος, αλλάζουν οι όροι χρηματοδότησης. Η χρηματοδότηση των ιδρυμάτων θα γίνεται με βάση την ποιότητα την λειτουργίας τους, που θα προκύπτει από την αξιολόγηση και από τις εθνικές προτεραιότητες. Για ποιο λόγο, όμως, θεωρείται ‘αντιδημοκρατική’ η αξιολόγηση; Γιατί θα πρέπει ένας καθηγητής ο οποίος δεν εμφανίζεται στα μαθήματά του, δεν ενημερώνεται για το αντικείμενό του, και δεν επιβλέπει το ερευνητικό έργο των φοιτητών του, να προάγεται σε υψηλές θέσεις και να λαμβάνει τα ίδια οικονομικά οφέλη με κάποιον ο οποίος παίρνει το ερευνητικό και παιδαγωγικό του ρόλο στα σοβαρά; Ο απλός αυτός συλλογισμός διέπει τη λειτουργία των περισσότερων γνωστών πανεπιστημίων του κόσμου τα οποία έχουν διαμορφώσει απλές και στοχευμένες αρχές αξιολόγησης ώστε να διασφαλίζουν ότι η έρευνα, οι επιστημονικές δημοσιεύσεις και η παιδαγωγική μέριμνα αποτελούν κριτήρια για το πώς ξοδεύονται τα λεφτά του φορολογούμενου.
Πέρυσι αρκετοί σε Υπουργικά γραφεία μπορεί να χαίρονταν με την σκανδαλοθηρία κατά πανεπιστημιακών, και το μπαράζ αρνητικών δημοσιεύσεων, που με αφορμή μεμονωμένα φαινόμενα νεποτισμού ή κακοδιαχείρισης, έβαλλαν συνολικά κατά του ερευνητικού και διδακτικού προσωπικού των ΑΕΙ. Το αποτέλεσμα αυτής της τακτικής είναι το Υπουργείο να έχει τώρα απέναντί του αρκετούς πανεπιστημιακούς που, υπό άλλες συνθήκες, θα ήταν πρόθυμοι να συνεισφέρουν στην έλλογη μεταρρύθμιση των ΑΕΙ. Στα ακαδημαϊκά ιδρύματα αυτής της χώρας υπάρχουν πολλοί αξιόλογοι καθηγητές με σημαντική διεθνή έρευνα, πλήθος δημοσιεύσεων, οι οποίοι, με τον χαμηλότερο μισθό λειτουργών του δημόσιου τομέα, γεμίζουν τις αίθουσες διδασκαλίας με φοιτητές που βρίσκουν ουσιαστικό νόημα κι ενδιαφέρον στην παρακολούθηση των μαθημάτων τους. Ας ελπίσουμε ότι και η δική τους γνώμη θα μετρήσει όταν κριθεί το τελικό νομοσχέδιο.
Όταν ο γονιός έχει αποφανθεi
Της Ανίσα Ντούρα, 24 22/06/2011
«Το χρονικό της αποτυχίας». Αυτό αναγράφεται στο εξώφυλλο ενός τετραδίου. Μου το δίνει μια φίλη μου στα χέρια μου και με παρακαλάει να το πάρω μαζί μου φεύγοντας από το σπίτι της.
«Δεν με νοιάζει να το διαβάσεις», μου λέει. «Προέχει να μην το δει η Άννα» και μου το παραδίδει.
Το πιάνω. Το ξεφυλλίζω και ύστερα από το γρήγορο ξεφύλλισμα τα μάτια μου αγκυλώνονται όλο απορία στον τίτλο. Εκείνη προσπαθεί να καθοδηγήσει την τρεμάμενη αχνή φωνή για να της δώσει λόγο να ακουστεί. Προσπαθεί να μου πει πως ολόκληρο το πρόγραμμα των τελευταίων 9 μηνών της μικρότερης αδερφής της βρίσκεται στο σημειωματάριο αυτό. Στο ενδιάμεσο προλαβαίνω να θυμηθώ ένα απελπιστικό ουρλιαχτό που είχα ακούσει πριν λίγο καιρό από τον επάνω όροφο ενώ την περίμενα να κατέβει: «Είναι τρελή, γράφει τις ώρες που διαβάζω κάθε μέρα». Αρχίζω να συνειδητοποιώ πως όλη η χρονιά της Άννας βρίσκεται στο τετράδιο αυτό, αλλοιωμένη, απομακρυσμένη από κάθε αναγνώριση και κατανόηση των προσπαθειών της. Πότε ξύπνησε, πόσο χαλάρωσε, πόση ώρα είδε τηλεόραση, πόση ώρα ετοιμαζόταν πριν την έξοδο της, με πόση καθυστέρηση επέστρεψε από αυτή. ακόμα και λεπτομέρειες αποκλειστικά ιδιωτικά παρατηρήσιμες όπως είναι η επικέντρωση στο διάβασμά της. Όλα τα στοιχεία έχουν ένα κοινό: προβλέπουν την αποτυχία της Άννας στις πανελλήνιες εξετάσεις, από την αρχή της σχολικής χρονιάς μέχρι και την τελευταία μέρα των εξετάσεων. Δεν υπάρχει κανένα κενό στις ημερομηνίες, με ευλάβεια η καταγραφή δεν σταματάει ούτε τις γιορτινές ημέρες.
-«Σήμερα η Άννα ξύπνησε νωρίς. Τι να το κάνω όμως αφού το διάβασμα το άρχισε με καθυστέρηση. Με τέτοιο χαλαρό ρυθμό που πάει σίγουρα οδηγείται προς την αποτυχία. Τώρα είναι σε μια φίλη της. Έφυγε αμέσως μετά το φαγητό. Δέχτηκε ένα τηλεφώνημα και εξαφανίστηκε. Πιστεύω πως οι παρέες την παρασέρνουν.»
-«Για να δούμε, κάτι δείχνει να άλλαξε σήμερα. Δείχνει να είναι επικεντρωμένη στο διάβασμά της. Μου κάνει εντύπωση. Μακάρι να ήταν κάθε μέρα έτσι. Σίγουρα δεν θα αποτύγχανε.»
-«Αυτό το παιδί είναι αντιδραστικό. Το άλλο άκρο με την αδερφή της. Πιστεύω πως αποτέλεσε κακό παράδειγμα με τη στάση της η αδερφή της. Αν εκείνη είχε πάρει στην ώρα της το πτυχίο σίγουρα η μικρή θα προσπαθούσε να της μοιάσει.»
Είναι μόλις μερικά από τα αποσπάσματα που άρχισε να μου δείχνει η φίλη μου για να με κάνει να καταλάβω πόσο έπρεπε να το απομακρύνει από το περιβάλλον της Άννας το τετράδιο αυτό. Ο λόγος που το απέσπασε είναι επειδή φοβάται πως όταν βγουν τα αποτελέσματα η μαμά της θα το δώσει στην αδερφή της για να της αποδείξει τον λόγο που η ίδια πιστεύει πως δεν πήγε καλύτερα στις εξετάσεις. Έχει προδικάσει τα πάντα. Την επιτυχία δεν την ορίζει διότι έστω και λίγο παραπάνω διάβασμα θα οδηγούσε σε καλύτερο αποτέλεσμα.
Το μέλλον της Άννας κρύβεται αποκλειστικά από το αποτέλεσμα των πανελληνίων εξετάσεων; Αν με ρωτούσε η μητέρα θα της αποδείκνυα από χιλιάδες καθημερινά παραδείγματα πως το μέλλον της Άννας κρίνεται από τα εφόδια που θα έχει λάβει και θα επαρκούν ώστε να οχυρωθεί κατάλληλα για να μπορεί να αντιμετωπίσει ένα σημειωματάριο με τίτλο: «Το χρονικό της αποτυχίας», με συγγραφέα τη μητέρα της και χορηγό τον πατέρα της που δεν επιχείρησε να βάλλει φραγμό σε μια τέτοια συγγραφή. Αν βασιστώ στα χαρίσματα της Άννας τότε το μέλλον της θα το προέβλεπα λαμπρό. Αν λάβω υπόψη μου την ύπαρξη του χρονικού της αποτυχίας τότε το μέλλον αυτό επισκιάζεται από χρώματα μουντά. Είναι το χρώμα των μητρικών λέξεων που σχηματίστηκαν για να αποδώσουν ένα νόημα αποτυχημένο. Νόημα λουσμένο με μητρικό γάλα που το αφαίρεσαν με θήλαστρο και το ξέχασαν στον ήλιο, ίσως και για γενιές.
Η Άννα αναμένει την επομένη των αποτελεσμάτων. Θα είναι μια καινούργια μέρα
Θέλω να φύγω
Θέλω να φύγω από εδώ. Τίποτα δεν έχει μείνει να μου θυμίζει μέρος που μπορώ να ζήσω. Θέλω να γυρίσω πίσω στα ξένα που ήταν οικεία. Θέλω να ξυπνήσω και να δω από το μπαλκόνι τον σιέλ ουρανό της Μαδρίτης. Δεν είναι γαλανός σαν τον δικό μας, είναι σιέλ ανοικτό που το απόγευμα χρυσίζει. Δείτε και θα με καταλάβετε (De madrid al cielo). Έχει πάντα και κάποια συννεφάκια σαν στολίδια. Είναι σας ζωγραφιά του Joan Miró. Είναι η πόλη μου πλέον.
Εδώ δεν έχω τίποτα και αυτή που θέλω δεν με θέλει. Θέλω Κυριακής πρωινό με churros και σοκολάτα και μετά βόλτα στο Retiro. Πέρασμα από El Tigreγια sidra και tapas και ποδηλατάδα στο Paseo de la Castellana. Θέλω καφεδάκι στην Plaza de 2 de Mayo με την ιδιοκτήτρια που μαθαίνει δέκα χρόνια ελληνικά αλλά ο έλληνας τουρίστας ξέρει περισσότερα ισπανικά απ’ ότι αυτή ελληνικά. Θέλω πόλη κοσμοπολίτικη να ακούω πολλές γλώσσες και να μην είναι τουριστών, αλλά, εργαζόμενων και φοιτητών από όλο τον κόσμο.
Δεν με κρατάει τίποτα εδώ. Πήρα πτυχία, έμαθα γλώσσες, εξειδικεύτηκα και γύρισα να δουλέψω. Αθλιότητες παντού. Το είπαν πριν από εμένα. Είμαστε η γενιά που θα περάσει χειρότερα από την προηγούμενη. Είμαστε χωρίς μέλλον και μας βρίζουν και από πάνω. Προσπαθούν να μας καταστήσουν ενόχους σαν γενιά συλλογικά. Ένοχοι με απευθείας κλήση στο έκτακτο στρατοδικείο. Mου λεν το Μεσοπρόθεσμο μας σώζει… Μου έλεγαν το Μνημόνιο μας σώζει… Μου λεν σκάσε και πλήρωνε γιατί η δεύτερη, τρίτη, τέταρτη, πέμπτη δόση δεν θα έρθει. Θα μου λένε σκάσε και πλήρωνε γιατί η έκτη, εβδόμη, ογδόη, ένατη, δέκατη, δόση του Μνημονίου δεν θα έρθει. Μετά θα μου λένε σκάσε και πλήρωνε γιατί η πρώτη, δεύτερη, τρίτη, τέταρτη, πέμπτη έκτη και δεν ξέρω εγώ πόσες δόσεις του Μεσοπρόθεσμού δεν θα έρθει. Μέχρι τότε όμως θα έχω φύγει. Τους βλέπω και μου έρχεται να ξεράσω.
Και δεν είμαι αγανακτισμένος. Δεν πάω στην πλατεία. Αυτή η υπεραπλούστευση με τρομάζει. Έξω οι 300, μέσα ποιος; Λένε ο λαός. Τι είναι ο λαός; Αυτοί που ψήφισαν στις Βουλευτικές του 2009; Είναι αυτοί που ψήφισαν στις Περιφερειακές του 2010 με τα ίδια αποτελέσματα; Αυτοί δεν είναι οι αγανακτισμένοι; Αυτός δεν είναι ο λαός; Δεν υπάρχει μέλλον, αυτοί που μας βούλιαξαν, μας σώζουν τώρα. Ο καπετάνιος του Τιτανικού μεθυσμένος έριξε το πλοίο στο παγόβουνο και τώρα οδηγά την σωσίβια λέμβο με τους επιζώντες. Cuando el río suena, agua trae θα έλεγε η Mariluz, όταν το ποτάμι κελαρύζει, νερό κατεβάζει, μεταφράζω εγώ, τι θα κατέβαζε χρυσάφι; Θέλω να φύγω και να ξαναγυρίσω με άσπρα μαλλιά. Με φαντάζομαι να περπατώ στην Chueca με εσένα που δεν με θες αγκαλιά εγώ ο strait στην εκπληκτική γειτονία των gay.
Θέλω μετρό που πάει παντού. Δεν θέλω να κάτσω εδώ. Εδώ όλα είναι μαύρα. Μου λεν μην είσαι απαισιόδοξος, όλα θα πάνε καλά. Σοβαρά; Πως; Νομοτελειακά; Θέλω να φύγω και να κρατήσω αυτό τον θυμό. Τίποτα δεν θα πάει καλά μας κατέστρεψαν. Ξέρω φταις και εσύ θα λέτε. Ναι φταίω και εγώ, αλλά άλλη η ευθύνη του Στρατηγού του Ράιχ και άλλη του μπάρμπα-Φρίτζ από το Βούπερταλ. Δεν είμαι ο ένοχος που μου λεν, δεν είμαι ο λίγος που υποστηρίζουν, δεν μου αξίζει αυτή η μεταχείριση, νιώθω περισσότερο Sol que se está gastando, en piedras, ήλιος που χαραμίζεται στις πέτρες. Θα φύγω δεν θέλω πέτρες, θέλω vino tinto de la tierra Castellana. Θέλω κορίτσια χωρίς επαρχιώτικα σύνδρομα ή ελληνορθόδοξη ανατροφή που ακόμα και με την πιο ελαφρά ενδυμασία μου θυμίζουν τα κορίτσια τα καημένα του Σαββόπουλου.
Ξέρω δεν σας ενδιαφέρει αλλά δεν σας μπορώ πλέον.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)